| Eski Türkçe aslı | Günümüze aktarımı | |
|---|---|---|
| XLIII | Öğdülmiş Odgurmışka Dünyâ Birle Cukbi Kazğañusın Ayur | Öğdülmiş Odgurmış'a Dünya Vâsıtası İle Âhiretin Kazanılmasını Söyler |
| 3646 | Yanut berdi ögdülmiş aydı bu söz, eşittim sen aydıñ ayâ kutluğ öz | Ögdilmiş cevap verdi: — Ey mübarek insan, söylediğin sözleri dinledim — dedi — |
| 3647 | Munı ma eşitgil takı belgülüg, biligke ukuşka bu söz ülgülüg | Bir de sen şunu dinle; bu söz, geçekten, bilgi ve akıl için bir ölçüdür. |
| 3648 | Neçe andağ erse bu dünyâ hâli, açığ kılma özke tiriglik yolı | Bu dünyanın hâli her ne kadar dediğin gibi ise de, sen kendisine hayatı o kadar zehir etme. |
| 3649 | Bu keñ dünyâ özke küçün kılma tar, yazukluğ kulıña bayat fazlı bar | Bu geniş dünyayı kendine zorla daraltma; günahkâr kulu için, Tanrının fazlı ve rahmeti vardır. |
| 3650 | Adâbı telim erse rahmet üküş, yazukluğ üçün boldı rahmet küsüş | Azabı çok ise, rahmeti de boldur; günahkârlar için rahmet aziz bir şeydir. |
| 3651 | Adâbka katığ kork umın rahmetin, tapuğ kıl yetürgil bu kulluk atın | Azabından çok kork, fakat rahmetinden de ümit kesme; ibâdet kıl ve bu kulluk adının icaplarını yerine getir. |
| 3652 | Ajun bodnı barça uluş kend kodup, turup tağka kirse uluğ yük yüdüp | Bütün dünya halkı kasaba ve şehirleri bırakıp, büyük yük yüklenerek, kalkıp, dağlara ihtifâya çekilmiş olsalardı, |
| 3653 | Buzulğay ajun barça kalğay kuruğ, apa oğlanı barça kesgey uruğ | Dünya bozulur, her taraf boş kalır ve insan-oğullarının nesli kesilmiş olurdu. |
| 3654 | İki ev yarattı bu halkka kamuğ, biri atı uçmak biriniñ tamuğ | Tanrı bütün bu halk için iki ev yarattı: birinin adı cennet, birinin de cehennemdir. |
| 3655 | Yana barça yalñuk bu dünyâ tilep, yügürse tüni barça künke ulap | Yine bütün insanlar geceyi-gündüze katıp, bu dünya peşinde koşarak, |
| 3656 | Tapuğ kodsa dünyâ tilese turuğ, yeme kalğay erdi bu uçmak kuruğ | İbâdeti bırakıp, dünya nimetlerine rağbet etseler ve buna mukabil cehenneme girseler, cennet yine de boş kalmazdı. |
| 3657 | Bayat berdi kulka iki köz kulak, biri dünyâ baksa biri ukbi bak | Tanrı kula iki göz ve iki kulak verdi; biri ile bu dünyaya bakarsa, biri ile de âhirete bakmalıdır. |
| 3658 | Elig berdi iki sunup tutğuka, biri dünyâka tut biri ukbika | Uzanıp elde etmek için, insana iki el verdi; birini bu dünya için kullanırsan, birini de âhiret için kullan. |
| 3659 | Adak berdi iki yorığu üçün, berü mañsa biri naru mañ küçün | Yürümek için iki ayak verdi; biri ile bu tarafa bir adım atarsan, bir adımı, senin için zahmetli de olsa, oraya at. |
| 3660 | Yeme yakşı aymış bügü bilgi keñ, ajunda çavıkmış akı elgi keñ | Dünyaya şöhret salmış, cömert, eli açık, hakîm ve geniş bilgili insan gene güzel söylemiş. |
| 3661 | Ayâ kul boluğlı ukuşluğ oduğ, osal bolma saklan tokığay yoduğ | Ey kul olan akıllı ve uyanık insan, ihmalkâr olma; dikkatli ol, başkasının yüzünden sana zarar gelmesin. |
| 3662 | Törütti bayat bu ikigün ajun, munı bulsa tavrat anı kol özün | Bu her iki dünyayı da Tanrı yarattı; birini bulunca, koş, diğerini de ara. |
| 3663 | Apa oğlanın barça erklig bayat, açığlı toduğlı törütti bu at | Kadir Tanrı insan-oğullarının hepsini acıkan ve doyan mahlûklar olarak yarattı ve onlara böyle ad verdi. |
| 3664 | Eginke kedim ya boğuzka yemi, kerek ay kadaş bu tiriglik emi | İnsanın sırtına elbise ve boğazı için yemek lâzımdır; ey kardeş, bunlar hayat ilâçlarıdır. |
| 3665 | Tirigke bu neñdin keçiş yok kadaş, egin bütgü ton hem karın todğu aş | Sırtını örtmek için elbise ve karnını doyurmak için yemek, ey kardeş, yaşayanlar için bunlardan vazgeçmek imkânsızdır. |
| 3666 | Halâl dünyâ bulsa yese kazğanıp, çığayka ülese anıñdın alıp | Helâl dünya nîmeti bulmalı ve kazanıp yemeli, bir kısmını da fakirlere dağıtmalıdır. |
| 3667 | Kişi ağrukı bolmasa bu boğuz, kişi unmazı ol bu ağruk yavuz | Kâşki bu pılı-pırtı ve bu boğaz olmasa; bu pılı-pırtı ve bu boğaz insanın vaz geçemediği şeylerdir. |
| 3668 | Bayat adliñe tutçı korku yorı, umın fazlıña tutçı tegnü yorı | Tanrının adinden dâima korkarak yaşa, fakat fazlından da hiç bir zaman ümit kesme. |
| 3669 | Bu iki ara boldı kulluk bilin, bu ol yol yañılma bu kulluk yolın | Kulluk bu ikisinin arasındadır, bunu bil; yol budur, bu kulluk yolunu kaybetme. |
| 3670 | İdi yakşı aymış bilig bergüçi, biligsizke öt sav erig bergüçi | Bilgisizlere bilgi, öğüt ve nasihat veren insan çok güzel söylemiş. |
| 3671 | Ricâ birle havfnı kanat sen kılın, bu iki arakı yoluğ sen alın | Sen rica ile havfi kendine kanat edin; bu ikisinin arasındaki yoldan şaşma. |
| 3672 | Bayat yarlığın kıl özüñ kullukı, uçup kir sarayka erejin salın | Tanrının emirlerini yap, kulluğunu yerine getir; saraya uçarak gir ve huzura kavuş. |
| 3673 | Ricâ havf bu iki kanat sanı ol, bu ikin uçuğlı bulur kökke yol | Rica ile havf, bu ikisi iki kanat gibidir; bu ikisi ile uçan göğe yol bulur. |
| 3674 | Yazukum üküş tep umınç kesmegü, tapuğka ınanıp tapuğ yasmağu | Günahım çok diye ümit kesmemeli; yalnız ibâdete güvenerek de ibâdette ifrata gitmemeli. |
| 3675 | Tapuğ kıl tapuğ boldı kulluk kamuğ, kimiñ atı kul bolsa kılkı tapuğ | İbâdet kıl, kulluk hep hizmetten ibarettir; kimin adı kul olursa, onun şiarı hizmettir. |
| 3676 | Ağır tutğu yarlığ uçuz kılsa öz, uçuzluktın ötrü ağır bolsa öz | İnsan Tanrının emirlerini üstün ve kendisini değersiz tutmalıdır; böyle davranmakla, sonunda kendisi kıymet bulur. |
| 3677 | Tapuğka özüñni çığay bil çığay, tapuğka çığay bil yazuklarka bay | İbâdette kendini fakir bil, fakir; ibâdetçe fakir ve günahça zengin bil. |
| 3678 | Kişide yavuzı özüñ bil özüñ, meger edgü bolsa özüñ hem sözüg | Kendin de, sözün de iyi olsa dahi, insanlar arasında kendini kötü bil, kendini. |
| 3679 | Munu bilmişimni ayu berdim uş, sözüm işke tutğıl yarın kelge tuş | İşte ben bildiklerimi sana söyledim; sözüme göre hareket edersen, yarın karşılığını bulursun. |
| 3680 | Kalı tutmasa sen bu aymışlarım, cevâb kıl yanayın ay ersig erim | Eğer bu söylediklerimi kabul etmezsen, cevap ver, ey merd yiğit, ben de döneyim. |
| 3681 | Uzun boldı sözler neñi asğı yok, takı ma uzatıp adın tusğı yok | Söz çok uzun oldu, bunu daha fazla uzatmakta artık bir fayda yoktur. |
| Odgurmış cevabı Öğdülmişke | ODGURMIŞ'IN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI | |
| 3682 | Elig başka urdı bu odğırmış a, sakındı uzun keç kötürdi baş a | Odgurmış başını elleri arasına aldı, uzun-uzun düşündü, sonra başını kaldırdı ve: — |
| 3683 | Ayur ay kadaş tegdi emgek saña, kadaşlık kılıp sözlediñ sen maña | Ey kardeş —dedi— sana zahmet oldu; kardeşlik göstererek, bunları bana söyledin. |
| 3684 | Maña edgü saknıp bu söz sözlediñ, muyan bersü teñri sakınçım yediñ | Benim iyiliğimi düşünerek, bu sözleri söyledin; Tanrı sana bunun sevabını versin, benim derdimi kendine derd edindin. |
| 3685 | Baka kördüm emdi bu işte maña, salâhı körünmez ay ersig toña | Dikkat ettim, imdi bu işte bana bir çıkar yol görünmüyor; ey merd yiğit. |
| 3686 | Köñül taplamadı bu iştin kaçar, köñül taplamaz işke yaksa hatar | Gönlüm bunu beğenmedi ve bu işten çekiniyor; gönlün beğenmediği işe girişmek tehlikelidir. |
| 3687 | Ne edgü bilig berdi bilgi bedük, sevitmiş sevüglerke köñli süzük | Bilgisi derin ve kendisini her kese sevdirmiş olan, temiz gönüllü insan ne iyi bilgi vermiştir. |
| 3688 | Kayu işni kılmak tilese özüñ, köñül birle aşnu keñeşgil sözüg | Hangi işi yapmak istersen, önce bunu gönlüne danış. |
| 3689 | Kişike keñeşgil ayıt barça söz, köñül taplamasa yırak tutğıl öz | Sonra başkaları ile meşveret et, her sözünü danış; fakat içine sinmezse, o işten kendini uzak tut. |
| 3690 | Kamuğda bağırsak özüñke özüñ, köñül taplamaz işni kod kes sözüg | Sana her keşten daha yakın olan kendindir; gönlün tasvip etmediği işi bırak, işte bu kadar. |
| 3691 | Köñül taplamasa kayu işlerig, asığ bolmaz anda ay köñli tirig | Ey gönülü diri, hangi işi gönül beğenmezse, o işten bir fayda gelmez. |
| 3692 | Köñül taplamadı bu işni seve, özüm yandı emdi bu sözdin eve | Gönül bu işi severek arzu etmediğinden, ben de bundan vaz geçtim. |
| 3693 | Seniñdin kolur-men munu udrümi, kodu ber meni ay kişi ködrümi | Beni mazur görmeni rica ediyorum, ey insanların seçkini, beni kendi hâlime bırak. |
| 3694 | İligke tusulğu yok erdemlerim, ne kılkım kılınçım savım sözlerim | Ben ne tabiatım, ne tavır ve hareketim, ne de sözlerim ile hükümdara faydalı olabilecek bir fazilete mâlik değilim. |
| 3695 | Özüm dünyâdın kaçtı keldi berü, yana men negü teg barayın naru | Kendim dünyadan kaçarak, buraya geldim; tekrar oraya nasıl giderim. |
| 3696 | Bayat tapğıña bu ulanmış özüm, kişi tapğı kılmak yararmu tüzüm | Tanrı kulluğuna kendisini vakfetmiş olan kimseye insan kulluğu yapmak yakışırımı, ey asîl tabiatlım. |
| 3697 | Kodu bergil emdi meni teñrike, duâçı bolayın saña edgüke | Beni şimdi Tanrı ibâdetinde bırak, senin iyiliğin için duacı olayım. |
| 3698 | İki öz körüşmek tilese küsep, mañar kelme sen men barayın tilep | Birbirimizi arzulayıp, görüşmek istersek, sen bana gelme, ben seni arayıp-bulayım. |
| 3699 | Maña tegsü emgek sen inçin tiril, ilig tapğı birle bodun asğı kıl | Zahmeti ben çekeyim, sen huzurunu bozma; hükümdarın hizmetinde, halkın faydasına çalış. |
| 3700 | Negü ter eşitgil bağırsak kişi, yakınlık ulağlı tapuğsak kişi | Yakınlık gösteren, candan hizmet eden ve içten bağlı insan ne der, dinle. |
| 3701 | Komıtsa köñül kör yorıtsa kişig, yakın boldı sakın tilemiş işig | Gönül heyecanlanır ve insanı harekete getirirse, bil ki, istenilen iş çabuk olacaktır. |
| 3702 | Tilek birle mañsa kişi ârzûlap, arıp yolda kalmaz tilekin ulap | insan arzu ile ve isteyerek yürürse, yorulup yolda kalmaz, dileğine ulaşır. |
| 3703 | Tilekke barur erse yalñuk yorıp, bulur ol tilekin bu kalmaz arıp | Arzusuna ulaşmak için arzu ile yola çıkan insan yarı yolda yorulup kalmaz, dileğini bulur. |
| 3704 | İdi yakşı aymış sevitmiş kişi, vefâka çavıkmış sevügler başı | Vefası ile şöhret bulmuş, sevmiş ve kendisini de sevdirmiş olan insan çok güzel söylemiş. |
| 3705 | Yakın bolsa köñlün yırak yer yakın, yakınlık vefâsın köñülke bakın | insan gönülden yakınlık duyarsa, ona uzak yer yakın olur; yakınlık vefakârlığı için dâima gönüle bak. |
| 3706 | Toğardın batarka bir orlam yer ol, vefâ birle bilse yakınlık hakın | Yakınlık hakkı vefakârlıkla takdir edilirse, doğu ile batı arası hemen bir tepe aşılınca ulaşılacak kadar yakın bir mesafe olur. |
| Öğdülmiş cevabı Odgurmışka | ÖĞDÜLMİŞ'İN ODGURMIŞ'A CEVABI | |
| 3707 | Yanut berdi ögdülmiş aydı sözüm, eşitgil eşitti sözüñni özüm | Öğdülmiş cevap verdi : — Senin sözlerini dinledim, şimdi beni dinle — dedi — |
| 3708 | Tilekiñ bu erse seniñ ay kadaş, küçemez-men emdi köñül kılma baş | Ey kardeş, arzun bu ise, ben seni zorlamam; kalbin kırılmasın. |
| 3709 | Kesildi sözüm sen esen edgü kal, iligke bitig ber yüzüm kılma al | Başka bir diyeceğim kalmadı, sen sağ ve esen kal; hükümdara bir mektup ver, beni mahcup etme. |
| 3710 | Bitig ıdtı ilig öz elgin bitip, özüñ barmasa sen bitig ber itip | Hükümdar kendi eli ile yazıp, mektup gönderdi; kendin gelmeyeceksen sen de ona bir mektup yaz. |
| 3711 | Tutayın men emdi maña bir cevâb, sözüg sözleyük öz tilin ülgülep | Söylediğin sözleri ölçüp-tartarak, bana şimdi bir cevap ver; ben de ona göre hareket edeyim. |
| 3712 | Tilin sözlegil hem bitigil bitig, iligke yanayın ay bilge tetig | Hem ağızdan söyle, hem mektup yaz, ey zeki âlim; ben de hükümdarın yanına döneyim. |