Türk Bitig: Hükümdar Kün-Toğdı'nın Öğdülmiş'i Çağırdığını Söyler
Baş Kutadgu Bilig

Hükümdar Kün-Toğdı'nın Öğdülmiş'i Çağırdığını Söyler

  1. Küntoğdı İlig Ögdilmişni Okimişin Ayur
    Hükümdar Kün-Toğdı'nın Öğdülmiş'i Çağırdığını Söyler
  2. Bu ay toldı yasın keçürdi ilig, okıp oğlıña berdi öt sav erig
    Hükümdar, Ay-Toldı'nın yası sona erince, onun oğlunu çağırtarak, ona öğüt ve nasihatte bulundu.
  3. Ayur ay oğu kılma artuk sakınç, sakınç keçse âhır tüp inde sevinç
    Dedi : — Ey oğul, fazla üzülme, keder geçer ve arkasından sevinç gelir.
  4. Saña tegmedi bu sakınç yalñuzun, maña tegdi kadğu sakınçlar uzun
    Bu keder yalnız sana dokunmadı, bu benim için de sonsuz kaygı ve üzühtü oldu.
  5. Köñülni çökürme özüñni avıt, baka tur maña öz tapuğka ivit
    Gönlünü çökertme, kendini avut, benim yanıma gel ve hizmetimde bulun.
  6. Atañ öldi erse ata men saña, atalık kılayın oğul bol maña
    Baban öldü ise, ben de sana bir babayım, ben sana babalık edeyim, sen de bana oğul ol.

    Öğdülmiş cevabı İligke
    ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA CEVABI
  7. Yer öpti kör ögdülmiş aydı ilig, uzun keç yaşağıl aşayu ilig
    Öğdülmiş yer öptü ve dedi : — Ey hükümdar, Allah sana devletin başında uzun ömürler versin.
  8. Men igdiş kuluñ men tapuğçı seniñ, yuluğ bolsu cânım iligke meniñ
    Ben senin himaye ettiğin bir kulunum, senin hizmetkârınım, hükümdar için canım feda olsun.
  9. Atam cânı boldı iligke yuluğ, yuluğ kılsu teñri saña bu kuluğ
    Babamın canı hükümdarın hizmetinde feda oldu, Tanrı sana bu kulu da feda etsin.
  10. Çıkardı atası bitigin oğul, iligke ötündi kör akru amul
    Çocuk babasının mektubunu çıkardı, edep ve hürmetle hükümdara takdim etti.
  11. İlig aldı açtı okıdı bitig, sözin uktı aydı isiz ay tetig
    Hükümdar mektubu aldı ve açıp okudu, ne demek istediğini anladı ve dedi : — Ne yazık, ey akıllı insan.
  12. Ayur ay bağırsak kişide burun, kapuğum kurıttıñ kor ittiñ orun
    Ey merhametli insan, ey insanların ileri geleni, kapımı kimsesiz ve yerini boş bıraktın.
  13. Tirigle tapındıñ ötediñ hakım, ölürde muñadıp yidiñ hem ğamım
    Hayatta iken, hizmet ettin ve hakkımı ödedin, ölürken de beni düşündün ve benim için üzüldün.
  14. Hakıñnı öteyümedim men seniñ, bayat ok ötesün seniñ haklarıñ
    Ben senin hakkını ödeyemedim, senin hakkını bizzat Tanrı ödesin.
  15. Neteg kim sevinçlig men sendin bu kün, bayat bersüni miñ sevinçiñ kutun
    Sen beni bugün nasıl memnun ettin ise, Tanrı da seni öyle memnun etsin.
  16. Sözin kesti ilig közi yaş saça, turup çıktı andın sakınçığ kuça
    Hükümdar süzünü kesti, gözünden yaşlar akıttı, Öğdülmiş keder iyinde, oradan kalkıp, çıktı.
  17. Eviñe kelip kirdi köñli tüşük, kapuğ yaptı kaç kün sakınçın tügük
    Gönlü sıkıntı içinde, gelip evine girdi, bir kaç gün her kese kapısını kapalı tutup, kederi ile baş-başa kaldı.
  18. Bu ay toldınıñ kıldı oğlı yoğı, çığayka üledi kümüş hem ağı
    Oğlu, Ay-Toldı için, ölüm aşı yaptı, fakirlere gümüş ve ipekli kumaşlar dağıttı.
  19. Keçürdi yeme ök ata kadğusın, yakın kıldı özke kişi edgüsin
    Babasının matemini böyle hayırlı işler yaparak geçirdi, iyi insanları kendisine ahbap edindi.
  20. Ata pendi tuttı yorıdı köni, kutı künde arttı yarudı küni
    Baba öğüdünü tuttu ve doğruluktan ayrılmadı, saadeti günden güne arttı, güneşi parladı.
  21. Negü ter eşit emdi öglüg kişi, başında keçürmiş bilir el işi
    Şimdi akıllı, görmüş-geçirmiş ve memleket ışını bilen insan ne der dinle.
  22. Ata pendini sen katığ tut katığ, kutadğay künüñ berge künde tatığ
    Baba nasihatini sen sıkı tut, sıkı, günün kutlu olur ve sana her gün bir sevinç getirir.
  23. Atañnı anañnı sevindür tapın, yanut berge tapğuñ tümen miñ asığ
    Babanı, anneni hoşnut eyle, onlara hizmet et, bu hizmet karşılığı binlerce fayda elde edersin.
  24. İlig me katığlandı anda naru, küniñe uru bardı edgü törü
    Hükümdar da o günden itibaren gayretle çalıştı, günden-güne iyi kanunlar vaz'etti.
  25. Bayudı bodun hem itildi ili, iligke duâ kıldı bodnı tili
    Halk zenginleşti, memlekette nizam kuvvetlendi, halk hükümdara duâ etti.
  26. İlig bir kün oldurdı yalñuz özün, kemişti kitâb ötrü baktı uzun
    Hükümdar bir gün tek-başına oturuyordu, elindeki kitabı bıraktı uzun uzun düşündü.
  27. Tügüldi ögi köñli yetlümedi, tiledi ayıtğu kişi bulmadı
    Bir yere aklı takılmıştı, anlayamadı, sormak için biriniara di, fakat bulamadı.
  28. Sakındı kör ay toldı erdemleri, ayur ay diriğâ ol erde eri
    O zaman Ay-Toldı'nın faziletlerini hatırladı ve : — Ah yazık, o erler eri idi — dedi —
  29. Kapuğ körki erdi maña edgü iş, bodun asğı erdi añar tegse iş
    O bana ıyı arkadaş idi ve bârgâhımın süsü idi, o her işinde halkın faydasını düşünürdü.
  30. Kuruğ kaldı ornı irildi işim, irükler bütürgü kanı bir kişim
    Arkadaşım kayboldu, yeri boş kaldı, hani bu boşluğu dolduracak bir insan.
  31. Yana saknu aldı kör ögdülmişig, ayur-men unıtmış-men edgü işig
    Sonra birden-bire Öğdülmiş'i hatırladı ve dedi : — Ben bu iyi işi unutmuştum.
  32. Ölürde ol ay toldı oğlın maña, tutuzdı anı men unıttım taña
    Ay-Toldı ölürken, oğlunu bana emânet etmişti, hayret, ben onu nasıl unuttum.
  33. Ata öldi erse oğul bar tirig, birisin yitürdüm tutayın birig
    Babası öldü ise, oğlu hayattadır, birini kaybettim, bari birini tutayım.
  34. Kişi ıdtı terkin kör ögdülmişig, okıdı öziñe bekitti işig
    Derhâl adam gönderdi, Öğdülmiş'i huzuruna çağırttı ve bu işi de böylece yerine getirdi.