Odgurmış'ın Hükümdara Mektup Yazıp Gönderdiğini Söyler

Kutadgu Bilig Metni

	Eski Türkçe aslı	Günümüze aktarımı
XLIV	Odgurmış İligke Bitig Bitip Idmışın Ayur	Odgurmış'ın Hükümdara Mektup Yazıp Gönderdiğini Söyler
3713	Yanut berdi odğurmış aydı bitig,  bitiyin kör ança ay bilge tetig	Odgurmuş cevap verdi:— Bir az bekle, mektup yazayım, ey zeki âlim — dedi.
3714	Devât koldı kağad kötürdi kalem,  iligke bitig başladı söz ulam	Hokka ve kâğıt istedi, eline kalem aldı ve hükümdara mektup yazmağa başladı.
3715	Bayat atı birle sözüg başladı,  törütgen igidgen keçürgen tedi	Tanrı adı ile söze başladı : — Yaratan, besleyen ve göçüren odur — dedi —
3716	Üküş ögdi sansız senâ bu tilin,  kılur-men bayatka ayın hem yılın	Bu dilimle Tanrıya aylar ve yıllarca sonsuz hamd ve sayısız sena etmekteyim.
3717	Yağız yer yaşıl kök yarattı kün ay,  karañku yarukluk çığay tut ya bay	Kara toprağı, mavi göğü, güneşi ve ayı, karanlığı ve aydınlığı, fakiri veya zengini hep o yarattı.
3718	Törütti kalın bod bu sansız tirig,  tirilgü berür kodmaz açın berig	Sonsuz varlıkları ve sayısız canlıları o halketti; o bunların hepsine rızkını verir ve hiç birini aç bırakmaz.
3719	Bir ol bir idi kim törütti iki,  sakışka katılmaz anıñ birliki	Kendisi birdir, fakat yarattığı ikidir; onun birliği hesaba girmez.
3720	Bir ol bar seziksiz kalı kançasız,  köñülde yırak tutğu okşağ meñiz	O bir ve vardır; şüphesiz, nasılsız ve nicesizdir; onu düşünürken, ona bir benzer ve şerik tasavvur etmemelidir.
3721	Uluğluk añar ol bedüklük añar,  uğan erklig ol bir kamuğdın sıñar	Ululuk ona ve büyüklük ona mahsustur; kadir ve hâkimdir ve her hususta tektir.
3722	Yarattı kalın barça sansız kuluğ,  tilemişke berdi ağırlık kamuğ	Bütün bu sonsuz ve sayısız kulları o yarattı; dilediğine her türlü izzeti ihsan etti.
3723	Karañku titigsig bu börk ev içi,  yaruttı yaşık birle erklig küçi	Bu kubbe evin içi balçıktan yapılmıştır ve karanlıktır; onun hâkim kudreti bunu güneş ile aydınlattı.
3724	Yaşıl kök töritti kötürdi ediz,  kün ay birle yulduz bezedi bediz	Mavi göğü yarattı ve yükseklere çıkardı; güneş, ay ve yıldızlar ile üzerini süsledi.
3725	Kodısı yağız yer yaşıl suv bile,  örüsi süzük yel öze ot ula	Altı kara toprak ile mavi' sudur; üstü süzülmüş yel ile âteştir.
3726	İsig tumlığığ hem kuruğ ya ölüg,  yaraşturdı halkka tegürdi ülüg	Sıcak ile soğuğu, kuru ile yaşı birbirine yaraştırdı ve halka kısmetini verdi.
3727	Törütti tilek teg tilemiş tilek,  kerek bolmadı anda arka yölek	Dilediğini istediği gibi yarattı, bu işte onun yardımcıya ihtiyâcı olmadı.
3728	Tilese ağırlar tapuğsuz kuluğ,  tilese uçuzlar tusulmaz tapuğ	İsterse, ona kulluk etmeyen bir kulu aziz kılar; isterse, kulluk edeni zelîl eder ve onun kulluğu hiç bir şeye yaramaz.
3729	Tilemiş tileki bolur bol tese,  yorıtur kazâsın ne erse kese	Ol ! —derse, dilediği olur; her işte, karar verdiği gibi, hukümünü yürütür.
3730	Üküş miñ selâmım sevüg savçıka,  ol edgü kulavuz köni yolçıka	Sevgili resule, o doğru rehber ve iyi kılavuza binlerce selâm.
3731	İligke duâçı bitidim bitig,  selâmın esenlik öze ay tetig	Hükümdara duacı sıfatıyle mektup yazdım; ey zeki, sana selâm eder ve sağlık dilerim.
3732	İlig yarlıkamış bitig birle söz,  okıdım bitigin yaruk boldı köz	Hükümdar mektup yazmak lutfunda bulunmuş; mektubu okudum, gözüm sevinçle parladı.
3733	Üküş edgü yarlığ tümen öt erig,  maña yarlıkamış kamuğ sözlerig	Bu pek güzel fermanda bana bir çok öğüt ve nasihat lütfetmiştir.
3734	Yeme vade kılmış üküş edgülük,  ağırlık açığlar yegü kedgülük	Bir de mevki, ihsan, yiyecek ve giyecek hususunda bir çok lutuflar vadinde bulunmuşlar.
3735	Yorığlı bu yalñuk bu ârzû öze,  yorırlar tileyü ajunuğ keze	Bütün insanlar bunu isterler ve bunu elde etmek için, dünyayı gezip dolaşırlar.
3736	Tapuğsuz özüm bulsa edgü açığ,  kalı taplamaz-men bu devlet tatığ	Ben hiç uğraşmadan, böyle bir lütuf ve ihsana nail olursam, bu saadeti ve bu hayatı nasıl beğenmeyebilirim.
3737	Velikin bu bir kaç müni bar adın,  özüm barsa yası ma kelgey kedin	Fakat bunun bir kaç kusuru da vardır; eğer ben oraya gidersem, bu iyilikleri zararlar takip edecektir.
3738	Olarda biri bu tapuğ bilmez öz,  barıp tapnumasa yarumağa yüz	Bunlardan biri — ben şahsan bu hizmetleri bilmiyorum; gidip de hizmet edemezsem, benden hiç kimse memnun kalmaz.
3739	Törü yok toku yok yeme kılk kılınç,  törüsüz tapuğçı yaramaz erinç	Bende usûl-erkân, bu işlere lâyık tavır-hareket ve vukuf yoktur; âdâb ve erkânı bilmeyen hizmetkâr hiç bir işe yaramaz.
3740	İkinçi cefâçı bu dünyâğ bilip,  cefâ kıldım aşnu cefâ kılğa tep	ikincisi — bu cefâcı dünyanın bana da cefâ edeceğini bildiğim için, ben ondan evvel davranıp, ona cefâ ettim.
3741	Bayatka sığındım özüñ bekledim,  bu din birle imân küdezsü idim	Tanrıya sığındım, nefsime hâkim oldum; rabbim bu din ve imanımı korusun.
3742	Boğuzka eginke barım yetgey ök,  nerek anda naru maña bolğa yük	Şimdi elimde olan şeyler, yiyecek ve giyecek bana kâfidir; ondan fazlasının ne lüzumu var, o bana ancak yük olur.
3743	Boğuzka yeyim hem eginke kedim,  maña kılmaz eksük törütgen idim	Boğazım için yiyeceği ve sırtım için giyeceği yaratan Tanrım bana eksik etmez.
3744	Törütti igidti bu üdke tegi,  takı ma igidgey ay dünyâ begi	Beni o yarattı ve bugüne kadar besledi; ey dünya beyi, o beni ileride de besleyecektir.
3745	Saña berdi dünyâ esirkemedi,  maña bermegeymü berigli idi	O sana, hiç esirgemeden, dünya nimetlerini verdi; vergili rabbim bana da vermezmi.
3746	Kamuğ edgü isiz çığay baylıkım,  bayattın körür-men ay ersig akım	Ey cömerd yığitirri, bütün iyilik ve kötülüğü, fakirlik ve zenginliği Tanrı'dan bilirim.
3747	Bayat kapğı tuttum kılur-men tapuğ,  kamuğ halk yumıtğu bu ol çın kapuğ	Ben Tanrı kapısını tuttum, ona kulluk ediyorum; bütün halkın toplanacağı hakikî kapı budur.
3748	Saña ya seniñ kapğıña men barıp,  negüni tileyin tiriglik ıdıp	Sana yahut senin kapına gidip, hayatımı vakfetmeme mukabil, ben senden ne bekleyebilirim.
3749	İkigü bayat kullarımız biz ök,  bu kulluk içinde kurumız tüz ök	Biz ikimiz de Tanrı kullarıyız; bu kulluk husuûsunda ikimiz de aynı mertebedeyiz,
3750	Bu kul kulka kulluk yarağsız bolur,  tapuğçıkatapsa uçuzluk bulur	Kulun kula kulluk etmesi yakışmaz; hizmetkâra hizmet eden kimsenin kıymeti kalmaz.
3751	Kişi himmeti bolsa mundağ kerek,  bayat tapğı kılsa urunsa yürek	İnsan himmet sahibi ise, böyle olmalıdır; Tanrıya kulluk etmeli ve bu yolda metaneti elden bırakmamalıdır.
3752	İdi yakşı aymış süzülmiş köñül,  eşitgil ay bilge ukuşluğ amul	Âlım, akıllı, durmuş-oturmuş ve temiz kalpli insan çok güzel söylemiş, dinle.
3753	Açığlı toduğlıka kılma tapuğ,  negüke kılur sen tapuğka butuğ	Kendisinde acıkma ve doyma vasıfları bulunan bir kimseye kulluk etme; kulluk için neye bir put ararsın.
3754	Tapın bir bayatka tuşı tınmadın,  tünün kündüzün bul açığlığ kapuğ	Durup-dinlenmeden bir Tanrıya tapın; gece-gündüz açık olan bu kapıdan şaşma.
3755	Ay ilig bu tört hâcetim kıl revâ,  saña tapnayın men elig yüz ova	Ey hükümdar, şu dört hacetimi yerine getir; ben de el ve yüz öperek, sana kulluk edeyim.
3756	Tiriglik kolur-men özüm ölgüsüz,  yegitlik tiler-men karı bolğusuz	Ben ölümsüz bir hayat isterim, ihtiyarlığı olmayan bir gençlik dilerim.
3757	Esen tut meni sen tuçı igsizin,  bayutğıl çığay kılmağıl neñsizin	Sen beni dâima sıhhat içinde ve sağ tut; zenginleştir ve hiç bir vakit fakir ve malsız bırakma.
3758	Bu tört neñ maña bir saña tapnayın,  sevüg cân yuluğlap özüm itneyin	Bu dört şeyi bana te'min et, sana kulluk edeyim; sevgili canımı feda ederek, kendimi emrine hâzır bulundurayım.
3759	Bu neñler maña berse sen ay ilig,  özüm kul kılayın bereyin elig	Ey hükümdar, bana bu şeyleri te'min edersen, ben de kendimi kul ederek, sana bağlanırım.
3760	Munı bergüke bir küçüñ yetmese,  ne artuklukuñ bar maña ay kese	Eğer bunları te'mine kudretin yetmezse, benden ne üstünlüğün var, bana açık söyle.
3761	Yegü kedgü erse yegüm bar kedim,  takı ma kerek bolsa bergey idim	Bu yemek, içmek ise, yiyeceğim ve giyeceğim var; daha da lâzım olursa, bunu da rabbim verecektir.
3762	Ağırlık uçuzluk bayattın-turur,  ölüm ya tiriglik hem andın erür	îzzet bulmak veya zelîl olmak Tanrıdandır; ölüm ve hayat da ondandır.
3763	Munı çın biligli ukuşluğ kişi,  adınsığ bolurmu ay ilçi başı	Bunu gerçek bilen akıllı insan başka türlü davranırını, ey büyük hükümdar.
3764	Meni bir bayatım küdezmişi teg,  küdezümegey sen ayâ aslı beg	Ey asîl bey, beni Tanrımın koruduğu gibi, sen beni koruyamazsın.
3765	Seni men küdezgü kerek men keçe,  meni ol küdezür söz aydım aça	Geceleri seni benim korumam lâzımdır; beni koruyan ise, odur; sözümü açıkça söyledim.
3766	Özüñ todmağınça maña tegmez aş,  mini todrur öñdün özi yemez aş	Sen doymadan, bana yemek gelmez; Tanrı ise, kendisi yemek yemekten münezzeh .olduğu hâlde, beni doyuruyor.
3767	Ötügçi kereksiz muñadsa özüm,  tilim tepremedin eşitür sözüm	Başım darda kalırsa, aracıya lüzum yoktur; dilim daha hareket etmeden, sözümü işitiyor.
3768	Kapuğçı tıdumaz ya yol kılğuçı,  tegürmez maña bir küvez kür küçi	Kapıcı veya yol-gösterici bana mâni olamaz; hiç bir kibir ve azamet taslayan bana kafa tutamaz.
3769	Saña yazsa-men sen keçürmege sen,  keçürgey idim miñ yazuk kılsa-men	Sana karşı bir kusur işlersem, sen beni affetmeyeceksin; rabbim beni, bin kusur işlesem dahi, affeder.
3770	Negü ter eşitgil yazukluğ kulı,  köñül sırrı açtı kör ötnür tili	Dinle, günahkâr kul ne der; bak, gönül sırrını açarak, ne söyler.
3771	Ayâ çın vefâlığ bağırsak idim,  seniñde bağırsak adın bulmadım	Ey gerçek vefalı, merhametli rabbim, senden daha merhametli başka birini bulmadım.
3772	Muñadmış özümke berür sen tilek,  yavuz arkasızka sen arka yölek	Başım darda kalırsa, istediğimi verirsin; hiç bir desteği olmayanlara sen destek ve yardımcısın.
3773	İgimke şifâ sen sakınçka sevinç,  muñumka tayançım irikse avınç	Sen hastalığıma şifâsın, kederime sevinçsin, derdime dermansın; sıkıntılı zamanımda da beni teselli eden sensin.
3774	Küvençim avınçım sevinçim kamuğ,  sevinçiñ içinde-turur ay uluğ	Güvencim, avuncum ve sevincim hepsi senin rızan içindedir, ey ulu.
3775	Üküş kıldım emdi saña men yazuk,  seniñ rahmetiñde bu yazuk az ok	Ben sana karşı çok günah işledim; senin rahmetin karşısında bu günah çok azdır.
3776	Keçürgil yazukum saña yası yok,  kınama meni sen saña asğı yok	Günahımı bağışla; senin için bunun bir zararı olmadığı gibi, beni cezalandırmanın da sana bir faydası yoktur.
3777	Yazukum telim erse rahmet me bar,  anı kıl meniñ birle sendin yarar	Günahım çok ise, senin'rahmetin de var; bana karşı rahîm ol; sana bu yakışır.
3778	Eger kınasa sen yarağlığ ma men,  keçürse keçür sen yarağlığ ma sen	Eğer cezalandırırsan, ben buna da lâyıkım; bağışlarsan-bağışla, sen de buna lâyıksın.
3779	Bilir sen bilir-men seni bir idim,  bilir-men bilir sen seni bir tedim	Bilirsin ki, seni bir rabbim bilirim; bilirim, ki, sana bir dediğimi bilirsin.
3780	Otun-men otunluk bile öz ulır,  tüzün sen tüzünlük me sendin kelir	Ben küstahım, küstahlığımdan dolayı azap çekiyorum; sen halimsin, hilm de senden sâdir olur.
3781	Orunçak-turur bu sevüg cân revân,  orunçak yana bir kötürmez bu cân	Bu gidecek olan sevgili can emânettir; emânet olan bir şey başkasına emânet olarak bırakılamaz.
3782	Ay ilig bu dünyâ keçimlig-turur,  tiriglik küniñe tüker alkınur	Ey hükümdar, bu dünya geçicidir; gün geçtikçe hayat eksilir ve tükenir.
3783	Negüke ınanıp sakıñu uzun,  negüke süçinip avıñu özün	Neye güvenerek, uzun emeller besleyeceksin; neye sevinerek, kendini avutacaksın.
3784	Ata bardı iş tuş eçi ya ini,  ana bardı oğluñ kızıñ kör kanı	Anneni, babanı kaybettin; eş-dost, büyük veya küçük kardeş ortadan silindi gitti; bir bak, oğlun, kızın nerede.
3785	Ölüglig körür sen ölüg sen tirig,  sizik tutma bir kün eşüñey yerig	Ölümlüleri görüyorsun, sen de öleceksin; her diri olan, şüphesiz, bir gün toprak ile örtülecektir.
3786	Usanma ay ilig udıma odun,  özüñde kedin edgü atıñ kodun	Gafil olma, ey hükümdar, uyuma, uyan; kendinden sonra iyi ad bırak.
3787	Yava kıldıñ erse keçürmiş künüñ,  yava kılma emdi keligli tünüñ	Geçmiş gününü heder ettin ise, bari gelecek geceni heder etme.
3788	Keçer kün içinde kerekiñ alın,  köçütçi kelirke itigin kılın	Geçer gün içinden gerek olan şeylerini al; senin hayattan göçürecek olanın her ân gelebileceğini düşün ve ona göre hazırlıklı bulun.
3789	Bu hâlığ körürde meniñ bu közüm,  negü teg barağay saña bu özüm	Ben gözüm ile bu hâli görürken, nasıl senin yanına gelebilirim.
3790	Cefâlığ ajundın kötürdüm köñül,  vefâlığ idimke sığındım amul	Bu cefalı dünyadan gönlümü çektim; huzur içinde vefalı rabbime sığındım.
3791	Kodu ber ay ilig meni sen maña,  duâçı bolayın bu yerde saña	Ey hükümdar, sen beni kendi hâlime bırak; burada ben sana duacı olayım.
3792	Negüke tusulğay saña bu özüm,  özüñke özüñ ök tusul tut sözüm	Ben senin neyine faydalı olabilirim; sözümü dinle, sen kendin kendine faydalı ol.
3793	Kişidin tüñüldüm tüñül sen yeme,  kişidin asığ yok saña ya maña	Ben insanlardan elimi-eteğimi çektim, sen de vaz geç; sana ve bana insanlardan fayda yoktur.
3794	Men emdi bu kalmış tiriglik ıdıp,  bayatım sevinçin tiler-men tapıp	Ben imdi bu geri kalan günlerimi ibâdetle ve Tanrımın rızasını taleple geçirmek istiyorum.
3795	Barı tap kereksiz adın artukum,  bu dünyâ tüpi ked öyük ol sukum	Olanım bana yeter, bundan fazlası lüzumsuzdur; ey tamahkâr, bu dünyanın dibi kurutulması imkânsız bir bataklıktır.
3796	Tüpi yel keçer teg tiriglik keçip,  odundum men emdi küyer-men açıp	Tipi geçer gibi, hayat geçince, ben artık uyandım ve şimdi ona içim yanıyor.
3797	Egin bütti boğuzum yeme boldı tok,  töbün barsu dünyâ adın asğı yok	Sırtım pek, karnım da tok oldu; dünya yere batsın, onun başka ne faydası vardır.
3798	Negü ter eşit boğuzı egni bütün,  barım tap tese er bolur beg kutun	Karnı tok, sırtı pek olan ne der, dinle : — Bu bana yeter — diyen insan mes'ûd bir bey olur.
3799	İdi yakşı aymış tapı bolmış er,  tapılık içinde kutı tolmış er	Olanı ile yetinen ve bu kanâati ile tam bir saadete kavuşmuş olan insan çok güzel söylemiş.
3800	Boğuzka yeyimçe ajunda yedim tap,  eginke kedimçe eginde kedim tap	Dünyada açlığımı giderecek kadar yedim; sırtımı örtecek kadar elbisem de var.
3801	Tiriglik bolurça yegümni bulur-men,  kerek bolsa bergey maña bir idim tap	Hayat devam ettikçe, yiyeceğimi bulurum; lâzım olunca, bana bir rabbim yetecek kadar verecektir.
3802	Tusulmak üçün ünder erse ilig,  meniñde tusulğu ukuş yok bilig	Hükümdar beni kendisine faydam dokunması için çağırıyorsa, bende istifâde edilecek kadar bilgi ve akıl yoktur.
3803	Kalı el işiñe tusulsu tese,  tusulğu yeri yok söz aydım kese	Eğer memleket işinde faydalı olmam isteniliyorsa, ka'î söylüyorum, benim istifâde edilecek bir tarafım yoktur.
3804	Kalı iş küdügdin ter erse maña,  miñ er işi kılğay kadaşım saña	Eğer bana iş-güçten bahsedıliyorsa, kardeşim sana bm kişinin işini yapacaktır.
3805	Apañ edgü ter erse ilig meni,  özüñ edgü bolsu yarutğay seni	Eğer sen beni iyiliğimden dolayı istiyorsan, kendin iyi ol, bu iyilik seni kâfi derecede sevindirir.
3806	Miñ edgüg adakını tutğınça sen,  yakañnı bir ök yolı tutğıl esen	Sen bin iyinin ayağına yapışacağına, bir defacık olsun, sağlamca kendi yakana yapış.
3807	Ajunda çavıkmış ne törlüg eren,  iligke yumıtmış-turur miñ tümen	Dünyaya ün salmış bin bir çeşit insan hükümdarın etrafına toplanmıştır.
3808	Negü bolğa mendin iligke asığ,  asığsız işig kılsa bolmaz tatığ	Hükümdara benden ne gibi bir fayda gelebilir; faydasız işi yapmakta ise, bir zevk yoktur.
3809	Özüm udri koldum men emdi saña,  kodu ber meni sen sarılma maña	Şimdi ben senden özür dili yorum; bana sarılma, beni kendi hâlime bırak.
3810	Takı ma negü söz yorımış alın,  kadaşım eşitti ötüñey tilin	Başka ne gibi söz ve çâre konuşulmuş ise, onları da kardeşim duydu ve size arzedecektir.
3811	Tüketti sözin türdi badı bitig,  sunup berdi aldı kadaşı tetig	Sözünü tamamladı; mektubu katlayıp, bağladı; uzattı ve zeki kardeşi aldı.
3812	Ayur-men bitidim tilekim sözüm,  tilin sözlemiş soz eşittiñ tüzüm	Sonra: — Ben arzumu ve sözümü yazdım; ağızdan söylenen sözleri de kendin duydun — dedi —
3813	Tilin me ötüñil eşitsün ilig,  kodu bersü mendin kötürsü elig	Bunları şifahen de arzet, hükümdar işitsin; beni kendi hâlime bıraksın ve benden elini çeksin.
3814	Yalavaç söz eltür yanutı kolur,  yanut söz eşittiñ tegür ay unur	Elçi söz iletir ve cevabını ister; cevabını duydun, ey kudretli insan, onu götür.
3815	Negü ter eşitgil uç ordu hanı,  tüzü ilke yañzap söz aymış köni	Birer hakikat olan sözleri her tarafa yayılan Uç-Ordu ham ne der, dinle.
3816	Yalavaçka mün yok sözin kıymasa,  tutuzmış sözüg çın tükel sözlese	Elçi sözünde hilaf etmez ve kendisine emânet edilen sözü doğru ve tam olarak söylerse, ona zeval yoktur.
3817	Takı munda yegrek ayur türk hanı,  kınama yalavaç söz aysa köni	Türk hanı bundan daha güzel söyler : kendisine emânet edilen sözü aynen tekrar eden elçiye gazap etme.
3818	Yalavaçka bolmaz ölüm ya kıyın,  eşitmiş sözin çın tegürse tilin	Elçi işittiği sözü aynen ulaştırırsa, ona ölüm veya ceza yoktur.
3819	Yalavaç tedüküm bu ilçi-turur,  bu ilçi sözin aysa ölmez kalur	işte elçi dediğim böyle olan elçidir; bu elçi ne söylerse-söylesin, ona zeval yoktur.
3820	Yalavaç tutuzmış sözin sözlese,  açığ bir tilin ög söz aydım kese	Elçi kendisine emânet edilen sözü söyleyince, ona ihsanda bulun, onu medhet; işte bu kadar.
	Öğdülmiş cevabı Odgurmışka	ÖĞDÜLMİŞ'İN ODGURMIŞ'A CEVABI
3821	Yanut berdi ögdülmiş aydı sözüg,  eşittim negü sözledi söz özüñ	Öğdülmiş cevap verdi : — Söylediğin sözlerin hepsini dinledim— dedi.
3822	Bitidiñ bitigke yanutı bitig,  maña bir bereyin ay bilge tetig	Mektuba karşı cevap yazdın; şimdi izin ver, onu götüreyim, ey zeki âlim.
3823	Velikin sezikim bu ol ay kadaş,  ilig kılmağay kör seni özde taş	Fakat, ey kardeş, benim şüphem şudur: hükümdar seni kendisinden uzak bırakmayacaktır.
3824	Yanamu meni ıdğay erki ilig,  okığalı yandru ay kılkı silig	Ey temiz kalpli insan, seni tekrar davet etmek için, hükümdar, hiç şüphesiz, beni yine gönderecektir.
3825	Yana yandru terkin meni ıdğa ol,  eger barmasa sen köñül kodğa ol	Çok geçmez, o beni buraya gönderecektir; sen ona gitmedikçe, o ısrar etmekte devam edecektir.
	Odgurmış cevabı Öğdülmişke	ODGURMIŞ'IN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI
3826	Yanut berdi odğurmış aydı kadaş,  bu söz sözlemegil köñül bolğa baş	Odgurmış cevap verdi : — Kardeşim, böyle söyleme; kalbim kırılır — dedi —
3827	Özüm barğu ermez bu yerdin naru,  özüñ emgetip kelme yandru berü	Ben buradan kalkıp, oraya gidecek değilim; kendini zahmete sokup, tekrar buraya gelme.
3828	Tilep bolmağu neñ tilese yavuz,  yorımağu söz sözlese sen uçuz	istemekle elde edilemeyecek olan şeyi istemek fenadır; te'sir etmeyen bir sözü söylesen, sözün kıymeti kalmaz.
3829	Negü ter eşit emdi bilgi koyuğ,  sınap bilgüçi edgü isiz kamuğ	Derin bilgili, bütün iyi ve kötüyü tecrübe ile bilen insan ne der, dinle.
3830	Kolup bermegü neñi kolma küçün,  tilep bolmağu neñ tileme küçün	istemekle alınamayacak şeyi zorla isteme; aramakla bulunamayacak şeyi zorla arama.
3831	Yorıp tegmegü yerke barma yadağ,  kalı bardıñ erse öz emger küçün	Yürümekle erişilemeyecek yere yaya gitme; eğer gidersen, kendi kendine eziyet vermiş olursun.
3832	Yana aydı odğurmış emdi yorı,  yana evre kelme ay ersig urı	Odgurmış bir de ilâve etti : — Şimdi yürü, bir daha buraya gelme, ey merd yiğit.
	Öğdülmiş cevabı Odgurmışka	ÖĞDÜLMİŞ'İN ODGURMIŞ'A CEVABI
3833	Örü turdı ögdülmiş aydı sözüm,  kesildi seniñdin barayın özüm	Öğdülmiş ayağa kalktı: — Sana söyleyecek sözüm kalmadı, artık ben gideyim — dedi.
3834	Kadaşı uzattı kör ögdülmişig,  tutuzdı takı söz ömiş bilmişig	Kardeşi Öğdülmiş'i uğurladı, şifahen beyan ettiği fikirlerini de ona emanet etti
3835	Atın mindi ögdülmiş evre yanıp,  eviñe kelip tüşti yattı tınıp	Öğdülmiş atına bindi; geri dönerek, evine gelip, indi; yatıp, biraz dinlendi.
3836	Yaşık yerke yandı yüzin kizledi,  kalık meñzi kiş teg bolup örledi	Güneş yere indi, yüzünü gizledi; gök yüzü parlak bir samur kürke büründü.
3837	Ajun türtti yüzke kömür teg boduğ,  körür köz yumuldı udıdı oduğ	Dünya yüzüne kömür renginde bir boya sürdü; görür gözler kapandı, uyanık olanlar uyudu.
3838	Töşek koldı yattı kör ögdülmiş e,  udıp bardı ança kötürdi baş a	Öğdülmiş döşek istedi, yattı; bir az uykuya daldı, tekrar başını kaldırdı.
3839	Toğardın butıklandı ot teg yalın,  yarudı yañı yüz açar teg kelin	Doğudan ateş gibi alev dallandı ve gelin yüzünü yeni açmış gibi, dünya aydınlandı.
3840	Kopa keldi örlep sata kalkanı,  ajun meñzi boldı ürüñ erdini	Mızrak ve kalkanı kalkarak, yükselmeğe başladı; dünya yüzü beyaz cevher gibi oldu.
3841	Çıkıp karşıka bardı evdin turup,  iligke köründi özi yol kolup	Öğdülmiş kalkıp, evinden çıktı ve saraya gitti; yol isteyerek, hükümdarın huzuruna çıktı.
	İlig suali Öğdülmişke	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E SUÂLİ
3842	Ayıttı ilig aşnu odğurmışığ,  ayur sözle keltür sözüñni bışığ	Hükümdar önce Odgurmış'ı sordu, sonra: — Söyle neye karar verdiniz — dedi —
3843	Negü az yorıdı ne boldı işiñ,  tilekiñ ne boldı kelürmü işiñ	Neler konuştunuz, arzu edilen iş ne oldu; arkadaşın geliyor mu?
3844	Bitig berdi ögdülmiş aşnu turup,  ilig aldı açtı okıdı körüp	Öğdülmiş ilk önce mektubu verdi; hükümdar aldı, açtı ve dikkatle okudu.
3845	Yüzi kızdı oñdı yana külçirip,  sakındı bir ança uzun keç irip	Yüzünde gâh sevinç belirdi, gâh keder; sonra tekrar gülümsedi; bir müddet teessürle düşünceye daldı.
3846	Ayur bu kadaşıñ irig sözlemiş,  añar torku ıdtım tiken çiknemiş	Kardeşin çok haşin cevap vermiş; ben ona ipek gönderdim, o ise, diken işlemiş — dedi —
3847	Müni yok bu sözke köni sözlemiş,  köni söz irig ol irig çoğlamış	Ne ise, zararı yok, doğru söylemiş; doğru söz haşin olur; o da haşin söylemiş.
3848	Negü erdi sözler tilin sözlemiş,  maña ayğıl emdi eşitmiş ömiş	Ağızdan söylediği sözleri nedir; işittiklerini ve düşündüklerini şimdi bana söyle.
	Öğdülmiş cevabı İligke	ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA CEVABI
3849	Ötündi iligke eşitmiş sözin,  ne yañlığ yorıtmış sözin tüp tözin	Öğdülmiş dinlemiş olduğu sözleri, nasıl konuştuğunu, olduğu gibi, hükümdara arzetti.
3850	Ayur söz yorıdı neçe törlügün,  ol aydı men aydım ukuşun ögün	Aramızda kaç türlü söz geçti; onun akıl ve idrâk dâiresinde söylediği sözlere ben de öylece cevap verdim — dedi —
3851	Meniñ sözçe barça yanut kıldı söz,  takı tuttum erse katığ yumdı köz	Benim her sözüme bir söz ile karşılık verdi; yakaladığım zaman, gözünü sımsıkı kapadı.
3852	Negü kıldım erse berü kelmedi,  kese sözledi söz köñül bermedi	Ne kadar ısrar ettim, fakat buraya gelmedi; kat'î konuştu, razı olmadı.
3853	Eşitti anıñ sözlerin kör ilig,  sözi erdi barça ukuş ög bilig	Hükümdar onun sözlerini dinledi; dediklerinin hepsi anlayış, akıl ve bilgi ile dolu idi.
3854	Takı ârzûladı komıdı köñül,  komısa köñül kör kişike muñ ol	Onu tekrar görmek istedi, gönülü heyecanlandı; günül coşarsa, insana derd olur.
3855	Körü barsa yakşı ayur er başı,  köñül bulnasa boldı erksiz kişi	Dikkat edersen, yiğitlerin-başı güzel söylemiş : insan gönülünün esiri olursa, kendisine hâkim olamaz.
3856	Beg ol bu köñül kör kamuğ öz kulı,  begi kança barsa udu kul yolı	Gönül beydir, bütün vücût onun kuludur; bey nereye giderse, kul onu takip eder.
3857	Komısa köñül kör tilese tilek,  tilek bolmağınça bu bulmaz yölek	Gönül heyecanlanır ve bir dilekte bulunursa, dileğini elde etmeden, o sükûnet bulmaz.
	İlig cevabı Öğdülmişke	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI
3858	Yana aydı ilig ay ögdülmiş e,  kadaşıñ tükel ök kişi ermiş e	Hükümdar: — Ey Öğdülmiş —dedi—kardeşin gerçekten kâmil bir insan imiş.
3859	Eşitmegüm erdi anıñ sözlerin,  ne kılkı kılınçı ne bilgi barın	Kâşki onun sözlerini duymamış; ne tabiatı ve tavrını, ne de bilgisini, hiç birini bilmemiş olsa idim.
3860	Eşittim köñülke sığurdum anı,  katığlan tilekke tegürgil meni	Fakat duydum ve ona gönlümde yer verdim; gayret et, beni bu dileğime kavuştur.
3861	Meniñ öz ilimde tilekim bolup,  yarağsız bolur bulmasa men kolup	Benim hâkim olduğum bu memlekette bir dileğim olur da, ben onu ister ve bulamazsam, bu yakışık almaz.
	Öğdülmiş cevabı İligke	ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA CEVABI
3862	Yanut berdi ögdülmiş aydı ilig,  bodunda talu beg ay kılkı silig	Öğdülmiş cevap verdi: — Ey hükümdar, ey halkın seçkin beyi, ey yumuşak huylu insan — dedi —
3863	Yanarda kadaşımka aydım bu söz,  yana ıdğay ilig saña kelgey öz	Dönerken kardeşime : — Hükümdar tekrar beni sana gönderecek ve ben de geleceğim.
3864	Kodı bermegey âhır eltgey seni,  bu kün bar tedim men ağırlap anı	Nasılsa seni bırakmayacak ve sonunda kendi yanına alacaktır; ona hürmet göster, şimdiden gel— dedim.
3865	Tüñüldürdi aydı yana kelme tep,  özüm barğu ermez küçün kolma tep	Ümidimi kırdı ve : — Bir daha gelme, ben gidecek değilim; ısrar etme, beni zorlama — dedi.
	İlig cevabı Öğdülmişke	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI
3866	İlig aydı uktum eşittim sözüg,  bu söz işke kirmez yobatma özüñ	Hükümdar : — Anladım, söylediklerini duydum — dedi — fakat bu sözlerin faydası yoktur; kendini avutma.
3867	Negü beg bolur ol tilekin tilep,  anı bulmasa ol tuçı ârzûlap	Bu kadar arzu ettiği hâlde, dileğini elde edemeyen bey nasıl bir bey olur.
3868	Ne erklig bolur ol bodunka uluğ,  yorıtmasa ilde bu yarlığ kamuğ	Kendi memleketinde fermanını yürütemeyen kimse, nasıl halkın büyüğü ve hâkimi olur.
3869	Bedüklük nişânı bu ol belgülüg,  tilemiş tilektin bu bulsa ülüg	Hakikî büyüklüğün nişanı, şüphesiz, arzuladığı şeyi elde etmektir.
3870	Köñül ârzû kolsa negü erseni,  emi ol tilekke tegürse anı	Gönül herhangi bir şeyi arzu ederse, bunun tek çâresi onu dileğine kavuşturmaktır.
3871	Yana ma bu ârzû maña boldı ig,  munı emlemese özüm barğu yeg	Bu arzu benim için artık bir hastalık oldu; bunun burada tedavisine imkân yoksa, benim oraya gitmem gerekir.
3872	Negü ter eşitgil bu beytig okı,  anıñ manisi uk ay köriglüm tokı	Bu beyti oku, ne der, dinle; bunun mânasını anla, ey gönlümü doyuran insan.
3873	Kamuğ igke ot ol emi belgülüg,  ol ig emlegüçi kamı belgülüg	Her hastalığın bir ilâcı ve çâresi vardır; bu hastalığı tedavi eden kam da bulunur.
3874	Köñül ârzû birle kalı iglese,  tilek bulsa oñlur kemi belgülüg	Eğer gönül bir şeyi arzular ve bu arzu onda hastalık derecesine varırsa, o ancak dileğini bulmakla şifa bulur.
	Öğdülmiş cevabı İligke	ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA CEVABI
3875	Yana aydı ögdülmiş ilig kutı,  ajunda negü bar aña yok otı	Öğdülmiş cevap verdi: — Ey devletli hükümdar, dünyada çâresi olmayan ne var — dedi —
3876	İlig inç esenin tirilsün uzun,  saña men bolayın yuluğ bu özün	Hükümdar sağlık ve sıhhat içinde çok yaşasın, ben senin uğruna feda olayım.
3877	Bu söz men ötündüm iligke tilin,  asığ yok bu kün öz ökünse yılın	Hükümdara arzettiğim bu sözlerden dolayı yıllarca peşimanlık duyacağım, fakat bunun bugün bir faydası yoktur.
3878	Negü ter eşitgil ukuşluğ saña,  sözüg saknu sözle ay ersig toña	Dinle, akıllı insan sana ne der : - Sözü düşünerek söyle, ey merd yiğit.
3879	Tilin sözlemese söz asğı telim,  ökündürdi sözlep meni bu tilim	Sözü söylememenin faydası çoktur; bu dilim beni söylemekle peşiman etti.
3880	Sözüg sözlemese saña kul bolur,  kalı sözlese sen seni kul kılur	Sözü söylemezsen, o söz sana kul olur; eğer söylersen, o seni kendisine kul eder.
3881	Sözüg saknu sözle sen evme serin,  eve sözlemiş söz ökünçi yarın	Sözü düşünerek söyle, acele etme, sabırlı ol; acele söylenen sözden yarın peşimanlık gelir.
3882	Sezinmedim erdi kör odğurmışığ,  okıp kelmegüsin er erdi bışığ	Odgurmış'in davet edilince, geleceğinden hiç şüphe etmemiştim; o olgun bir insan idi.
3883	İlig bir tilese özüm miñ tiler,  tusulğay maña tegme künde onar	Hükümdar bir isterse, ben bin isterim; o bana her gün on misli faydalı olacak idi.
3884	Tilekim bu ok men bile bolsa-men,  elig bir kılıp ked tapuğ kılsa-men	Benim arzum onun ile birlikte çalışmak ve el-birliği ile daha iyi hizmet etmek idi.
3885	Neçe tuttum erse anı men katığ,  ol ança tirendi iletti tatığ	Ben ona ne kadar şiddetle ısrar ettimse, o da o kadar direndi ve tadını kaçırdı.
3886	Yana barğu erse barayın özüm,  negü ayğu erse ayayın sözüm	Tekrar gitmem icap ederse, ben giderim; ne söylemek lazımsa, ona söylerim.
3887	İlig me yana bir bitig bersüni,  okısun bitig ol maña bütsüni	Hükümdar tekrar bir mektup yazıp versin ki, o mektubu okusun ve bana itimat etsin.
	İlig cevabı Öğdülmişke	HÜKÜMDAR'İN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI
3888	İlig aydı ıdtım bitig bir yolı,  bitigke yanut kıldı taş teg tolı	Hükümdar dedi : — Bir defa mektup gönderdim, bu mektuba taş ve dolu gibi cevap verdi —
3889	Yana ok negü teg bitiyin bitig,  bitig ornıña sen bitig sen tetig	Ona tekrar nasıl mektup yazayım, ey zeki; mektup yerine işte sen gidiyorsun.
	Öğdülmiş cevabı İligke	ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA CEVABI
3890	Yanut berdi ögdülmiş ilig kutı,  neçe andağ erse bitig me biti	Öğdülmiş cevap verdi : — Ey devletli hükümdar, bu her ne kadar böyle ise de, bir de mektup yaz.
3891	Yalavaç neçe çın ked erse amul,  bitig bolmasa sözke bütmez köñül	Elçi ne kadar dürüst, mahir ve temkinli olursa-olsun, mektup olmazsa, kalbinde şüphe kalır.
3892	Tanığlı kişike tanuk ol bitig,  tanuk bolsa hile yorımaz itig	İnanmayan kimse için, mektup bir delildir; delîl bulunursa, hîle ve düzene yer kalmaz.
	İlig cevabı Öğdülmişke	HÜKÜMDAR'İN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI
3893	İlig aydı ârzûñ bu erse kalı,  bitig me bitiyin açıp söz yolı	Hükümdar : — Eğer arzun bu ise, söze yol açmak üzere, mektup da yazayım — dedi —
3894	Bitig me bitiyin munukı sözün,  bitigke ışanma katığlan özün	İşte bu sözleri mektuba da yazayım, fakat sen yalnız mektuba güvenme, kendin de gayret et.
3895	Negü sözlegü erse sözle tilin,  anı ündegil sen maña ber alın	Ne söylemek lazımsa, söyle; her çâreye baş vurarak, sen onu buraya setir.