Öğdülmiş Odgurmış'a Beylere Hizmet Etmenin Usûl Ve Nizâmını Söyler

Kutadgu Bilig Metni

	Eski Türkçe aslı	Günümüze aktarımı
XLVII	Öğdülmiş Odgurmışka Beglerke Tapınmak Törüsin Tokusın Ayur	Öğdülmiş Odgurmış'a Beylere Hizmet Etmenin Usûl Ve Nizâmını Söyler
4031	İki törlüg ol bu tapuğçı kişi,  tapuğ kılsa itlür küniñe işi	Bu hizmetkârlar iki türlü olur; hizmet ederlerse, işleri günden güne yoluna girer.
4032	Biri oğlan erken tapuğka kirür,  takı bir bedük bolsa ötrü kılur	Bunlardan biri— çocukken hizmete girer, biri — büyüdükten sonra bu işe intisap eder.
4033	İkide talu edgüreki ol ol,  kiçigde tapuğ kılsa bassa köñül	Bunlardan küçükken hizmete girip, benlik ve gururdan geçenler daha iyidir.
4034	Neçe me bu kün söz saña aysa öz,  kiçiglerke başlap ayayın bu söz	Her ne kadar bugün bunları sana anlatıyorsam da, sözlerimi küçükleri göz önünde bulundurarak, söyleyeceğim.
4035	Sözüg örte tutsa soñı yeg bolur,  kayu neñ yig erse tüpi ig bolur	Sözü kapalı tutarsan, sonu çiğlik olur; çiğ olan her şeyin altında zarar vardır.
4036	Bışığlığ tilese bışurğu sözüg,  bütünlük tilese bütürgü özüñ	Olgun olmasını istersen, sözü pişirmelisin; doğruluk dilersen, kendin doğru yoldan ayrılmamalısın.
4037	Tapuğka açayın tese er kapuğ,  kiçig oğlan erken kılınğu tapuğ	insan hizmet kapısını açmak isterse, küçük yaşta hizmete başlamalıdır.
4038	Törü hem toku bilse tüzse yorık,  kirü hem çıkabilse itse kılık	Töre ve usûlü öğrenmeli, hareketini düzeltmeli, giriş ve çıkış tarzlarını bilmeli, tavır ve hareketi edep dâiresinde olmalıdır.
4039	Tapuğka erig bolsa erte turup,  köñül til kiçig tutsa kodkı bolup	Erkenden kalkıp, hizmete hâzır bulunmalıdır; sözlerinde ve hareketlerinde mütevâzi olması lâzımdır.
4040	Yumuşka erig bolsa yügrü turu,  kulak köz yiti tutsa aşru körü	Her işi sür'atle ve vakfında yapmalı; işine iyice dikkat ederek, gözü ve kulağı tetikte bulunmalıdır.
4041	Özinde uluğka tapuğ kılsa öz,  tilin beklese ked katığ tutsa söz	Kendisinden büyüğe hizmet etmeli; dilini tutmasını bilmeli ve uluorta söz söylememelidir.
4042	Tapuğuğ oñarsa bu yañlığ kiçig,  begiñe yağudı oñardı keçig	Böyle bir genç hizmette başarı gösterirse, beyine yakın olur ve merhaleleri muvaffakiyetle geçer.
4043	Kirür hem çıkar bolsa anda naru,  ötünse ötüg sav törüçe körü	Bundan sonra girerken, çıkarken, dilek ve ricaları arzederken, usûlüne göre hareket etmelidir.
4044	Kiçig kur bu yerke tege törçise,  negüke yararın seçer beg basa	Küçük rütbeli kimseler bu mertebeye erişince, bey bundan sonra onların yapacakları işleri, tâyin eder.
4045	Tapuğçı tetig erse kılkı bütün,  ötügke yarar bu kopar terk kutun	Hizmetkâr akıllı ve dürüst tabiatlı olursa, o dilekleri hükümdara arz vazifesine yarar ve çabuk yükselip, ikbâle erer.
4046	Atım ersig erse bolur ok yaçı,  köni erse kılkı bolur tamğaçı	iyi nişancı ve cesur ise, o okçu ve yaycı olur; doğru tabiatli ise, mühürdar olur.
4047	Kılınçı arığ erse körklüg yüzi,  idişçi kılur beg ay köñli yazı	Tavrı, hareketi temiz ve güzel yüzlü ise, onu bey saki yapar, ey iyi kalpli insan.
4048	Bitig bilse sakış ağıçı bolur,  ukuş ög ked erse bitigçi bolur	Yazı ve hesap işlerini bilirse, hazinedar olur; anlayış ve zekâsı iyi ise, kâtip olur.
4049	Bularda kayuka ulansa bu öz,  idi korku aynu tapuğ kılğu uz	însan bunlardan hangisine erişirse-erişsin, çok dikkatli ve ihtiyatlı olmalı ve çok iyi hizmet etmelidir.
4050	Negü ter eşitgil tapuğ kılğuçı,  tapuğ yetrüp ötrü tilek bulğuçı	Hizmet eden ve hizmeti sayesinde dileğine kavuşan kimse ne der, dinle.
4051	Yüz utru-turur bolsa begke özüñ,  idi korku turğıl küdezgil közüñ	Beyin huzurunda bulunurken, çok dikkatli ol ve görülmeyecek şeylere bakma ve onları görme.
4052	Kılınç it yorık tüz özñni küdez,  köñül til köni tut kısurğıl sözüg	Hareketini doğrult, tavrını düzelt, kendini gözet; gönlün, dilin dürüst olsun, sözünü kısa kes.
4053	Tapuğ birle itlür kamuğ törlüg iş,  tapuğ birle kavşur saña edgü iş	Her türlü iş hizmet ile yoluna girer; hizmet sayesinde insan iyi arkadaşlara nail olur.
4054	Negü edgü kolsa saña bu özüñ,  tapuğ kıl tapuğuñ yarutğay yüzüñ	Her hangi bir iyiliğe nail olmak istersen, önce hizmet et; hizmetin senin yüzünü güldürür.
4055	Kalı begke utru-turur erse sen,  közüñ yerde tutğıl kulak törde sen	Beyin huzurunda bulunduğun zaman gözün yerde, kulağın baş-köşede olsun.
4056	Elig kavşuru tut adakıñ tüze,  bu oñ elgiñ urğıl sol elgiñ öze	Ellerini kavuştur, ayaklarını birbirine bitiştir; sağ elini sol elin üzerine koy.
4057	Kapuğda kirürde oñuñ aşnu mañ,  tilin yarlıkarda ögüñ birle añ	Kapıdan girerken, önce sağ ayağını at; sana emir buyurulurken, aklın, fikrin onda olsun.
4058	Ötüg ötnür erken köni tut elig,  iki tiz bile sök tüzün bol silig	Bir şey arzederken, ellerini aşağıya doğru sarkıt; iki diz üzerine çök, arzı ihlâs ve sükûn ile yap.
4059	Kaya bakma anda solun ya oñun,  özüñ eymenü tur eşit söz ögün	Huzurda iken, sağa veya sola bakınma; havf ve hürmet üzere ol, sözü dikkatle dinle.
4060	Saña söz ayıtsa ötün söz çını,  cevâb berse yarlığ tegürgil köni	Sana bir söz sorarsa, doğruyu söyle; cevap verirse, emrini sadâkatle yerine getir.
4061	Süçig içme boşlağ yorıma yava,  yarağsız yavuz işte kaçğıl eve	içki içme, faydasız ve boşu-boşuna dolaşma; yakışmayan ve fena işlerden derhâl uzaklaş.
4062	Eşitmiş sözüg sen eşitmedük et,  közüñ körmişin sen körünmedük et	İşittiğin sözleri işitmemiş gibi ol, gözünün gördüklerini görmemiş gibi ol.
4063	Bu yañlığ tapınsa yaransa kişi,  kutı künde artar kör itlür işi	însan böyle hizmet eder ve kendisini beğendirirse, ikbâli günden güne artar, işi yoluna girer.
4064	Kayusı alur hıl bolur hıl başı,  kayusı at adğır öze el başı	Bunlardan kiminin emrine takım verilir ve o takım-başı olur; kimi at-aygır üzerinde il-başı olur.
4065	Kayusı sü başı kayusı hâcib,  kayusı ılımğa bolur söz açıp	Kimi sü-başı, kimi hâcip, kimi hükümdarın sır tevdî ettiği kâtibi olur.
4066	Bu kurka tegip uz tapınsa bu er,  uluğlukka yetlür tükel ârzû yer	Bu derecelere erişip, iyi hizmet eden kimseler büyüklüğe ulaşır ve bütün arzularına kavuşurlar.
4067	Kayuka ögelik tegir ög bolur,  kayu kök ayukluk öze at alur	Kimi aklı ile öğeliğe yükselir; kimi kök-ayukluk ile şöhret bulur.
4068	Kayusı ınanç beg kayu çağrı beg,  kayusı kül erkin kayu çavlı beg	Kimi ınanç-bey, kimi çağrı-bey, kimi tigin-bey ve kimi çavlı-bey olur.
4069	Kayu yavğu yuğruş bolur el begi,  kayu atı teksin bolur er ögi	Kimi yavgu, kimi yugruş veya il-beyi, kimi unvanının eşi olmayan er-öği olur.
4070	Bu yerke tegi ol tapuğçı kurı,  munıñda naru yok ağırlık kurı	Hizmetkârların dereceleri buraya kadardır; bundan sonra onlar için artık bir yükseliş derecesi yoktur.
4071	Bu kurka tegürse tapuğçığ bu beg,  ötedi tapuğçı hakın öggü teg	Bir bey hizmetkârlarını bu derecelere yükseltirse, onlara hakkını kendisine minnettar bırakacak kadar ödemiş olur.
4072	Bu kurka tegip er tapınsa birer,  idi ked tusulur begi ârzû yer	Bu derecelere yükselen her hizmetkâr kendi vazifesini yaparsa, o beyine çok faydalı olur ve bey de arzusuna kavuşur.
4073	Kalı ornasa bu otun er eli,  idi ök uluğ yas kılur bu kulı	Eğer bu mevkilere küstah ve aşağılık adamlar yerleşirse, bu hizmetkârlardan beye büyük zararlar gelebilir.
4074	İdi yakşı aymış ukuşluğ bügü,  tegimsiz kişike bu kur bermegü	Akıllı ve hakîm insan çok güzel söylemiş :— Lâyık olmayan kimselere bu mevkiler verilmemelidir.
4075	Takı munda yegrek ayur bu bilig,  biligsizke berme ayâ beg elig	Bilgili insan bundan daha iyi söylemiş : — Ey beyim, bilgisizin elinden tutma— demiştir.
4076	Ukuşsuz kişiler bilig artatur,  biligsiz kişiler bodun yavrıtur	Akılsız kimseler bilgiyi tahrif ederler; bilgisiz kimseler halkı harap ederler.
4077	Biligsizke berse begi kur orun,  begiñe yazığlı munı bil burun	Eğer bir bey bilgisiz kimseyi yükseltir ve ona mansıp verirse, şunu önceden bil ki, o kimse beyine sadâkat göstermez.
4078	Uluğlukka tegse ukuşsuz kişi,  idisi başın yer ay ilçi başı	Akılsız kimse büyüklüğe ulaşırsa, ey büyük hükümdar, o efendisinin başını yer.
4079	Kerek emdi begler tapuğçı kulın,  biligi teñinçe bedütse ulın	Onun için beylerin hizmetkâr kullarının derecelerini onların bilgileri nisbetinde yükseltmeleri gerekir.
4080	Kuluğ ked sınağu kılınçı yañı,  ukuşı teñinçe tegürgü oñı	Kulu önce, tavrı ve hareketi bakımından, iyice tecrübe etmeli; sonra anlayışı nisbetinde ona paye vermelidir.
4081	Bağırsak kerek kul begiñe açır,  anı ötrü begler açınsa tegir	Kul sâdık olmalı ve her vakit beyini korumalıdır; ancak böyle kullara beylerin ihsanda bulunmaları doğru olur.
4082	Negü ter eşitgil törü bergüçi,  törü birle beglik işin itgüçi	Kanun koyan ve kanun ile beyliğin işini tanzim eden insan ne der, dinle.
4083	Neçe kul bedüse kul atı kul ok,  bedütmiş begiñe tapuğçı ol-ok	Kul ne kadar yükselirse-yükselsin, kulun adı kuldur; o yükselten beyine karşı her vakit hizmetkâr olarak kalmalıdır.
4084	Neçe beg kiçig erse atı beg ök,  tapuğçı atında beg atı yeg ök	Bey ne kadar küçük olursa-olsun, onun adı beydir; hizmetkâr adından bey adı her vakit üstündür.
4085	Ay begler ağırlap bedük bolmış er,  basınma begiñni bedük tut ağır	Ey beylerin değer verip, yükselttikleri kimse, beyine karşı gelme; onu büyük bil ve ona hürmet et.
4086	Öçeşme bu begler bile sen bolup,  sözin sözlemegil meger ked körüp	Sen hiç bir vakit bu beyler ile rekabete kalkışma; iyice düşünmeden, ancak onların kullanmağa salahiyetli oldukları sözleri söyleme.
4087	Olar kut-tururlar kut elgi uzun,  küyer ot-tururlar küyürgey özün	Onlar ikbâldirler, ikbâlin eli her şeye uzanır; onlar yanar âteştirler, başkalarını yakarlar.
4088	Zamâne-tururlar zamâne bile,  yaraşık kerek er sevinse küle	Onlar zemânedirler; sevinmesi ve yüzünün gülmesi için, insanın zemâne ile uzlaşması lâzımdır.
4089	Takı yakşı aymış sınap bilmiş er,  tapuğ birle kopmış tilek bulmış er	Tecrübe ile bilen ve hizmet ile yükselerek, dileğine kavuşmuş olan insan da güzel söylemiş.
4090	Küle baksa begler saña öz közün,  sevinme añar sen küvenme özün	Sana beyler güler yüz gösterirler ve teveccüh ile bakarlarsa, sen buna sevinme ve ona güvenme.
4091	Tapuğka tayanma kötürme köñül,  saña tügge begler yañılsa yüzün	Hizmete güvenip, gurur getirme; eğer yanılırsan, beyler sana tekrar kaşlarını çatarlar.
4092	Kiçig ya uluğ tut ne çavluğ külüg,  tapuğçı tapuğçı-turur belgülüg	İster büyük, ister küçük olsun, ister şöhretli ve namlı olsun, şu muhakkaktır ki, hizmetkâr — hizmetkârdır.
4093	Katığlanğu begke tapuğ yazmasa,  tapuğçı yolında oñın azmasa	Gayret etmeli, beye karşı hizmette kusur etmemeli ve hizmet yolundan şaşmamalıdır.
4094	Neçe me yakın tutsa begler seni,  özüñni unıtma yorığıl köni	Beyler seni ne kadar kendilerine yakın tutarlarsa-tutsunlar, sen kendini unutma ve doğruluktan ayrılma.
4095	Neçe edgü tutsa özüñ korku tur,  işimsinmegil sen kaya baknu tur	Beyler sana ne kadar iyi muamele ederlerse-etsinler, sen onlardan emin olma, onları kendine eş sayma; dâima etrafını kolla.
4096	Ara ot bolur kör ara suv bolur,  ara küldürür kör ara yığlatur	Onlar bâzan ateş olurlar, bak, bâzan su olurlar; bâzan güldürürler, fakat bâzan da insanı ağlatırlar.
4097	Bu üç neñke bolma yakın koşnısı,  küyer ot akar suv bu begler küsi	Şu üç şeye yakın komşu olma : yanar ateş, akar su ve bu beylerin şan ve şöhreti.
4098	Kür arslanka okşar körü tursa beg,  öge tegse yumşar bolur torku teg	Dikkat edersen, bey pek yürekli arslana benzer; öğerek yaklaşırsan, yumuşar, ipek gibi olur.
4099	Kalı basnu tegse buşar baş keser,  tamurın teşer kör sorup kan içer	Eğer ona saygısızca yaklaşırsan, hiddetlenir ve baş keser, damarını deler; insanın kanını emer, içer.
4100	Buşar üdte barma begiñke yağuk,  kalı bardıñ erse uçuzluk anuk	Hiddetlendiği vakit beyine yaklaşma; eğer yaklaşırsan, itibardan düşeceğin muhakkaktır.
4101	Ayıttukta sözle okıdukta kir,  selâmet tirilgil tuçı bol ağır	Sorduğu vakit cevap ver, çağırdığı vakit yanına gir; sağ ve selâmet yaşa, dâima ikbâlde ol.
4102	Telim sözni eştip eşitmez itin,  közün körmişiñni yetürgil katın	Bir çok sözleri duyduğun hâlde, duymamış gibi davran; gözünle gördüklerini içinde gizle.
4103	Negü ter eşitgil özin tutnur er,  ödinde kirip kör ötüg ötnür er	Nefsine hâkim olmasını bilen ve vaktinde girip, hükümdara mâruzâtta bulunan insan ne der, dinle.
4104	Kirü tur teseler ağırlık üküş,  çıkatur tese kör yüzüñke söküş	Gir! derlerse, bu büyük bir lutüftür; "çık!" derlerse, bu insanın yüzüne karşı bir hakarettir.
4105	Közüñni küdezgil özüñni tutun,  özin tutğuçı er ajunda küsüş	Gözüne ve nefsine hâkim ol; nefsine hâkim olan insan bu dünyada azizdir.
4106	Üç işte yırak tur katığlan usa,  biri kılma beglik söz aydım kese	Mümkün olduğu kadar gayret et, şu üç işten uzak dur: biri— beylik taslama; sözüm katidir.
4107	Takı biri yalğan biri sukluk ol,  bu üç iş üçegü tüpi yokluk ol	Biri — yalan, biri — tamahkârlıktır; bu üç işin üçü de sonunda insanı mahveder.
4108	Yoñama kişig sen uşak sözleme,  köni sözlegil söz barın kizleme	Sen başkaları hakkında gammazlık etme, dedi-kodu yapma; doğru sözü söyle, doğruyu gizleme.
4109	Özüñni arığ tut kamuğdın sıñar,  arığ ol bu begler arığ neñ sever	Her bakımdan kendini temiz tut; bu beyler temizdir ve temiz şeyleri severler.
4110	Özüñ karşıka kirse baknu yorı,  seni kim ağırlar ağırla anı	Saraya girdiğin vakit dikkat et; sana kim hürmet ederse, sen de ona hürmet göster.
4111	Küvezlenme elgiñ sala kirmegil,  elig alşu tutşu yeme turmağıl	Kibirli olma, elini-kolunu sallayarak girme; orada selâm verirken de fazla lâübâli hareketlerde bulunma.
4112	Özüñ oldurur erse ornuñ bilin,  kişig satğamağıl siliglik kılın	Oturduğun vakit yerini bil; insanları incitme; onlara karşı nazikâne muamele et.
4113	Kakırma sen anda ya sudma katığ,  otunluk bolur bu kiterür tatığ	Orada gürültü ile boğazını temizleme ve tükürme; bu küstahlık olur ve hoş karşılanmaz.
4114	Yana bağdaş ilme yanın yatmağıl,  ünün katğura sen katığ külmegil	Bir de bağdaş kurma ve yan yatma; yüksek sesle kahkaha atma.
4115	Yana alma tırñak adışma butuñ,  uçuzluk tegürgey iletgey kutuñ	Bir de tırnak kesme, bacaklarını yayıp-oturma; bu insanı itibardan düşürür ve ikbâle mâni olur.
4116	Seniñde uluğrak sözin sözlese,  sözüg barça kodğu anı tıñlasa	Senden büyük biri söz söylerken, konuşmağı bırakıp, onu dinlemelisin.
4117	Köni sözle sözni kızartğay eñiñ,  sözüg sözlemegil meger öz teñiñ	Doğru söz söyle, bu seni mesûd eder; söz söylerken de yalnız kendi haddin olan sözü söylemelisin.
4118	İçip karşıka kirme özni tutun,  yarağsız bolur ol içigli otun	Sarhoş olarak saraya girme, nefsine hâkim ol; sarhoş insan küstah ve münasebetsiz olur.
4119	Bu üç neñ-turur er küdezmese öz,  başın alsıkar terk eşit uş bu söz	insan kendisini gözetmezse, şu üç şey derhâl onun başını götürür, bu sözü dinle.
4120	Birisi bu begler sözin tutğu bek,  küdezgü anı öz sevüg cânı teg	Biri— bu beylerin sözünü sözlerin beyi olarak kabul etmeli ve onu kendi sevgili canı gibi tutmalıdır.
4121	İkinç yazmasa ilke tursa köni,  özin ked küdezse bu bulğak küni	İkincisi — dürüst olmalı ve memlekete sâdık kalmalı; karışıklık günlerinde kendisini iyice gözetmelidir.
4122	Üçünç karşı içre köni tutsa öz,  yırak tutsa teñsiz yarağsızda köz	Üçüncüsü — saray içinde doğru hareket etmeli; uygunsuz ve yakışıksız işlerden uzak durmalıdır.
4123	Bu üçte birisin kılığlı kişi,  neçe me bedük erse keslür başı	Bu üçünden birini yapan insanın, ne kadar büyük olursa-olsun, başı kesilir.
4124	Adakın yorığlı ay kılkı tüzün,  üdi bolmağınça körünme özün	Ey saray içinde gezip-dolaşan, halım tabiatli insan, vakti gelmeden, huzura girme.
4125	Kalı oldurur erse öz kur bulup,  okıp başlasa ötrü kirgil turup	Eğer kendi akranların ile oturuyorsan, çağırır-çağırmaz, yerinden kalk ve huzura gir.
4126	Kaçan söz sorar erse begler saña,  uzatma sözüñni ay ersig toña	Beyler sana bir şey sorarlarsa, ey cesur yiğit, cevap ver, fakat sözünü pek uzatma.
4127	Ayıtsa ötüñil bilirin özüñ,  sözin kesse kodğıl uzatma sözüg	Sorunca, kendi bildiğini arzet; sözünü keserse, bırak, sözüne devam etme.
4128	Kalı aşka begler okısa seni,  edeb birle aş ye ked ögren munı	Eğer beyler seni ziyafete davet ederlerse, yemeği edep ile ye; bunu iyice öğren.
4129	Oñ elgiñ bile sen kötürgil yegü,  bayat atı aşnu ayıt ay bügü	Yemeği sağ elin ile ye; ey hakîm insan, yemeğe besmele ile başla.
4130	Kişi utrukı aşka sunma elig,  özüñ utrukı aş yegil ay silig	Başkalarının önündeki yemeğe el uzatma; ey temiz kalpli insan, kendi önündeki yemeği ye.
4131	Biçek tartma anda süñük kemdime,  aşığ tartmağıl sen kişig ündeme	Orada bıçak kullanma, kemik sıyırma; başkalarına yemek uzatma ve buyur etme.
4132	Teşi teg yemegil yeme tavrakın,  silig bolma artuk tişi teg sakın	Yerken obur gibi yeme ve acele etme; fakat dişi gibi de fazla nazlanma.
4133	Neçe me tok erse yegü beg aşı,  bu begler aşı ol ağırlık başı	İnsan ne kadar tok olsa bile, beyin yemeğini yemelidir; bu beylerin yemeği ikbâlin başlangıcıdır.
4134	Ne törlüg bu işke tegir erse öz,  bağırsaklıkın teg yaruk kılğa köz	Her hangi bir işe memur edildiğin vakit, o işi can ve gönülden yap; bu seni mesûd eder.
4135	İdi yakşı aymış biliglig kişi,  bu söz tutsa asğı sav altun tuşı	Bilgili insan çok güzel söylemiş; bu söze göre hareket eden kimse karşılığında saf altın bulur.
4136	Kalı tegse beglik saña belgülüg,  bilig birle işlet işig ay külüg	Eğer sana gerçekten beylik nasip olursa, ey namlı, işi bilgi ile idâre et.
4137	Kalı yavğu teñsiz bolur erse sen,  vefâ kıl neçe küç bulur erse sen	Eğer eşsiz yavgu olursan, ne kadar kuvvetli olursan-ol, hiç bir vakit sadâkatten ayrılma.
4138	Apañ tegse emdi sü erki saña,  akı bol oduğ tur ay ersig toña	Eğer sana ordu başına geçmek kısmet olursa, ey merd yiğit, cömerd ol ve uyanık dur.
4139	Tegir erse hıl ya saña on otağ,  elig yazğu mâlın kılıç tutğu yağ	Sana takım veya on-otag rütbesi teveccüh ederse, malını dağıtıp, kılıç ve yaya sarılmalısın.
4140	Vezirlık tegip bolsa elgiñ uzun,  törü urma isiz silig bol tüzün	Vezirlik isabet eder ve eline iktidar geçerse, kötü kanunlar vaz'etme, dâima halım ve yumuşak ol.
4141	Ögelik tegir erse ögleñü ol,  yañılsa begi bu ayu berse yol	Birine öğelik kısmet olursa, o akıllıca hareket etmeli ve beyi yanıldığı vakit, ona doğru yolu göstermelidir.
4142	Kalı kök ayukluk tegir erse kör,  özin ked küdezgü kutı badı kur	Eğer kök-ayukluk nasip olursa, insan kendisini çok iyi gözetmelidir; o saadet kemerini kuşanmış demektir.
4143	Sü başı ya el başı bolsa özüñ,  köni bol yiti tut kulakıñ közüñ	Eğer sen ordu veya eyâlet başına geçersen, doğruluktan ayrılma; kulağını keskin tut.
4144	Özüñ bolsa hâcib orunç almağu,  çığay tul yetimler sözin tıñlağu	Eğer hâcib olursan, rüşvet almamalısın; fakir, dul ve yetimlerin arzularını dinlemelisin.
4145	Ağılıkka kılsa ağıçı seni,  bütün çın bolup sen yorığıl köni	Seni hazineye hazinedar yaparlarsa, itimat kazanmağa çalış; dâima doğru ve dürüst hareket et.
4146	Bitigçi ılımğa bulunsa özüñ,  köñül sırrı bek tut çıkarma sözüg	Eğer kendin kâtip veya sır-kâtibi olursan, gönül sırrını sıkı muhafaza et; ağzından söz kaçırma.
4147	Bu ol atka tegmiş tapuğ kılğuçı,  munıñda narusı uda bergüçi	Asıl mansıp sahibi olan hizmetkârlar bunlardır; diğer hizmetkârlar ise, bunlara tâbi olurlar.
4148	Bir ança yeme bar takı işçiler,  töşekçi ya kuşçı yeme aşçılar	Döşekçi, kuşçu ve aşçılar gibi, bâzı işçiler daha vardır.
4149	Bu yañlığ tapuğda yırak tur saña,  ereji birer ol kör emgek miñe	Bu nevi hizmetlerden sen uzak dur; bunların huzuru az, fakat zahmeti çoktur.
4150	Ağırlık tileseñ özüñke tuçı,  ağırla kişig sen ayâ koptaçı	Kendin her vakit hürmet görmek istersen, ey yükselen insan, başkalarına da hürmet et.
4151	Uluğuğ uluğla küdez hürmeti,  saña kelge devlet uluğluk kutı	Büyüğü büyük tut, onun itibarını gözet, sana da devlet ve ululuk saadeti gelir.
4152	Negü ter eşitgil avuçğa sözi,  avuçğa sözi tutsa açlur közi	Dinle, atalarımız ne der; atalar sözünü tutan kimsenin gözü açılır.
4153	Uluğ hürmeti bar ajunda törü,  uluğ kelse kopğıl adakın örü	Büyükler muhteremdir, bu dünya kanunudur; büyük gelince, ayağa kalk.
4154	Yaraşur uluğka kiçig hürmeti,  uluğ ma kiçigke kılur ok körü	Küçüğün büyüğe hürmet etmesi lâzımdır; büyük de küçüğe aynı şekilde mukabele eder.
4155	Sözin kesti ögdülmiş aydı munu,  bu yañlığ bolur beg tapuğçı unu	Öğdülmiş sözünü kesti ve:— îşte bey böyle, hizmetkâr da öyle olur — dedi —
4156	Men aydım eşittiñ sen ögrendiñ ul,  negü teg tapınğu tükel bildiñ ul	Ben söyledim, sen dinledin ve işin esâsını öğrendin; nasıl hizmet edileceğini iyice anladın.
4157	Bu yañlığ-turur begke kılğu tapuğ,  tapuğ siñse ötrü açar kut kapuğ	Beye yapılacak hizmet böyledir; hizmet makbule geçerse, ikbâl kapısı açılır.
4158	Tusulğu tapuğ bu munı bilgü tap,  kalı bildiñ erse özüñ begke sap	Faydalı hizmet budur, bunu bilmek kâfidir; bunu öğrenirsen, sen de beyin yakını olabilirsin.
	Odgurmış suali Öğdülmişke	ODGURMIŞ'IN ÖĞDÜLMİŞ'E SUÂLİ
4159	Yanut berdi odğurmış aydı bu söz,  eşittim men emdi ayâ edgü öz	Odgurmış cevap verdi:— Ey muhterem zat, ben şimdi bu sözleri dinledim — dedi —
4160	Takı bir sözüm bar ayıtğu saña,  anı ma ayu bergil emdi maña	Sana soracak bir sözüm daha var, onu da bana söyle.
4161	Özüm kendke kirse ilig tapğıña,  baru turğu künde anıñ kapğıña	Ben hükümdarın hizmeti için, şehre inersem, her gün onun kapısına gitmem icap edecek.
4162	Negü teg yorıkın biliñü adaş,  tiriglik olardın-turur ay kadaş	Orada insanların dostlukları ne gibi hareketleri ile belli olur; ey kardeş, bu hayat dâima onlar ile birlikte geçer.
4163	Er at birle şeksiz katılğu kerek,  olarka yaraşı tirilgü kerek	Hizmetkârlar ile, şüphesiz, münâsebetler kurmak ve onlar ile münâsip bir şekilde geçinmek lâzım gelecektir.
4164	Munı ma ayu ber maña sen bu kün,  negü teg katılğu ukayın ögün	Bugün sen bunu da bana söyle; onlar ile nasıl münâsebetler kurmalıdır, bunu da iyice öğrenmiş bulunayım.