| Eski Türkçe aslı | Günümüze aktarımı | |
|---|---|---|
| XIV | Aytoldı Küntoğdı İlig Tapuğıña Körünmişin Ayur | Ay-Toldı'nın Hükümdar Kün-Toğdı'nın Huzuruna Çıktığını Söyler |
| 581 | Bu ay toldı kirdi köründi söküp, açıldı ilig köñli ol yüz körüp | Bu Ay-Toldı huzura girip, diz çöktü; onun yüzünü görünce, hükümdarın gönlü açıldı. |
| 582 | Yükündi iligke kör açtı sözin, süçitti sözi hem sevitti özin | Hükümdarın huzurunda eğildi ve söze başladı; tatlı-tatlı sözleri ile kendisini sevdirdi. |
| İlig suali Aytoldıka | HÜKÜMDARIN AY-TOLDI'YA SUÂLİ | |
| 583 | İlig aydı kim sen negü ol atıñ, kayudın kelir sen negü ol yatıñ | Hükümdar sordu: — Sen kimsin, adın nedir; nereden geliyorsun, memleketin neresidir? |
| 584 | Amulluk bile açtı ay toldı til, siliglik bile öz sözin aydı bil | Ay-Toldı sâkin-sâkin söze başladı, mülâyemet ve zarafetle devam etti. |
| 585 | Amulluk siliglik ukuş kılkı ol, ukuşsuz kişiler kamuğ yılkı ol | Sükûnet ve zarafet aklın vasfıdır; akılsız insanlar hayvan sürüsüne benzer. |
| 586 | Muñar meñzetü aydı şâir bu beyt, işiñ tüşse ivme sabır birle ayt | Şâir buna benzer şu beyti söylemiştir; birine işin düşerse, acele etme, sabır ile söyle. |
| 587 | İve kirme işke sabır kıl serin, ive kılmış işler ökünçi yarın | işe acele ile girme, sabır ve teenni ile hareket et; acele yapılmış olan işler yarın peşimanlık getirir. |
| 588 | Kamuğ işte ivme serin öz tutun, serinse bulur kul bu beglik kurın | Hiç bir işde acele etme, sabret, kendini tut; kul sabırlı olursa, beylik mertebesini bulur. |
| Aytoldı cevabı İligke | AY-TOLDI'NIN HÜKÜMDARA CEVABI | |
| 589 | Bu ay toldı aydı ay ilig kutı, tapuğ birle hôş boldı kulluk atı | Ay-Toldı dedi : — Ey devletli hükümdar, kulluk adı hizmet etmekle güzelleşir. |
| 590 | Atım kul tapuğçı kör ornum kapuğ, kılınçım könilik me kılkım tapuğ | Benim adım kul ve hizmetkârdır, bak, yerim kapıdır; şiarım — doğruluk ve tıynetim — hizmettir. |
| 591 | Saña keldim oğrap uzun yol yorıp, tilekke bu kün tegdim ârzûm kanıp | Ben sana gelmek maksadı ile uzun yollar yürüdüm; bugün arzuma kavuşup, muradıma erdim. |
| 592 | Tilekim bu ol sen meni yermedin, tapuğka yakın tut maña ermedin | Dileğim şudur: sen beni yermeden ve benden usanmadan, dâima hizmetinde bulundur. |
| 593 | Eşitti bu söz kör sevindi ilig, tilek teg bululdı sınadı erig | Bu sözü duyunca, hükümdar sevindi; onu tecrübe etti ve dilediği gibi buldu. |
| İlig cevabı Aytoldıka | HÜKÜMDARIN AY-TOLDI'YA CEVABI | |
| 594 | İlig aydı ay toldı kördüm seni, sevitti bu körküñ bu kılkıñ meni | Hükümdar dedi : — Ay-Toldı, seni gördüm; senin bu görünüşün, tavır ve hareketin beni sevindirdi. |
| 595 | Tapın öz oğurluğ bağırsaklıkın, tapuğda esüngil maña bol yakın | Sen uğurlu bir sadâkatle bana hizmet et; dâima kapımda bulunarak, bana yakın ol. |
| 596 | Meniñdin açığ bolsu sendin tapuğ, tapuğ bolsa ötrü açar kut kapuğ | Senden hizmet olsun, benden ihsan; hizmet yerinde olursa, ikbâl kapılarını açar. |
| 597 | Bu künde naru sen kıyılma tapın, tapınsa öter beg tapuğçı hakın | Bugünden itibaren sen dürüstlükle hizmete başla; elbette bey hizmet edenin hakkını öder. |
| Aytoldı cevabı İligke | AY-TOLDI'NIN HÜKÜMDARA CEVABI | |
| 598 | Yer öpti kör ay toldı aydı ilig, yarutsa közin berdi devlet elig | Ay-Toldı yer öptü ve dedi :— Hükümdarın gözü sevinç ile parlarsa, devlet ona hizmet edene elini uzatır. |
| 599 | Tapınmak üçün keldim evdin turup, uzun yol yorıdım saña yüz urup | Evimden kalkıp, hizmet etmek için, buraya geldim; sana gelmek için uzun yollar yürüdüm. |
| 600 | Bayat bersü küç bu tapuğ kılğuka, küdezsü sañar öz tapuğ yazğuka | Bu hizmeti başarmak için, Tanrı bana kuvvet versin; hizmetinde hatâ etmekten Allah beni korusun. |
| 601 | Turup çıktı sevnü kapuğka küle, ögi köñli açlıp yarudı yula | Ay-Toldı kalkıp, sevinerek ve gülerek, huzurdan çıktı; akılı ve gönlü açılıp, yolunu meş'aleler aydınlattı. |
| 602 | Negü ter eşit bu kutun kopmış er, kutı birle ârzû tilek bulmış er | İkbâl ile yükselmiş ve istediğine-dileğine kavuşmuş olan insan ne der, dinle. |
| 603 | Küle baksa begler kişike közün, ögi köñli tirlür küvenür özün | Beyler kime çözleri ile gülerek bakarlarsa, onun akılı ve gönlü yerinde olur ve kendisine güven gelir. |
| 604 | Yaruk tutsa begler kişike yüzi, yarur er közi hem yarayur sözi | Beyler kime güler yüz gösterirse, o insan itibar bulur ve sözü dinlenir. |
| 605 | Kimi tutsa begler öziñe yakın, kamuğ neñ yakınlık kılur kör bakın | Beyler kimi kendilerine yakın tutarlarsa, bak ve dikkat et, her kes ona yakınlık gösterir. |
| 606 | Kut ol beg yakın bolsa kutka kişi, tilekin bulur barça etlür işi | Bey — ikbâldir; ikbâle yakın olan insan dileğine kavuşur; onun bütün işleri yoluna girer. |
| 607 | Tapındı bu ay toldı anda naru, tapuğda kıyılmadı erte turu | Bu Ay-Toldı o günden itibaren hizmete başladı; her gün erkenden kalktı ve hizmette kusur etmedi. |
| 608 | Künün turdı turğak tünün yatğakın, tapındı kıyıksız bağırsaklıkın | Gündüz kapıcılar ve gece muhafızlar ile birlikte bulundu; dürüstlük ve bağlılıkla hizmet etti. |
| 609 | İligke kirü hem çıka törçidi, ilig edgü közün baka törçidi | Hükümdarın yanına girip-çıkmakta ve hükümdar da ona karşı teveccüh ve itimat göstermekte devam etti. |
| 610 | Tapuğ arturu bardı künde yañı, ağırladı ilig küniñe öñi | O günden-güne hizmetini arttırmakta ve hükümdar da onu günden güne yükseltmekte idi. |
| 611 | Tapuğ birle begler ağırlar kuluğ, tapuğ siñse boldı kiçig öz uluğ | Beyler kulu hizmetlerinden dolayı yükseltirler; hizmetleri makbule geçtikçe, küçükler yükselir. |
| 612 | Tapuğ kıl tapuğ birle kul beg bolur, tapuğ siñmeginçe tilek kim bulur | Hizmet et, kul hizmeti sayesinde bey olur; hizmeti makbule geçmeyen insan dileğine kavuşurmu? |
| 613 | Eşit emdi bilge sözi ne teyür, sözin yañzatur sözke yinçge ayur | İmdi dinle, âlim ne der; onun bu mealdeki sözü bu fikri ne kadar ince ifâde eder. |
| 614 | Tegimsiz tapuğ birle törke tegir, yarağsız yaransa kör elke tegir | ikbâle bir türlü erişemeyen insan hizmeti sayesinde baş-köşeye geçer; liyakatsiz kimse, ne kadar yaranmağa çalışsa da, kapı eşiğini boylar. |
| 615 | Tapınğu kıyıksız tapuğ kılğuçı, tapuğ siñse ötrü tilekke tegir | Hizmet eden dürüstlükle hizmet etmelidir; hizmeti makbule geçerse, hizmetkâr dileğine erişir. |
| 616 | Bu ay toldı künde yetürdi tapuğ, ilig me açığ birle açtı kapuğ | Bu Ay-Toldı her gün kusursuz hizmet etti; hükümdar da ihsanı ile ona kapıları açtı. |
| 617 | Küniñe örü bardı içrek bolu, kokuz boldı kadğu sevinçi tolu | O günden-güne hükümdara daha fazla yakalaşarak, yükselmekte devam etti; kaygısı gittikçe azaldı, sevinci gittikçe arttı. |
| 618 | Tapuğka süçindi bu ay toldı ked, ilig me açındı barı arttı ed | Ay-Toldı vazifesini büyük bir şevkle ifâ etti; hükümdar da ona ihsanda bulundu, yardımcıları ve malı çoğaldı. |
| 619 | Kamuğ törlüg işke sınadı ilig, tilek teg tükel buldı tapnur erig | Hükümdar onu her türlü İşte denedi; hizmetkârını kendi istediği gibi buldu. |