Türk Bitig: Öğdülmiş Odgurmış'a Beylere Hizmet Etmenin Usûl Ve Nizâmını Söyler

Baş Kutadgu Bilig

Öğdülmiş Odgurmış'a Beylere Hizmet Etmenin Usûl Ve Nizâmını Söyler

Öğdülmiş Odgurmışka Beglerke Tapınmak Törüsin Tokusın Ayur
Öğdülmiş Odgurmış'a Beylere Hizmet Etmenin Usûl Ve Nizâmını Söyler
İki törlüg ol bu tapuğçı kişi, tapuğ kılsa itlür küniñe işi
Bu hizmetkârlar iki türlü olur, hizmet ederlerse, işleri günden güne yoluna girer.
Biri oğlan erken tapuğka kirür, takı bir bedük bolsa ötrü kılur
Bunlardan biri— çocukken hizmete girer, biri — büyüdükten sonra bu işe intisap eder.
İkide talu edgüreki ol ol, kiçigde tapuğ kılsa bassa köñül
Bunlardan küçükken hizmete girip, benlik ve gururdan geçenler daha iyidir.
Neçe me bu kün söz saña aysa öz, kiçiglerke başlap ayayın bu söz
Her ne kadar bugün bunları sana anlatıyorsam da, sözlerimi küçükleri göz önünde bulundurarak, söyleyeceğim.
Sözüg örte tutsa soñı yeg bolur, kayu neñ yig erse tüpi ig bolur
Sözü kapalı tutarsan, sonu çiğlik olur, çiğ olan her şeyin altında zarar vardır.
Bışığlığ tilese bışurğu sözüg, bütünlük tilese bütürgü özüñ
Olgun olmasını istersen, sözü pişirmelisin, doğruluk dilersen, kendin doğru yoldan ayrılmamalısın.
Tapuğka açayın tese er kapuğ, kiçig oğlan erken kılınğu tapuğ
insan hizmet kapısını açmak isterse, küçük yaşta hizmete başlamalıdır.
Törü hem toku bilse tüzse yorık, kirü hem çıkabilse itse kılık
Töre ve usûlü öğrenmeli, hareketini düzeltmeli, giriş ve çıkış tarzlarını bilmeli, tavır ve hareketi edep dâiresinde olmalıdır.
Tapuğka erig bolsa erte turup, köñül til kiçig tutsa kodkı bolup
Erkenden kalkıp, hizmete hâzır bulunmalıdır, sözlerinde ve hareketlerinde mütevâzi olması lâzımdır.
Yumuşka erig bolsa yügrü turu, kulak köz yiti tutsa aşru körü
Her işi sür'atle ve vakfında yapmalı, işine iyice dikkat ederek, gözü ve kulağı tetikte bulunmalıdır.
Özinde uluğka tapuğ kılsa öz, tilin beklese ked katığ tutsa söz
Kendisinden büyüğe hizmet etmeli, dilini tutmasını bilmeli ve uluorta söz söylememelidir.
Tapuğuğ oñarsa bu yañlığ kiçig, begiñe yağudı oñardı keçig
Böyle bir genç hizmette başarı gösterirse, beyine yakın olur ve merhaleleri muvaffakiyetle geçer.
Kirür hem çıkar bolsa anda naru, ötünse ötüg sav törüçe körü
Bundan sonra girerken, çıkarken, dilek ve ricaları arzederken, usûlüne göre hareket etmelidir.
Kiçig kur bu yerke tege törçise, negüke yararın seçer beg basa
Küçük rütbeli kimseler bu mertebeye erişince, bey bundan sonra onların yapacakları işleri, tâyin eder.
Tapuğçı tetig erse kılkı bütün, ötügke yarar bu kopar terk kutun
Hizmetkâr akıllı ve dürüst tabiatlı olursa, o dilekleri hükümdara arz vazifesine yarar ve çabuk yükselip, ikbâle erer.
Atım ersig erse bolur ok yaçı, köni erse kılkı bolur tamğaçı
iyi nişancı ve cesur ise, o okçu ve yaycı olur, doğru tabiatli ise, mühürdar olur.
Kılınçı arığ erse körklüg yüzi, idişçi kılur beg ay köñli yazı
Tavrı, hareketi temiz ve güzel yüzlü ise, onu bey saki yapar, ey iyi kalpli insan.
Bitig bilse sakış ağıçı bolur, ukuş ög ked erse bitigçi bolur
Yazı ve hesap işlerini bilirse, hazinedar olur, anlayış ve zekâsı iyi ise, kâtip olur.
Bularda kayuka ulansa bu öz, idi korku aynu tapuğ kılğu uz
însan bunlardan hangisine erişirse-erişsin, çok dikkatli ve ihtiyatlı olmalı ve çok iyi hizmet etmelidir.
Negü ter eşitgil tapuğ kılğuçı, tapuğ yetrüp ötrü tilek bulğuçı
Hizmet eden ve hizmeti sayesinde dileğine kavuşan kimse ne der, dinle.
Yüz utru-turur bolsa begke özüñ, idi korku turğıl küdezgil közüñ
Beyin huzurunda bulunurken, çok dikkatli ol ve görülmeyecek şeylere bakma ve onları görme.
Kılınç it yorık tüz özñni küdez, köñül til köni tut kısurğıl sözüg
Hareketini doğrult, tavrını düzelt, kendini gözet, gönlün, dilin dürüst olsun, sözünü kısa kes.
Tapuğ birle itlür kamuğ törlüg iş, tapuğ birle kavşur saña edgü iş
Her türlü iş hizmet ile yoluna girer, hizmet sayesinde insan iyi arkadaşlara nail olur.
Negü edgü kolsa saña bu özüñ, tapuğ kıl tapuğuñ yarutğay yüzüñ
Her hangi bir iyiliğe nail olmak istersen, önce hizmet et, hizmetin senin yüzünü güldürür.
Kalı begke utru-turur erse sen, közüñ yerde tutğıl kulak törde sen
Beyin huzurunda bulunduğun zaman gözün yerde, kulağın baş-köşede olsun.
Elig kavşuru tut adakıñ tüze, bu oñ elgiñ urğıl sol elgiñ öze
Ellerini kavuştur, ayaklarını birbirine bitiştir, sağ elini sol elin üzerine koy.
Kapuğda kirürde oñuñ aşnu mañ, tilin yarlıkarda ögüñ birle añ
Kapıdan girerken, önce sağ ayağını at, sana emir buyurulurken, aklın, fikrin onda olsun.
Ötüg ötnür erken köni tut elig, iki tiz bile sök tüzün bol silig
Bir şey arzederken, ellerini aşağıya doğru sarkıt, iki diz üzerine çök, arzı ihlâs ve sükûn ile yap.
Kaya bakma anda solun ya oñun, özüñ eymenü tur eşit söz ögün
Huzurda iken, sağa veya sola bakınma, havf ve hürmet üzere ol, sözü dikkatle dinle.
Saña söz ayıtsa ötün söz çını, cevâb berse yarlığ tegürgil köni
Sana bir söz sorarsa, doğruyu söyle, cevap verirse, emrini sadâkatle yerine getir.
Süçig içme boşlağ yorıma yava, yarağsız yavuz işte kaçğıl eve
içki içme, faydasız ve boşu-boşuna dolaşma, yakışmayan ve fena işlerden derhâl uzaklaş.
Eşitmiş sözüg sen eşitmedük et, közüñ körmişin sen körünmedük et
İşittiğin sözleri işitmemiş gibi ol, gözünün gördüklerini görmemiş gibi ol.
Bu yañlığ tapınsa yaransa kişi, kutı künde artar kör itlür işi
însan böyle hizmet eder ve kendisini beğendirirse, ikbâli günden güne artar, işi yoluna girer.
Kayusı alur hıl bolur hıl başı, kayusı at adğır öze el başı
Bunlardan kiminin emrine takım verilir ve o takım-başı olur, kimi at-aygır üzerinde il-başı olur.
Kayusı sü başı kayusı hâcib, kayusı ılımğa bolur söz açıp
Kimi sü-başı, kimi hâcip, kimi hükümdarın sır tevdî ettiği kâtibi olur.
Bu kurka tegip uz tapınsa bu er, uluğlukka yetlür tükel ârzû yer
Bu derecelere erişip, iyi hizmet eden kimseler büyüklüğe ulaşır ve bütün arzularına kavuşurlar.
Kayuka ögelik tegir ög bolur, kayu kök ayukluk öze at alur
Kimi aklı ile öğeliğe yükselir, kimi kök-ayukluk ile şöhret bulur.
Kayusı ınanç beg kayu çağrı beg, kayusı kül erkin kayu çavlı beg
Kimi ınanç-bey, kimi çağrı-bey, kimi tigin-bey ve kimi çavlı-bey olur.
Kayu yavğu yuğruş bolur el begi, kayu atı teksin bolur er ögi
Kimi yavgu, kimi yugruş veya il-beyi, kimi unvanının eşi olmayan er-öği olur.
Bu yerke tegi ol tapuğçı kurı, munıñda naru yok ağırlık kurı
Hizmetkârların dereceleri buraya kadardır, bundan sonra onlar için artık bir yükseliş derecesi yoktur.
Bu kurka tegürse tapuğçığ bu beg, ötedi tapuğçı hakın öggü teg
Bir bey hizmetkârlarını bu derecelere yükseltirse, onlara hakkını kendisine minnettar bırakacak kadar ödemiş olur.
Bu kurka tegip er tapınsa birer, idi ked tusulur begi ârzû yer
Bu derecelere yükselen her hizmetkâr kendi vazifesini yaparsa, o beyine çok faydalı olur ve bey de arzusuna kavuşur.
Kalı ornasa bu otun er eli, idi ök uluğ yas kılur bu kulı
Eğer bu mevkilere küstah ve aşağılık adamlar yerleşirse, bu hizmetkârlardan beye büyük zararlar gelebilir.
İdi yakşı aymış ukuşluğ bügü, tegimsiz kişike bu kur bermegü
Akıllı ve hakîm insan çok güzel söylemiş :— Lâyık olmayan kimselere bu mevkiler verilmemelidir.
Takı munda yegrek ayur bu bilig, biligsizke berme ayâ beg elig
Bilgili insan bundan daha iyi söylemiş : — Ey beyim, bilgisizin elinden tutma— demiştir.
Ukuşsuz kişiler bilig artatur, biligsiz kişiler bodun yavrıtur
Akılsız kimseler bilgiyi tahrif ederler, bilgisiz kimseler halkı harap ederler.
Biligsizke berse begi kur orun, begiñe yazığlı munı bil burun
Eğer bir bey bilgisiz kimseyi yükseltir ve ona mansıp verirse, şunu önceden bil ki, o kimse beyine sadâkat göstermez.
Uluğlukka tegse ukuşsuz kişi, idisi başın yer ay ilçi başı
Akılsız kimse büyüklüğe ulaşırsa, ey büyük hükümdar, o efendisinin başını yer.
Kerek emdi begler tapuğçı kulın, biligi teñinçe bedütse ulın
Onun için beylerin hizmetkâr kullarının derecelerini onların bilgileri nisbetinde yükseltmeleri gerekir.
Kuluğ ked sınağu kılınçı yañı, ukuşı teñinçe tegürgü oñı
Kulu önce, tavrı ve hareketi bakımından, iyice tecrübe etmeli, sonra anlayışı nisbetinde ona paye vermelidir.
Bağırsak kerek kul begiñe açır, anı ötrü begler açınsa tegir
Kul sâdık olmalı ve her vakit beyini korumalıdır, ancak böyle kullara beylerin ihsanda bulunmaları doğru olur.
Negü ter eşitgil törü bergüçi, törü birle beglik işin itgüçi
Kanun koyan ve kanun ile beyliğin işini tanzim eden insan ne der, dinle.
Neçe kul bedüse kul atı kul ok, bedütmiş begiñe tapuğçı ol-ok
Kul ne kadar yükselirse-yükselsin, kulun adı kuldur, o yükselten beyine karşı her vakit hizmetkâr olarak kalmalıdır.
Neçe beg kiçig erse atı beg ök, tapuğçı atında beg atı yeg ök
Bey ne kadar küçük olursa-olsun, onun adı beydir, hizmetkâr adından bey adı her vakit üstündür.
Ay begler ağırlap bedük bolmış er, basınma begiñni bedük tut ağır
Ey beylerin değer verip, yükselttikleri kimse, beyine karşı gelme, onu büyük bil ve ona hürmet et.
Öçeşme bu begler bile sen bolup, sözin sözlemegil meger ked körüp
Sen hiç bir vakit bu beyler ile rekabete kalkışma, iyice düşünmeden, ancak onların kullanmağa salahiyetli oldukları sözleri söyleme.
Olar kut-tururlar kut elgi uzun, küyer ot-tururlar küyürgey özün
Onlar ikbâldirler, ikbâlin eli her şeye uzanır, onlar yanar âteştirler, başkalarını yakarlar.
Zamâne-tururlar zamâne bile, yaraşık kerek er sevinse küle
Onlar zemânedirler, sevinmesi ve yüzünün gülmesi için, insanın zemâne ile uzlaşması lâzımdır.
Takı yakşı aymış sınap bilmiş er, tapuğ birle kopmış tilek bulmış er
Tecrübe ile bilen ve hizmet ile yükselerek, dileğine kavuşmuş olan insan da güzel söylemiş.
Küle baksa begler saña öz közün, sevinme añar sen küvenme özün
Sana beyler güler yüz gösterirler ve teveccüh ile bakarlarsa, sen buna sevinme ve ona güvenme.
Tapuğka tayanma kötürme köñül, saña tügge begler yañılsa yüzün
Hizmete güvenip, gurur getirme, eğer yanılırsan, beyler sana tekrar kaşlarını çatarlar.
Kiçig ya uluğ tut ne çavluğ külüg, tapuğçı tapuğçı-turur belgülüg
İster büyük, ister küçük olsun, ister şöhretli ve namlı olsun, şu muhakkaktır ki, hizmetkâr — hizmetkârdır.
Katığlanğu begke tapuğ yazmasa, tapuğçı yolında oñın azmasa
Gayret etmeli, beye karşı hizmette kusur etmemeli ve hizmet yolundan şaşmamalıdır.
Neçe me yakın tutsa begler seni, özüñni unıtma yorığıl köni
Beyler seni ne kadar kendilerine yakın tutarlarsa-tutsunlar, sen kendini unutma ve doğruluktan ayrılma.
Neçe edgü tutsa özüñ korku tur, işimsinmegil sen kaya baknu tur
Beyler sana ne kadar iyi muamele ederlerse-etsinler, sen onlardan emin olma, onları kendine eş sayma, dâima etrafını kolla.
Ara ot bolur kör ara suv bolur, ara küldürür kör ara yığlatur
Onlar bâzan ateş olurlar, bak, bâzan su olurlar, bâzan güldürürler, fakat bâzan da insanı ağlatırlar.
Bu üç neñke bolma yakın koşnısı, küyer ot akar suv bu begler küsi
Şu üç şeye yakın komşu olma : yanar ateş, akar su ve bu beylerin şan ve şöhreti.
Kür arslanka okşar körü tursa beg, öge tegse yumşar bolur torku teg
Dikkat edersen, bey pek yürekli arslana benzer, öğerek yaklaşırsan, yumuşar, ipek gibi olur.
Kalı basnu tegse buşar baş keser, tamurın teşer kör sorup kan içer
Eğer ona saygısızca yaklaşırsan, hiddetlenir ve baş keser, damarını deler, insanın kanını emer, içer.
Buşar üdte barma begiñke yağuk, kalı bardıñ erse uçuzluk anuk
Hiddetlendiği vakit beyine yaklaşma, eğer yaklaşırsan, itibardan düşeceğin muhakkaktır.
Ayıttukta sözle okıdukta kir, selâmet tirilgil tuçı bol ağır
Sorduğu vakit cevap ver, çağırdığı vakit yanına gir, sağ ve selâmet yaşa, dâima ikbâlde ol.
Telim sözni eştip eşitmez itin, közün körmişiñni yetürgil katın
Bir çok sözleri duyduğun hâlde, duymamış gibi davran, gözünle gördüklerini içinde gizle.
Negü ter eşitgil özin tutnur er, ödinde kirip kör ötüg ötnür er
Nefsine hâkim olmasını bilen ve vaktinde girip, hükümdara mâruzâtta bulunan insan ne der, dinle.
Kirü tur teseler ağırlık üküş, çıkatur tese kör yüzüñke söküş
Gir! derlerse, bu büyük bir lutüftür, "çık!" derlerse, bu insanın yüzüne karşı bir hakarettir.
Közüñni küdezgil özüñni tutun, özin tutğuçı er ajunda küsüş
Gözüne ve nefsine hâkim ol, nefsine hâkim olan insan bu dünyada azizdir.
Üç işte yırak tur katığlan usa, biri kılma beglik söz aydım kese
Mümkün olduğu kadar gayret et, şu üç işten uzak dur: biri— beylik taslama, sözüm katidir.
Takı biri yalğan biri sukluk ol, bu üç iş üçegü tüpi yokluk ol
Biri — yalan, biri — tamahkârlıktır, bu üç işin üçü de sonunda insanı mahveder.
Yoñama kişig sen uşak sözleme, köni sözlegil söz barın kizleme
Sen başkaları hakkında gammazlık etme, dedi-kodu yapma, doğru sözü söyle, doğruyu gizleme.
Özüñni arığ tut kamuğdın sıñar, arığ ol bu begler arığ neñ sever
Her bakımdan kendini temiz tut, bu beyler temizdir ve temiz şeyleri severler.
Özüñ karşıka kirse baknu yorı, seni kim ağırlar ağırla anı
Saraya girdiğin vakit dikkat et, sana kim hürmet ederse, sen de ona hürmet göster.
Küvezlenme elgiñ sala kirmegil, elig alşu tutşu yeme turmağıl
Kibirli olma, elini-kolunu sallayarak girme, orada selâm verirken de fazla lâübâli hareketlerde bulunma.
Özüñ oldurur erse ornuñ bilin, kişig satğamağıl siliglik kılın
Oturduğun vakit yerini bil, insanları incitme, onlara karşı nazikâne muamele et.
Kakırma sen anda ya sudma katığ, otunluk bolur bu kiterür tatığ
Orada gürültü ile boğazını temizleme ve tükürme, bu küstahlık olur ve hoş karşılanmaz.
Yana bağdaş ilme yanın yatmağıl, ünün katğura sen katığ külmegil
Bir de bağdaş kurma ve yan yatma, yüksek sesle kahkaha atma.
Yana alma tırñak adışma butuñ, uçuzluk tegürgey iletgey kutuñ
Bir de tırnak kesme, bacaklarını yayıp-oturma, bu insanı itibardan düşürür ve ikbâle mâni olur.
Seniñde uluğrak sözin sözlese, sözüg barça kodğu anı tıñlasa
Senden büyük biri söz söylerken, konuşmağı bırakıp, onu dinlemelisin.
Köni sözle sözni kızartğay eñiñ, sözüg sözlemegil meger öz teñiñ
Doğru söz söyle, bu seni mesûd eder, söz söylerken de yalnız kendi haddin olan sözü söylemelisin.
İçip karşıka kirme özni tutun, yarağsız bolur ol içigli otun
Sarhoş olarak saraya girme, nefsine hâkim ol, sarhoş insan küstah ve münasebetsiz olur.
Bu üç neñ-turur er küdezmese öz, başın alsıkar terk eşit uş bu söz
insan kendisini gözetmezse, şu üç şey derhâl onun başını götürür, bu sözü dinle.
Birisi bu begler sözin tutğu bek, küdezgü anı öz sevüg cânı teg
Biri— bu beylerin sözünü sözlerin beyi olarak kabul etmeli ve onu kendi sevgili canı gibi tutmalıdır.
İkinç yazmasa ilke tursa köni, özin ked küdezse bu bulğak küni
İkincisi — dürüst olmalı ve memlekete sâdık kalmalı, karışıklık günlerinde kendisini iyice gözetmelidir.
Üçünç karşı içre köni tutsa öz, yırak tutsa teñsiz yarağsızda köz
Üçüncüsü — saray içinde doğru hareket etmeli, uygunsuz ve yakışıksız işlerden uzak durmalıdır.
Bu üçte birisin kılığlı kişi, neçe me bedük erse keslür başı
Bu üçünden birini yapan insanın, ne kadar büyük olursa-olsun, başı kesilir.
Adakın yorığlı ay kılkı tüzün, üdi bolmağınça körünme özün
Ey saray içinde gezip-dolaşan, halım tabiatli insan, vakti gelmeden, huzura girme.
Kalı oldurur erse öz kur bulup, okıp başlasa ötrü kirgil turup
Eğer kendi akranların ile oturuyorsan, çağırır-çağırmaz, yerinden kalk ve huzura gir.
Kaçan söz sorar erse begler saña, uzatma sözüñni ay ersig toña
Beyler sana bir şey sorarlarsa, ey cesur yiğit, cevap ver, fakat sözünü pek uzatma.
Ayıtsa ötüñil bilirin özüñ, sözin kesse kodğıl uzatma sözüg
Sorunca, kendi bildiğini arzet, sözünü keserse, bırak, sözüne devam etme.
Kalı aşka begler okısa seni, edeb birle aş ye ked ögren munı
Eğer beyler seni ziyafete davet ederlerse, yemeği edep ile ye, bunu iyice öğren.
Oñ elgiñ bile sen kötürgil yegü, bayat atı aşnu ayıt ay bügü
Yemeği sağ elin ile ye, ey hakîm insan, yemeğe besmele ile başla.
Kişi utrukı aşka sunma elig, özüñ utrukı aş yegil ay silig
Başkalarının önündeki yemeğe el uzatma, ey temiz kalpli insan, kendi önündeki yemeği ye.
Biçek tartma anda süñük kemdime, aşığ tartmağıl sen kişig ündeme
Orada bıçak kullanma, kemik sıyırma, başkalarına yemek uzatma ve buyur etme.
Teşi teg yemegil yeme tavrakın, silig bolma artuk tişi teg sakın
Yerken obur gibi yeme ve acele etme, fakat dişi gibi de fazla nazlanma.
Neçe me tok erse yegü beg aşı, bu begler aşı ol ağırlık başı
İnsan ne kadar tok olsa bile, beyin yemeğini yemelidir, bu beylerin yemeği ikbâlin başlangıcıdır.
Ne törlüg bu işke tegir erse öz, bağırsaklıkın teg yaruk kılğa köz
Her hangi bir işe memur edildiğin vakit, o işi can ve gönülden yap, bu seni mesûd eder.
İdi yakşı aymış biliglig kişi, bu söz tutsa asğı sav altun tuşı
Bilgili insan çok güzel söylemiş, bu söze göre hareket eden kimse karşılığında saf altın bulur.
Kalı tegse beglik saña belgülüg, bilig birle işlet işig ay külüg
Eğer sana gerçekten beylik nasip olursa, ey namlı, işi bilgi ile idâre et.
Kalı yavğu teñsiz bolur erse sen, vefâ kıl neçe küç bulur erse sen
Eğer eşsiz yavgu olursan, ne kadar kuvvetli olursan-ol, hiç bir vakit sadâkatten ayrılma.
Apañ tegse emdi sü erki saña, akı bol oduğ tur ay ersig toña
Eğer sana ordu başına geçmek kısmet olursa, ey merd yiğit, cömerd ol ve uyanık dur.
Tegir erse hıl ya saña on otağ, elig yazğu mâlın kılıç tutğu yağ
Sana takım veya on-otag rütbesi teveccüh ederse, malını dağıtıp, kılıç ve yaya sarılmalısın.
Vezirlık tegip bolsa elgiñ uzun, törü urma isiz silig bol tüzün
Vezirlik isabet eder ve eline iktidar geçerse, kötü kanunlar vaz'etme, dâima halım ve yumuşak ol.
Ögelik tegir erse ögleñü ol, yañılsa begi bu ayu berse yol
Birine öğelik kısmet olursa, o akıllıca hareket etmeli ve beyi yanıldığı vakit, ona doğru yolu göstermelidir.
Kalı kök ayukluk tegir erse kör, özin ked küdezgü kutı badı kur
Eğer kök-ayukluk nasip olursa, insan kendisini çok iyi gözetmelidir, o saadet kemerini kuşanmış demektir.
Sü başı ya el başı bolsa özüñ, köni bol yiti tut kulakıñ közüñ
Eğer sen ordu veya eyâlet başına geçersen, doğruluktan ayrılma, kulağını keskin tut.
Özüñ bolsa hâcib orunç almağu, çığay tul yetimler sözin tıñlağu
Eğer hâcib olursan, rüşvet almamalısın, fakir, dul ve yetimlerin arzularını dinlemelisin.
Ağılıkka kılsa ağıçı seni, bütün çın bolup sen yorığıl köni
Seni hazineye hazinedar yaparlarsa, itimat kazanmağa çalış, dâima doğru ve dürüst hareket et.
Bitigçi ılımğa bulunsa özüñ, köñül sırrı bek tut çıkarma sözüg
Eğer kendin kâtip veya sır-kâtibi olursan, gönül sırrını sıkı muhafaza et, ağzından söz kaçırma.
Bu ol atka tegmiş tapuğ kılğuçı, munıñda narusı uda bergüçi
Asıl mansıp sahibi olan hizmetkârlar bunlardır, diğer hizmetkârlar ise, bunlara tâbi olurlar.
Bir ança yeme bar takı işçiler, töşekçi ya kuşçı yeme aşçılar
Döşekçi, kuşçu ve aşçılar gibi, bâzı işçiler daha vardır.
Bu yañlığ tapuğda yırak tur saña, ereji birer ol kör emgek miñe
Bu nevi hizmetlerden sen uzak dur, bunların huzuru az, fakat zahmeti çoktur.
Ağırlık tileseñ özüñke tuçı, ağırla kişig sen ayâ koptaçı
Kendin her vakit hürmet görmek istersen, ey yükselen insan, başkalarına da hürmet et.
Uluğuğ uluğla küdez hürmeti, saña kelge devlet uluğluk kutı
Büyüğü büyük tut, onun itibarını gözet, sana da devlet ve ululuk saadeti gelir.
Negü ter eşitgil avuçğa sözi, avuçğa sözi tutsa açlur közi
Dinle, atalarımız ne der, atalar sözünü tutan kimsenin gözü açılır.
Uluğ hürmeti bar ajunda törü, uluğ kelse kopğıl adakın örü
Büyükler muhteremdir, bu dünya kanunudur, büyük gelince, ayağa kalk.
Yaraşur uluğka kiçig hürmeti, uluğ ma kiçigke kılur ok körü
Küçüğün büyüğe hürmet etmesi lâzımdır, büyük de küçüğe aynı şekilde mukabele eder.
Sözin kesti ögdülmiş aydı munu, bu yañlığ bolur beg tapuğçı unu
Öğdülmiş sözünü kesti ve:— îşte bey böyle, hizmetkâr da öyle olur — dedi —
Men aydım eşittiñ sen ögrendiñ ul, negü teg tapınğu tükel bildiñ ul
Ben söyledim, sen dinledin ve işin esâsını öğrendin, nasıl hizmet edileceğini iyice anladın.
Bu yañlığ-turur begke kılğu tapuğ, tapuğ siñse ötrü açar kut kapuğ
Beye yapılacak hizmet böyledir, hizmet makbule geçerse, ikbâl kapısı açılır.
Tusulğu tapuğ bu munı bilgü tap, kalı bildiñ erse özüñ begke sap
Faydalı hizmet budur, bunu bilmek kâfidir, bunu öğrenirsen, sen de beyin yakını olabilirsin.

Odgurmış suali Öğdülmişke
ODGURMIŞ'IN ÖĞDÜLMİŞ'E SUÂLİ
Yanut berdi odğurmış aydı bu söz, eşittim men emdi ayâ edgü öz
Odgurmış cevap verdi:— Ey muhterem zat, ben şimdi bu sözleri dinledim — dedi —
Takı bir sözüm bar ayıtğu saña, anı ma ayu bergil emdi maña
Sana soracak bir sözüm daha var, onu da bana söyle.
Özüm kendke kirse ilig tapğıña, baru turğu künde anıñ kapğıña
Ben hükümdarın hizmeti için, şehre inersem, her gün onun kapısına gitmem icap edecek.
Negü teg yorıkın biliñü adaş, tiriglik olardın-turur ay kadaş
Orada insanların dostlukları ne gibi hareketleri ile belli olur, ey kardeş, bu hayat dâima onlar ile birlikte geçer.
Er at birle şeksiz katılğu kerek, olarka yaraşı tirilgü kerek
Hizmetkârlar ile, şüphesiz, münâsebetler kurmak ve onlar ile münâsip bir şekilde geçinmek lâzım gelecektir.
Munı ma ayu ber maña sen bu kün, negü teg katılğu ukayın ögün
Bugün sen bunu da bana söyle, onlar ile nasıl münâsebetler kurmalıdır, bunu da iyice öğrenmiş bulunayım.