Tanrı dek Tanrıdan olmuş Türk Bilge Kağan bu zamana [kağan] oturdum. Sözümü tükete[ne dek] işit. Öncelikle kardeş yeğenim, oğullarım güneyde akrabalarım, boylarım, güneyde Şadpıt beğleri, kuzeyde Tarkat buyruk beğleri, Otuz Tatar,

Dokuz Oğuz beğleri, boyları, bu sözümü iyice işit, katıca dinle. İleri gün doğusuna, güneyde gün ortasına, geride gün batısına, kuzeyde gece ortasına, onun içindeki boylar hep bana görür (bağlıdır). Bunca boyları

hep [düzen] etdim. O[nların] şimdi sefili yok. Türk kağanı Ötüken Yış'da oturursa ilde tasa yok. İleri Şantung ovasına (Pekin civarı) değin [ordu] sürdüm. Okyanusa geçip değmedim. Güneyde Dokuz Ersin'e değin ordu sürdüm, Tibet'e geçip değmedim. Geride İnci (seyhun) nehrini ----[ü]

geçip Demirkapı'ya değin ordu sürdüm. Kuzeyde Yir Bayırku yerine (Sibirya) değin ordu sürdüm. Bunca yere değin [ordu] yürüttüm. Ötüken Yış'dan yeğ, iyisi yok imiş. İl tutulacak yer Ötüken Yış imiş. Bu yerde oturup Tabgaç kağanı ile

anlaştım. Altını, gümüşü, işgiti kumaşı sorunsuz anca verir. Tabgaç halkının sözü tatlı ipeği yumuşak imiş. Tatlı söz, yumuşak ipeği [ile] aldatıp, uzak boyları anca yaklaştırır imiş. Yaklaştırıp kondurduktan sonra kötü bilgilerini o zaman anlatır imiş.

İyi bilge kişiyi, iyi alp kişiyi yürütmez (sağ bırakmaz) imiş. Bir kişi yanılsa akrabalarına, boyuna, beşiğine (bebeğine) değin kıymaz (acımaz) imiş. Tatlı sözüne, yumuşak ipeğine aldanıp çok Türk boyları öldü. Türk boyları öleceksin. Güneyde Çoğay Yış'a, Tögültün

Yazına (ovasına) konayım dese Türk boyları ölecek. Orada kötü kişi şöyle öğretir imiş : Uzak isen kötü ipek verir, yakın isen iyi ipek verir. deyip, öyle öğretir imiş. Bilgi bilmez kişi o sözü alıp yakına varıp çok kişi öldü.

O yerlere varırsan Türk boyları ölecek sen. Ötüken yerinde oturup kervan [gönderir] isen, hiç derdin yok. Ötüken Yış'da otursan bengü il tutup oturacak sen. Türk boyları, toksan sen açlığı, tokluğu umursamaz sen Bir doysan açlığı umursamaz sen. Öyle olduğun

için yedirmiş kağanının sözünü (iznini) almadan her yere vardın. Hep orada eridin, yok oldun. Orada kalmışı her yere hep varıp, ölüp yürüyor idi[ler]. Tanrı bağışladığı için, özüm kutum var olduğu için kağan [olarak tahta] oturdum. Kağan oturup

yok sefil boyları hep toparladım. Sefil boyları zengin kıldım, az boyları çok kıldım. Azı bu sözümde yalan var mı? Türk beğleri, boyları, bunu işitin. Türk boyları dirilip il tutacağını bunda vurdum (bu taşa yazdım). Yanılıp öleceğini yine

bu taşda yazdım. Nice nice sözüm [var] ise Bengü taşa yazdım. Onu görüp bilin. Türk[ün] şimdiki boyları, beğleri, böyle görüğümdeki (emrimdeki) beğler olarak mı yanılacak siz? Ben Bengü taş dokuttum. ---- Tabgaç kağanından bezeci getirdim, bezettim. Benim sözümü kırmadı.

Tabgaç kağanı içindeki bezeciyi yolladı. Ona güzel bark yarattırdım. İçine dışına güsel beze (süsler) vurdurdum. Taş dokuttum Gönüldeki sözümü vurdurdum. Ol---- On Ong oğluna, tatına değin bunu görüp bilin. Bengü taş

dokuttum. Bu---- il ise anca ----m. Ta ki erişilir yerde ise anca erişilir yerde Bengü taş dokuttum, yazdırdım Onu görüp anca bilin. O taş ----dım. Bu yazıyı yazan yeğeni Yollug Tigin.

Üstte gök Tanrı altta yağız yer kılındığında ikisi arasında kişi oğlu kılınmış. Kişi oğlunun da üzerine eçüm apam Bumın Kağan, İstemi Kağan oturmuş. Oturupda Türk boylarının ilini, töresini tutuvermiş, [düzen] edivermiş.

Dört taraf hep düşman imiş, ordu sürüp dört tarafdaki boyları hep almış, hep baz (tabi) kılmış. Başlıya boyun eğdirmiş, dizliyi çöktürmüş. İleri Kadırkan Yış'a değin, geride Demirkapı'ya değin kondurmuş. İkisi arasına----

ulu Gök Türk anca oturur imiş. Bilge kağan imiş, alp kağan imiş, buyruğu yine bilge imiş gerçek. Alp imiş gerçek. Beğleri yine boyları yine düz imiş. Onun için ili anca tutmuş gerçek . İli tutup töre etmiş. Özü anca

kergek [kuşu] olmuş (ruhu kuş olup uçmuş, ölmüş). Yuğcu, yas tutucu önde gün doğusunda Böklü Çül'lü İl, Tabgaç Tibet, Apar, Rum, Kırgız, Üç Kurıkan, Otuz Tatar, Kıtay, Tatabı, bunca boylar gelip yas tutmuş, yuğlamış. Öyle ünlü kağan imiş. Ondan sonra küçük kardeşi kağan

olmuş gerçek. Oğulları kağan olmuş gerçek. Ondan sonra küçük kardeşi ağabeyi gibi olmadığı gerçek, oğlu babası gibi olmadığı gerçek, bilgisiz kağan oturmuş gerçek, kötü kağan oturmuş gerçek , buyruğu yine bilgisiz [imiş] gerçek, kötü imiş gerçek.

Beğleri, boyları düzsüz [bozuk olduğu] için, Tabgaç boyları çok hileci [olduğu] için, yalancı [olduğu] için, ağabeyi-kardeşi kinleştirdiği için, beğle boyları birbirine düşürdüğü için, Türk boyları, illediği ilini (vatan tuttuğu toprağını) terk etmiş

kağanladığı kağanını yitiri etmiş (yitirmiş). Tabgaç boylarına beğlik er evladı kul oldu, hanımlık kız evladı cariye oldu. Türk beğleri Türk adını attı, Tabgaç beğleri [gibi] Tabgaç adını tutup, Tabgaç kağanına

görmüş (bağlanmış), elli yıl işi gücü [Tabgaç'a] vermiş. İleri gün doğusunda Bökli kağana değin ordu sürüvermiş, geride Demirkapı'ya değin ordu sürüvermiş, Tabgaç kağanına ilini, töresini alı vermiş. Türk kara kamag

boyları şöyle demiş : İlli boylar idim, ilim şimdi hani? kime ili kazanırım ben der imiş. Kağanlı boylar idim, kağanım hani? ne kağana işi gücü veririm ben? der imiş. Öyle deyip Tabgaç kağanına düşman olmuş.

Düşman olup, itine yaratına madığından yana içikmiş (bağımlıymış). [Tabgaç ise] Bunca işi gücü verdiğini düşünmeden Türk boylarını öldüreyim, soysuz bırakayım der imiş. [Türk] yok olmaya varır imiş. Üstte Türk Tanrısı, Türk'ün kutlu yerini,

suyunu anca [düzen] etmiş. Türk boyları yok olmasın diye, boylar olsun diye babam İlteriş Kağan'ı, anam İlbilge Kadını, Tanrı [göğün] tepesinde tutup yukarı götürmüş gerçek. Babam kağan onyedi er ile taşıkmış (yola çıkmış). Dışarı

yürüyor diye haber işitip şehirdeki takınmış, dağdaki inmiş. Dirilip yetmiş er olmuş. Tanrı güç verdiği için babam kağanın ordusu kurt gibi imiş, düşmanı koyun gibi imiş. İleri, geri ordu sürüp derlemiş toparlamış. Tamamı

yedi yüz er olmuş, yedi yüz er olup toprak ve kağan bekleyen boyları, cariye edilmiş boyları, Türk Töresi'ni terketmiş boyları amcam babam töresince yaratmış, eğitmiş. Tölis Tarduş boylarını o zaman düzen etmiş.

Yabguyu, şadı o zaman vermiş. Güneyde Tabgaç boyları düşman imiş. Kuzeyde Baz Kağan, Dokuz Oğuz boyları düşman imiş. Kırgız, Kurıkan, Otuz Tatar, Kıtay, Tatabı hepsi düşman imiş. babam kağan bunca----

Kırk yedi kez ordu sürmüş, yirmi savaş savaşmış. Tanrı bağışladığı için illiyi ilsiz bırakmış, kağanlıyı kağansız bırakmış, düşmanı baz (emrinde) kılmış. Dizliyi çöktürmüş başlıya baş eğdirmiş. Babam kağan anca ili

töreyi kazanıp [ruhu] uça varmış (ölmüş). Babam kağanın başına Baz kağanı balbal dikmiş. O Töre üzerine amcam kağan oturdu. Amcam kağan oturupda Türk boylarını yine [düzen] etdi, yedirdi fakiri zengin kıldı, azı çok kıldı.

Amcam kağan oturduğunda özüm Tarduş boyları üzerine şad idim. Amcam kağan ile ileri Yeşil Irmak Şantung ovasına (Pekin civarı) değin ordu sürdük. Geride Demirkapı'ya değin ordu sürdük. Kögmeni aşıp Kırgız yerine değin ordu sürdük.

Tamamı beşotuz [25 kez] ordu sürdük. Üçyirmi [onyedi kez] savaştık. İlliyi ilsiz bıraktık, kağanlıyı kağansız bıraktık. Dizliyi çökerttik, başlıyı baş eğdirdik. Türgiş kağanı Türk'ümüz, boylarımız idi. Bilemediği

için, bize yanıldığı için kağanı öldü. Buyruğu (komutabı), beğleri yine öldü. On Ok boyları emek (zorluk) gördü. amcamızın babamızın tutmuş [olduğu] yer, su ıssız olmasın diye az boyları [düzen] edip, yaratıp ----

Bars Beğ idi. Kağan adını bundan biz verdik. Kız kardeşimi [ona] verdik, özü yanıldı, kağanı öldü, boyları cariye, kul oldu. Kögmen yeri, suyu ıssız kalmasın diye az Kırgız boylarını yaratıp geldik. Savaştık. ---- ilini

geri verdik. İleri Kadırkan Yış'ı aşıp boyları anca kondurduk, anca [düzen] etdik. Geride Kengü Tarman'a değin Türk boylarını anca kondurduk, anca ettik. O zamanda kul kullu olmuş idi, cariye cariye olmuş idi, küçüğü-büyüğünü bilmez idi, oğlu babasını bilmez idi.

Anca kazanılmış, [düzen] edilmiş ilimiz, Töremiz [var] idi. Türk Oğuz beğleri, boyları, işitin : Üstte Tanrı basmasa, altta yer delinmese, Türk boyları, ilini, töreni kim bozup yıkacak idi? Türk boyları idin

uyan. Gürlüğün için, [seni] yedirmiş bilgili kağanına, ermiş varmış iyi iline kendin yanıldın. Kötü kılıçlı nereden gelip yayıp dağıttı? süngülü nereden gelip sürüp itdi? Kutlu Ötüken Yış'ın boyları vardı (gitti), ileri varan

vardı, geri varan vardı, vardığın yerde iyice o gerçek ki kanın su gibi aktı, kemiğın dağ gibi yattı(yığıldı), beğlik er evladın kul oldu, hanımlık kız evladın cariye oldu. Bilmediğin için, kötülüğün için amcam kağan Uça vardı (öldü).

Başına Kırgız kağanını balbal diktim. Türk boylarının adı sanı yok olmasın diye babam kağanı, anam kadını götürmüş Tanrı, il veren Tanrı, Türk boylarının adı sanı yok olmasın diye, özümü o Tanrı

kağan oturttu gerçek. Nice zengin boylara oturmadım. İçi aşsız (aç), dışı donsuz (çıplak), yavuz (berbat), yavlak (sefil) boyların üzerine [kağan] oturdum. kardeşim Költiğin ile sözleştik. Babamızın amcamızın kazanmış [olduğu] boyların adı sanı yok olmasın

diye Türk boyları için gece uyumadım, gündüz oturmadım. Kardeşim Költiğin ile, iki şad ile öle-yite kazandım. Anca kazanıp bütün boyları ateş-su (zıt) kılmadım. Ben öz'üm kağan oturduğumda her yere

varmış (dağılmış olan) boylar öle-yite yaya-yalın dönüp geldi. Boyları yedireyim diye kuzeyde Oğuz boyuna doğru, ileri Kıtay, Tatabı boylarına doğru, güneyde Tabgaç tarafına ulu ordu iki ikirmi [onsekiz kez] ordu sürdüm, savaştım. Ondan

sonra Tanrı bağışladığı, kutum var [olduğu] için, bölüğüm var için, ölecek boyları diriltip yedirdim. Yalın (çıplak) boyları donlu, fakir bodunu zengin kıldım. Az bodunu çok kıldım, değerli illiden, değerli kağanlıdan yeğ kıldım. Dört tarafdaki

kağanlığı da hep baz (altımda) kıldım, [Türk'ü] düşmansız kıldım. Hep bana gördü. İşi gücü verir. Bunca töreyi kazanıp inim Költiğin'in özü anca kergek (kuşu) oldu (ruhu kuş olup uçtu, öldü). Babam kağan [ruhu] uçtuğunda (öldüğünde) kardeşim Költiğin yedi yaşında kaldı. ----

Umay gibi anam kadın kutunda kardeşim Költiğin er adı oldu. Altı yirmi (on altı) yaşında amcam kağan ilini, töresini anca kazandı. Altı Çub Soğdak tarafına ordu sürdük, bozduk. Tabgaç Ong Tutuk'un beş tümen ordusu geldi, savaştık.

Költiğin yayan hoplayıp [düşmana] değdi, Ong Tutuk yurçinin kılıçlı elini tuttu, kılıcı kağana sapladı, o orduyu orada yok kıldık. Bir otuz (yirmi bir) yaşında Çaça Paşa ile savaştık. En ilki Tadık'ın, Çorun boz atına binip değdi. O at orada

öldü. İkincisi Işbara Yamtar boz ata binip değdi, o at orada öldü. Üçüncüsünde Yeğen Silig Beğ'in giyimli doru atına binip değdi, o at orada öldü. Kalkanına, yalmasına, yüz artı ok vurdu, yüzüne, başına biri değirmedi.

Değdik Türk beğleri, hep bilirsiniz. O orduyu orada yok kıldık ondan sonra Yer Bayırku'lu Ulu İrkin düşman oldu. Onu yayınıp Türgi Yargun gölünde bozduk. Ulu İrkin azıcık erle tezip vardı (kaçtı). Költiğin altı otuz (yirmi altı)

yaşında Kırgız tarafına ordu sürdük. Süngü batımı [derinlikte] karı söküp, Kögmen Yış'ı doğa yörüyüp Kırgız boyunu uykuda bastık. Kağanı ile Sunga Yış'da savaştık. Költiğin, Bayırku'nun ak aygırına

binip hoplayıp değdi (saldırdı). Bir eri oku vurdu. İki eri kovalayıp dağıttı. O değdiğinde Bayırku'nun ak aygırı uyluğunu kırı verdi. Kırgız kağanını öldürdük, ilini aldık. O yılda Türgiş tarafına Altun Yış'ı

doğa İrtiş Irmağını geçip yürüdük. Türgiş boylarını uykuda bastık. Türgiş kağanının ordusu Bolçu'da ateşce boraca geldi, savaştık. Költiğin başı boz ata binip değdi (saldırdı). Başı boz ke----

---- tutturttu. İkisini özü aldırttı oradan dönüp girip Türgiş kağanın buyruğundaki az tutuğunu eliyle tuttu. Kağanını orada öldürdük. İlini aldık. Kara Türgiş boyları hep [bize] bağlandı, o boyları Tabar'da kondurduk.

Soğdak boylarını [düzen] edeyim diye İnci Irmağını geçip Demirkapı'ya değin süledik. Ondan sonra kara Türgiş boyları düşman olmuş. Kengeris'e doğru vardı. Bizim ordu atı zayıf, azığı yok idi. Yavlak (berbat) kişi er----

Alp er bize değmiş (saldırmış) idi. O zaman uyanıp Költiğin'i az erle üzerine itdik. Ulu savaş savaşmış. Alp Şalçı ak atına binip değmiş. Kara Türgiş bodunu anda öldürmüş, almış. yana yürüyüp

---- ile Koşu tutuk ile savaşmış. Erini hep öldürmüş. Evini, varını kalısız (eksiksiz) hep getirdi. Költiğin yediotuz (yirmi yedi) yaşında Karluk boyları erir varır erkli (hür idi) düşman oldu, Iduk Baş'ta savaştık.

Költiğin o savaşta otuz [yaşını] yaşıyor idi. Alp Şalçı'nın atına binip hoplayıp değdi. İki eri aşırıp dağıttı. Karluk'u öldürdük, aldık. Az boyları düşman oldu. Kara Göl'de savaştık. Költiğin birkırk (otuz bir yaşını) yaşıyor idi. Alp Şalçı'nın Akın'a

binip hoplayıp değdi, az ilteberi tuttu, az boyları orada yok oldu. Amcam kağanın ili zayıf olduğunda boyların ili ikiye [bölündüğünde] İzgil boyları ile savaştık. Költiğin Alp Şalçı'nın Aka binip

hoplayıp değdi. O at orada düştü. İzgil boyları öldü. Dokuz Oğuz boyları ikinci boylarım idi. Tanrı, yer bulandığı için düşman oldu. Bir yılda beş kez savaştık. En ilki Togu Balık'da savaştık.

Költiğin Azman'a binip hoplayıp değdi, altı Eri dağıttı, ordu değişinde yedinci eri kılıçladı. İkinci Kuşalguk'da Ediz ile savaştık. Költiğin Az Yağız'ına binip, hoplayıp değip bir eri dağıttı.

Dokuz eri eğirip dokundu, Ediz boyları orada öldü. Üçüncü Bolçu'da Oğuz ile savaştık. Költiğin Azman'a binip değdi, dağıttı. Ordusunu dağıttık. İlini aldık. Dördüncüsü Çuş Başı'nda savaştık. Türk

boyları ayak titretti, yavlak (kötü) olacak idi, üzerimize gelmiş ordusunu Költiğin ağtıp Tongra'dan bir oğuşu alp on eri, [Alp er] Tonga Tigin'in yuğunda (ölüm töreninde) çevirip öldürdük. Beşincisi Ezginti Kadız'da Oğuz ile savaştık. Költiğin

Az Yağız'ına binip değdi, iki eri sançtı, şehire varmadı, o ordu orada öldü. Amga Kurgan'da kışlayıp yazına Oğuz'a doğru ordu çıkardık Költiğin Beğ başında gittik Oğuz düşman ordusu bastı. Költiğin

Öksüz Ak'a binip dokuz erini dağıttı, orduyu vermedi. Anam kadın, öncelikle öglerim, ekelerim gelinlerim, konçuylarım, bunca yine diri cariye olacak idi. Ölü yurtta, yolda yatıp kalacak idiniz.

Költiğin yok ise hep ölecek idiniz. Kardeşim Költiğin kergek [kuşu] oldu (öldü). Özüm düşündüm. Görür gözüm görmez oldu, bildiğim bilgim bilinmez oldu, öz'üm düşündüm. Zamanı Tanrı yaşar, Kişi oğlu hep ölümlü türemiş.

Onca düşündüm. Gözden yaş gelse silip, gönülden ağıt gelse yan durup düşündüm. Katıca düşündüm. İki şad önce kardeş yeğenimin, oğullarımın, beğlerimin, boylarımın gözü kaşı kötü olacak deyip düşündüm. Yuğcu, sığıtçı, Kıtay, Tatabı boyları başta

Udar paşa geldi. Tabgaç kağanından İsiyi Li-Keng geldi. Bir tümeni ipek altın, gümüş, gerekeni getirdi. Tibet kağanından bölün geldi. Geri gün batısındaki Soğd Berçik Er, Buhara Ulusu boyundan Neng sengün, Oğul Tarkan geldi.

On Ok oğlum Türgiş kağanından Makaraç Damgacı, Oğuz Bilge Damgacı geldi. Kırgız Tarduş damgacı Inançu Çor geldi. Bark edici, beze yaratıcısı, biti taş edici, Tabgaç kağanının yeğeni Çang paşa geldi.

Költiğin Koyun yılının [Birinci ayı] yedi yirmi (on yedisinde) uçtu. Dokuzuncu ay yedi otuzda (yirmi yedisinde) yuğ [töreni] erdirdik. Barkını bezesini biti taşını an Biçin (domuz) yılının Yedinci ay yedi otuzda (on yedisinde) hep alkdık. Költiğin'in özü kırk artı yedi (kırk yedi) yaşında bulut [oldu]. Taş---- Bunca bezeciyi Toygun ilteber getirdi.

Bunca yazı yazmayı Költiğin'in yeğeni Yollug Tigin yazdım. Yirmi gün oturup bu taşa, bu damga hep Yolluğ Tigin yazdım. Değerli oğullarınızdan taygununuzdan yeğ iyidir idiniz, Uça vardınız, Tanrı dirildiğinizde ----

Költiğin'in altınını, gümüşünü, ağışını, varını, Türk açıgınyını , Karanını, yağma toyu tapu ----beğim tigin, yukarıdaki Tanrı ----taş bitidim Yolluğ Tigin.

Koruduğundan ---- inim Költiğin ----öldü, işi gücü verdiği için Türk Bilge Kağan'ın buyruğu, Kardeşim Költiğin'i gözetip oturt---- Inançu Apa Yargan Tarkan adını verdim. Onu öğdürttüm.