|
Eski Türkçe aslı |
Günümüze aktarımı |
XIV |
Aytoldı Küntoğdı İlig Tapuğıña Körünmişin Ayur |
Ay-Toldı'nın Hükümdar Kün-Toğdı'nın Huzuruna Çıktığını Söyler |
581 |
Bu ay toldı kirdi köründi söküp, açıldı ilig köñli ol yüz körüp |
Bu Ay-Toldı huzura girip, diz çöktü; onun yüzünü görünce, hükümdarın gönlü açıldı. |
582 |
Yükündi iligke kör açtı sözin, süçitti sözi hem sevitti özin |
Hükümdarın huzurunda eğildi ve söze başladı; tatlı-tatlı sözleri ile kendisini sevdirdi. |
|
İlig suali Aytoldıka |
HÜKÜMDARIN AY-TOLDI'YA SUÂLİ |
583 |
İlig aydı kim sen negü ol atıñ, kayudın kelir sen negü ol yatıñ |
Hükümdar sordu: — Sen kimsin, adın nedir; nereden geliyorsun, memleketin neresidir? |
584 |
Amulluk bile açtı ay toldı til, siliglik bile öz sözin aydı bil |
Ay-Toldı sâkin-sâkin söze başladı, mülâyemet ve zarafetle devam etti. |
585 |
Amulluk siliglik ukuş kılkı ol, ukuşsuz kişiler kamuğ yılkı ol |
Sükûnet ve zarafet aklın vasfıdır; akılsız insanlar hayvan sürüsüne benzer. |
586 |
Muñar meñzetü aydı şâir bu beyt, işiñ tüşse ivme sabır birle ayt |
Şâir buna benzer şu beyti söylemiştir; birine işin düşerse, acele etme, sabır ile söyle. |
587 |
İve kirme işke sabır kıl serin, ive kılmış işler ökünçi yarın |
işe acele ile girme, sabır ve teenni ile hareket et; acele yapılmış olan işler yarın peşimanlık getirir. |
588 |
Kamuğ işte ivme serin öz tutun, serinse bulur kul bu beglik kurın |
Hiç bir işde acele etme, sabret, kendini tut; kul sabırlı olursa, beylik mertebesini bulur. |
|
Aytoldı cevabı İligke |
AY-TOLDI'NIN HÜKÜMDARA CEVABI |
589 |
Bu ay toldı aydı ay ilig kutı, tapuğ birle hôş boldı kulluk atı |
Ay-Toldı dedi : — Ey devletli hükümdar, kulluk adı hizmet etmekle güzelleşir. |
590 |
Atım kul tapuğçı kör ornum kapuğ, kılınçım könilik me kılkım tapuğ |
Benim adım kul ve hizmetkârdır, bak, yerim kapıdır; şiarım — doğruluk ve tıynetim — hizmettir. |
591 |
Saña keldim oğrap uzun yol yorıp, tilekke bu kün tegdim ârzûm kanıp |
Ben sana gelmek maksadı ile uzun yollar yürüdüm; bugün arzuma kavuşup, muradıma erdim. |
592 |
Tilekim bu ol sen meni yermedin, tapuğka yakın tut maña ermedin |
Dileğim şudur: sen beni yermeden ve benden usanmadan, dâima hizmetinde bulundur. |
593 |
Eşitti bu söz kör sevindi ilig, tilek teg bululdı sınadı erig |
Bu sözü duyunca, hükümdar sevindi; onu tecrübe etti ve dilediği gibi buldu. |
|
İlig cevabı Aytoldıka |
HÜKÜMDARIN AY-TOLDI'YA CEVABI |
594 |
İlig aydı ay toldı kördüm seni, sevitti bu körküñ bu kılkıñ meni |
Hükümdar dedi : — Ay-Toldı, seni gördüm; senin bu görünüşün, tavır ve hareketin beni sevindirdi. |
595 |
Tapın öz oğurluğ bağırsaklıkın, tapuğda esüngil maña bol yakın |
Sen uğurlu bir sadâkatle bana hizmet et; dâima kapımda bulunarak, bana yakın ol. |
596 |
Meniñdin açığ bolsu sendin tapuğ, tapuğ bolsa ötrü açar kut kapuğ |
Senden hizmet olsun, benden ihsan; hizmet yerinde olursa, ikbâl kapılarını açar. |
597 |
Bu künde naru sen kıyılma tapın, tapınsa öter beg tapuğçı hakın |
Bugünden itibaren sen dürüstlükle hizmete başla; elbette bey hizmet edenin hakkını öder. |
|
Aytoldı cevabı İligke |
AY-TOLDI'NIN HÜKÜMDARA CEVABI |
598 |
Yer öpti kör ay toldı aydı ilig, yarutsa közin berdi devlet elig |
Ay-Toldı yer öptü ve dedi :— Hükümdarın gözü sevinç ile parlarsa, devlet ona hizmet edene elini uzatır. |
599 |
Tapınmak üçün keldim evdin turup, uzun yol yorıdım saña yüz urup |
Evimden kalkıp, hizmet etmek için, buraya geldim; sana gelmek için uzun yollar yürüdüm. |
600 |
Bayat bersü küç bu tapuğ kılğuka, küdezsü sañar öz tapuğ yazğuka |
Bu hizmeti başarmak için, Tanrı bana kuvvet versin; hizmetinde hatâ etmekten Allah beni korusun. |
601 |
Turup çıktı sevnü kapuğka küle, ögi köñli açlıp yarudı yula |
Ay-Toldı kalkıp, sevinerek ve gülerek, huzurdan çıktı; akılı ve gönlü açılıp, yolunu meş'aleler aydınlattı. |
602 |
Negü ter eşit bu kutun kopmış er, kutı birle ârzû tilek bulmış er |
İkbâl ile yükselmiş ve istediğine-dileğine kavuşmuş olan insan ne der, dinle. |
603 |
Küle baksa begler kişike közün, ögi köñli tirlür küvenür özün |
Beyler kime çözleri ile gülerek bakarlarsa, onun akılı ve gönlü yerinde olur ve kendisine güven gelir. |
604 |
Yaruk tutsa begler kişike yüzi, yarur er közi hem yarayur sözi |
Beyler kime güler yüz gösterirse, o insan itibar bulur ve sözü dinlenir. |
605 |
Kimi tutsa begler öziñe yakın, kamuğ neñ yakınlık kılur kör bakın |
Beyler kimi kendilerine yakın tutarlarsa, bak ve dikkat et, her kes ona yakınlık gösterir. |
606 |
Kut ol beg yakın bolsa kutka kişi, tilekin bulur barça etlür işi |
Bey — ikbâldir; ikbâle yakın olan insan dileğine kavuşur; onun bütün işleri yoluna girer. |
607 |
Tapındı bu ay toldı anda naru, tapuğda kıyılmadı erte turu |
Bu Ay-Toldı o günden itibaren hizmete başladı; her gün erkenden kalktı ve hizmette kusur etmedi. |
608 |
Künün turdı turğak tünün yatğakın, tapındı kıyıksız bağırsaklıkın |
Gündüz kapıcılar ve gece muhafızlar ile birlikte bulundu; dürüstlük ve bağlılıkla hizmet etti. |
609 |
İligke kirü hem çıka törçidi, ilig edgü közün baka törçidi |
Hükümdarın yanına girip-çıkmakta ve hükümdar da ona karşı teveccüh ve itimat göstermekte devam etti. |
610 |
Tapuğ arturu bardı künde yañı, ağırladı ilig küniñe öñi |
O günden-güne hizmetini arttırmakta ve hükümdar da onu günden güne yükseltmekte idi. |
611 |
Tapuğ birle begler ağırlar kuluğ, tapuğ siñse boldı kiçig öz uluğ |
Beyler kulu hizmetlerinden dolayı yükseltirler; hizmetleri makbule geçtikçe, küçükler yükselir. |
612 |
Tapuğ kıl tapuğ birle kul beg bolur, tapuğ siñmeginçe tilek kim bulur |
Hizmet et, kul hizmeti sayesinde bey olur; hizmeti makbule geçmeyen insan dileğine kavuşurmu? |
613 |
Eşit emdi bilge sözi ne teyür, sözin yañzatur sözke yinçge ayur |
İmdi dinle, âlim ne der; onun bu mealdeki sözü bu fikri ne kadar ince ifâde eder. |
614 |
Tegimsiz tapuğ birle törke tegir, yarağsız yaransa kör elke tegir |
ikbâle bir türlü erişemeyen insan hizmeti sayesinde baş-köşeye geçer; liyakatsiz kimse, ne kadar yaranmağa çalışsa da, kapı eşiğini boylar. |
615 |
Tapınğu kıyıksız tapuğ kılğuçı, tapuğ siñse ötrü tilekke tegir |
Hizmet eden dürüstlükle hizmet etmelidir; hizmeti makbule geçerse, hizmetkâr dileğine erişir. |
616 |
Bu ay toldı künde yetürdi tapuğ, ilig me açığ birle açtı kapuğ |
Bu Ay-Toldı her gün kusursuz hizmet etti; hükümdar da ihsanı ile ona kapıları açtı. |
617 |
Küniñe örü bardı içrek bolu, kokuz boldı kadğu sevinçi tolu |
O günden-güne hükümdara daha fazla yakalaşarak, yükselmekte devam etti; kaygısı gittikçe azaldı, sevinci gittikçe arttı. |
618 |
Tapuğka süçindi bu ay toldı ked, ilig me açındı barı arttı ed |
Ay-Toldı vazifesini büyük bir şevkle ifâ etti; hükümdar da ona ihsanda bulundu, yardımcıları ve malı çoğaldı. |
619 |
Kamuğ törlüg işke sınadı ilig, tilek teg tükel buldı tapnur erig |
Hükümdar onu her türlü İşte denedi; hizmetkârını kendi istediği gibi buldu. |