Öğdülmiş Kapıdaki Hizmetkârlar İle Nasıl Geçinileceğini Söyler

Kutadgu Bilig Metni

	Eski Türkçe aslı	Günümüze aktarımı
XLVIII	Öğdülmiş Kapuğdakı Er At Birle Negü Teg Tirilgüsin Ayur	Öğdülmiş Kapıdaki Hizmetkârlar İle Nasıl Geçinileceğini Söyler
4165	Yanut berdi ögdülmiş aydı bu ma,  kereklig-turur ay kadaş aysama	Öğdülmiş cevap verdi: — Ey kardeş buda çok mühim ve üzerinde durulacak bir meseledir — dedi —
4166	Munı ma saña emdi ögretgü ol,  negü teg yorığu anı bilgü ol	Bunu da şimdi sana anlatmalıyım; bu hususta nasıl hareket edileceğini bilmen lâzımdır.
4167	Tiriglik olarnıñ bile ol kadaş,  kayusın kadaş tut kayusın adaş	Ey kardeş, hayat onlar ile geçer; onlardan kimini kardeş ve kimini de kendine dost edinmelisin.
4168	Kapuğdakı birle yaraşğu kerek,  katılğu kelişgü barışğu kerek	Kapıdaki insanlar ile iyice anlaşmalı, onlar ile karışmalı ve onlara gidip-gelmelidir.
4169	Kapuğdakı birle yaraşmasa uz,  tiriglik tatımaz ayâ edgü öz	Kapıdakiler ile iyice anlaşmazsan, ey iyi insan, hayatın zevkini tadamazsın.
4170	Negü ter eşitgil tapuğ kılğuçı,  törü birle başlap kapuğ tüzgüçi	Hizmet eden ve töreye göre kapı işleri tanzim eden insan ne der, dinle.
4171	Yakınlık tilese özüñ beg bile,  kapuğdakı birle yakınlık tile	Sen beye yakın olmak istersen, kapıdakiler ile yakınlık te'sis etmeğe çalış.
4172	Uluğluk tapayın tese sen özün,  er at birle yakşı yorı ay tüzün	Sen büyüklük bulmak istersen, hizmetkârlara iyi muamele et, ey halim insan.
4173	Neçe me yakın tutsa begler seni,  yaraşğıl er at birle turğıl köni	Beyler seni ne kadar yakın tutarlarsa-tutsunlar, hizmetkârlar ile iyi münâsebet kur ve onlara karşl dürüst ol.
4174	Tükel üç kotu ol kapuğda kişi,  bularnıñ bile ol tiriglik işi	Kapıdaki insanlar tam üç sınıftır ve hayat işi bunlar ile görülür.
4175	Bularda biri özde ulğuñ-turur,  uluğka tapınsa özüñ kut bulur	Bunlardan biri senin büyüklerindir; büyüğe hizmet edersen, sen de saadete erersin.
4176	Uluğla olarnı ağırla sözin,  seni edgü tutğay yarutğay yüzin	Onları büyük bil, sözlerine hürmet et; onlar da sana güler yüz ile iyi muamele ederler.
4177	İdi yakşı aymış biliglig bügü,  bügüler sözini uçuz tutmağu	Bilgili hakîm çok güzel söylemiş; hakimlerin sözüne itibâr etmek gerekir.
4178	Kiçigke uluğluk uluğdın kelir,  uluğka tapınsa kiçig kut alır	Küçüğe büyüklük büyükten gelir; büyüğe hizmet ederse, küçük saadete ulaşır.
4179	Uluğlar sözin tut yumuş kıl yügür,  uluğ sözi tutsa tilekke tegir	Büyüklerin sözünü dinle, hizmetlerine koş; büyüklerin sözünü tutan, arzusuna erişir.
4180	Uluğlar kut ol kör tilese kutuğ,  tapınğıl tapuğka-turur kut tutuğ	Büyükler ikbâldir; ikbâle kavuşmak istersen, hizmet et; ikbâl için rehin olarak hizmet vermelidir.
4181	Takı bir saña teñ tuş ol ay kadaş,  yıratsa yağı ol yağutsa adaş	Ey kardeş, bir de sana denk ve akran olanlar vardır; onları kendinden uzaklaştırırsan, sana düşman, yaklaştırırsan, dost olurlar.
4182	İşiñ hem tuşuñ bu katılğu kişi,  yanutka yanut kıl işiñe tuşı	Derece itibârı ile sana denk olan bu insanlar aralarına karışacağın kimselerdir; onların hareket ve muamelelerine karşılık, sen de aynı muameleyi göster.
4183	Takı bir seniñde basa ol kiçig,  bularnıñ bile ol açığ ya süçig	Biri de senden sonra gelen küçüklerdir; hayatın acı ve tatlı anları bunlar ile birlikte duyulur.
4184	Basıtma katığlan kiçigke özüñ,  tilin oynamağıl tıda tut sözüg	Gayret et, küçüklerin sana tahakküme kalkışmalarına meydan verme; onlarla ağız şakası yapma, diline hâkim ol.
4185	Tapuğ kılsa bir neñ yazuk kılsa ur,  yava ıdma boşlağ işin aytu tur	Bunlar hizmet ederken, her hangi bir şeyde yanlışlık yaparlarsa, cezalandır; onları başı-boş bırakma, işlerini dâima murakabe et.
4186	Adaş koldaş ardaş kalın tut katıl,  kalın bolsa koldaş öger tegme til	Çok dost, ahbap ve arkadaş edinmeğe çalış ve onlar ile sık-sık görüş; ahbapların çok olursa, her kes seni medheder.
4187	Yağı kılma özke kişig bilmedi,  yağlığ kişiler sevinç bulmadı	İnsanları bilmeyerek kendine düşman etme; düşmanı olan insanlar sevinç yüzü görmezler.
4188	Neçe az yağı erse yası telim,  yağıda asığ bar tep aymaz tilim	Düşman ne kadar az olursa-olsun, zararı çoktur; düşmanda fayda olduğunu söylemeğe dilim varmaz.
4189	Negü ter eşitgil ay köñli oduğ,  yağı yası tegrüp tokımış yoduğ	Ey uyanık gönüllü insan, dinle, düşman yüzünden ziyan görmüş olan insan ne der.
4190	Bir ök erse düşmân miñ ol yaslıkı,  miñin dôstuñ erse bir ol azlıkı	Düşman biricik de olsa, onun zararı bindir; binlerce dostun olsa bile, dâima bir tanesi eksiktir.
4191	Kişi düşmânındın asığ kılmadı,  kalı kıldı erse özi uzlukı	insan düşmanından fayda görmemiştir; eğer görmüş ise, bu ancak kendi mahareti sayesinde olmuştur.
4192	Negü teg kılınsa saña koldaşıñ,  sen andağ kılınğıl sevinsü işiñ	Arkadaşın sana nasıl muamele ederse, sen de ona öyle muamele et, sevinsin.
4193	Özüñke teñeşi tutunğıl adaş,  teñeşlig teñeşi bile ol tüdeş	Kendine denk olan kimseyi ahbap edin; insan ancak kendisine denk olan ile hem-renk olabilir.
4194	İsiz iş tutunma yırak tur teze,  isiz iş azıtur seni yol öze	Kötüyü arkadaş edinme, ondan uzak dur, kaç; kötü arkadaş seni yolundan şaşırtır.
4195	Özüñ edgü atlığ bolayın tese,  isizke katılma katığlan usa	Sen iyi nâm kazanmak istersen, elinden geldiği kadar, kötüler ile düşüp-kalkmamağa gayret et.
4196	Kamuğ neñni kördüm öz ügrün yorır,  kişi yılkı kuş kurt öz ügrin bilir	Nereye baktım ise, her mahlûkun kendi hem-cinsi ile gezdiğini gördüm; insan, hayvan, kuş-kurt hem-cinsini bilir.
4197	Negü ter eşitgil ay ilçi başı,  sınap edgü isiz keçürmiş yaşı	iyi ve kötüyü tecrübe ile hayatını geçirmiş olan büyük hükümdar ne der, dinle.
4198	Sığırçuknı kördüm uçar kak ara,  teñin baktım erse ikigü kara	Sığırcığı gördüm, kaklar arasında uçar; arkadaşlarına bakınca, gördüm ki, ikisi de karadır.
4199	Kuğuka katılmaz körü tur yuğak,  kara kuş ürüñ kuş bile ked yırak	Dikkat edersen, yugak kuğuya katılmaz; ak-kuş ile kara-kuş birbirinden çok uzaktır.
4200	Uçar kuş işin bildi tuttı ügür,  kişi sen katılğu kişigni üdür	Uçar kuş bile eşini bilir ve sürüsünü bulur; sen insansın, içine karışacağın adamları seç.
4201	İki törlüg ol bu yakınlık işi,  bu iki üçün dôst tutar ol kişi	Yakınlıktan aranılan şey iki türlü olur; bu iki şey için insan dost edinir.
4202	Biregü tutar iş kişig teñrilik,  bu işlik içinde yok ol egrilik	Biri, her türlü menfaat dışında, ilâhî bir sevgi ile arkadaş edinir; bu arkadaşlık içinde sadakatsizlik hâtıra gelmez.
4203	Takı bir tutar iş öz asğı üçün,  bu işlik tüp ükmez bolur ol küçün	Biri de kendi menfaati için arkadaş edinir; bu arkadaşlık zorakidir ve hiç bir vakit esaslı olmaz.
4204	Kalı teñrilik iş tutunsa özüñ,  yükin yüd açığ kılma tügme yüzüñ	Eğer sen menfaatsiz ve ilâhî bir sevgi ile arkadaş edinmek istersen, onun yükünü yüklen, hiç bir vakit yüzünü ekşitme ve kaşlarını çatma.
4205	Munıñ asğı munda tileme serin,  bu asğıñ bayat birge anda yarın	Bunun faydasını burada arama, sabırlı ol; bunun ecrini yarın orada Tanrı verecektir.
4206	Apañ dünyâ asğı üçün erse iş,  bu işke katılma katılsa se şeş	Eğer dostluk dünya menfaati için ise, onlar ile arkadaşlık etme; eğer etmiş isen, ayrıl.
4207	Negü ter eşitgil adaş tutmış er,  adaş asğı yası sınap bilmiş er	Dost edinmiş olan ve dostluğun fayda ve zararlarını tecrübe ile bilen insan ne der, dinle.
4208	Adaşığ asığ yas içinde sına,  bu yerde adak tikse bek tut sene	Dostu menfaat ve zarar içinde tecrübe et; eğer o bu hâllerde de dostluğuna devam ederse, ona sıkı yapış.
4209	Adaş köñli bilmek tilese özüñ,  buşurğıl sözün sen yeme tüg yüzüñ	Dostun içini öğrenmek istersen, sen onu sözle hiddetlendir ve ona kaşlarını çat.
4210	Sever sevmezin sen bileyin tese,  sevügrek neñin kol ukulğay basa	Seni sevip-sevmediğini anlamak istersen, ondan çok sevdiği bir şeyini iste, derhâl anlaşılır.
4211	Kaşın tügmese ol bu iki yirig,  bu cân birle tüz tutğu uş bu erig	Eğer bunların her ikisinde de infial göstermezse, bu insanı canın gibi aziz tut.
4212	Ozunçı kişike katılma yıra,  ozunçı tilinde küyer ot kör e	Müfterilere katılma, onlardan uzak dur; müfterinin dilinde yanar ateş vardır.
4213	Ozundın kopar ol ajun bulğakı,  ozunçı başın kes ay ersig akı	Dünya karışıklığı iftiradan kopar; ey merd cömert, müfterinin başını kes.
4214	Yana umduçı birle bolma yağuk,  seziksiz saña bu yağı bolğay ok	Bir de menfaat-perest insana yakın durma; o sana, şüphesiz, düşman olacaktır.
4215	Kalı umdusın bulsa ol umduçı,  atağay seni ol ini ya eçi	Eğer menfaat-perest insan umduğunu bulursa, sana büyük veya küçük kardeş gibi muamele eder.
4216	Kalı bulmasa ol evürgey yüzin,  toğup körmedük teg yıratğay özin	Eğer bulamazsa, senden yüz çevirir, seni hiç görmemiş gibi davranır ve senden uzaklaşır.
4217	Adaş koldaş ardaş tutun umdusuz,  ınanğıl añar sen tiril kadğusuz	Menfaat gözetmeyen dost, ahbap ve arkadaş edinmeğe çalış; onlara inan ve kaygısız yaşa.
4218	Adaş koldaş ardaş sevinç kadğuda,  tusulur kişike isiz edgüde	Dost, ahbap ve arkadaş sevinç ve kaygıda, iyi ve kötü zamanlarda insana faydalı olan kimselerdir.
4219	Sevigli üküşrek tilese özüñ,  tuz etmek yitürgil açuk tut yüzüñ	Seni daha çok sevmelerini istersen, onlara tuz-ekmek yedir ve her vakit güler yüz göster.
4220	Bu iki kılıkka isinür kişi,  isiz edgüde bu kılur öz işi	Bu iki hareket insanı kendine ısındırır; o da iyi ve kötü anlarda kendisinin üzerine düşen vazifeyi yapar.
4221	Muñar meñzetü sözlemiş söz bilig,  bu söz işke tutğıl ay kılkı silig	Bilgi buna benzer bir söz söylemiştir; ey temiz tabiatli insan, sen buna göre hareket etmeğe çalış.
4222	Tuz etmek yetürgil kişike küle,  yüzüñni yaruk tut süçig söz bile	İnsanlara güler yüz göster ve onlara tatlı sözle tuz-ekmek yedir.
4223	Kişig kul kılığlı bu iki kılınç,  adın bulmadım men bulunsa tile	İnsanları kul yapan bu iki harekettir; ben başkasını bulamadım; varsa, sen bul.
4224	İki törlüg ol kör yeme ol yağı,  yağı bolsa erke yadıldı ağı	Düşman da iki türlü olur; bir insanın düşmanı olursa, kendisine tuzak kurulmuş demektir.
4225	Biri teñrilik ol yağı boldaçı,  bu kâfir yağılar yağı ol tuçı	Düşmanlardan biri din düşmanıdır; bu kâfir düşman her vakit düşmandır.
4226	Takı bir yağılık asığ yas üçün,  bolur bu yağılık kılur er öçün	Bir de menfaat yüzünden düşmanlık olur; bu düşmanlığı insan intikam hissi ile yapar.
4227	Yağılağu kâfir yağısın katığ,  yuluğla bu işke et öz kıl satığ	Kâfir düşmanla amansız mücâdele etmelidir; bu işe, gönüllü olarak, kendini feda et.
4228	Asığ yas üçün bolsa emdi yağı,  añar kod ol asğıñ yaraş ay ağı	Sana bir kimse menfaat için düşman olursa, ey cömert, sen kendi menfaatinden vaz geç ve onunla barış.
4229	Yağıka asığ kılsa boldı yağuk,  yağı yası kılğay kör asğı anuk	Düşmanın menfaati te'min edilirse, o sana yaklaşır; böylece onun zararı yerine, sana faydası dokunur.
4230	Katığlan yağıñnı yakın kıl yaraş,  selâmet tirilgil esen bolğa baş	Düşmanını dost etmeğe gayret et; onunla barışarak, emniyet ve huzur içinde yaşa.
4231	Yağıda asığ yok yetürgil bilig,  asığ bolmaz işke tegürme elig	Bir kimse ile düşman olmakta hiç bir fayda yoktur, bunu iyice bil; faydası olmayan işe el sürme.
4232	Tapuğ öz kılın kılma özke yağı,  yağılığ kişike kopar miñ çoğı	Sen hizmette kusur etme, kendine düşman edinme; düşmanı olan kimsenin başı bin türlü derde girer.
4233	Adaş tut kişide talusın kedin,  yavuz bolsa iş tuş ökünç yer kedin	iyi ve seçkin kimseleri ahbap edin; insanın eşi ve arkadaşı kötü olursa, sonunda peşiman olur.
4234	Talu er tilese yakın tutğuka,  iki törlüg ol bu tilek bulğuka	Yakınlık göstermek için seçkin bir kimse dilersen, bu arzuna iki türlü insanla erişebilirsin.
4235	Biri aslı edgü kişi üdrümi,  bulunsa adaş tut ay er ködrümi	Biri aslında-esâsında iyi ve insanların seçkini olan bir kimsedir; bulursan, onu arkadaş edin, ey olgun insan.
4236	Takı bir sakınuk bayatığ bilir,  kişi ol kişilik munıñdın kelir	Biri takva sahibi ve Tanrıyı bilen kimsedir; her türlü insanlık ondan gelir.
4237	Yakınlık bu iki kişi birle tut,  bulardın saña teggey edgü yanut	Bu iki türlü insana yakınlık gösterir; bunlar senin dostluğuna dâima iyilik ile mukabele ederler.
4238	İsizke çavıkmış kişidin yıra,  bu yañlığ kişiler kılınçı kara	Kötülükleri ile şöhret bulan kimselerden uzak dur; böyle kimseler kara huylu insanlardır.
4239	Karaka yağuma ay kılkı ürüñ,  ürüñke kara terk yukar ol körüñ	Ey ak-pâk tabiatlı insan, sen karaya yaklaşma; dikkat et, beyaza siyah çabuk bulaşır.
4240	Ne edgü bilig berdi bilge öge,  biliglig okısa sakınğa öge	Alim müşavir ne güzel bilgi vermiş; bilgili bunu okursa, düşünür ve daha ihtiyatlı olur.
4241	İsizke katılma ay edgü kişi,  isiz bolğa kılkıñ ol isiz tuşı	Ey iyi insan, kötüye katılma; o kötünün tabiati gibi, seninki de kötü olur.
4242	Yavuzka yağuma ay üdrüm talu,  yavuz bolğa atıñ irilgey tolu	Ey seçkin, güzide insan, kötüye yaklaşma; adın kötü olur ve saadetine halel gelir.
4243	Yarağsız kişike yorıma yaka,  yarağsız saña kelge tutğa yaka	Münasebetsiz kimselere yakın gitme; yoksa onlar da sana gelir ve yakanı bırakmazlar.
4244	Üküş kördüm edgü atanmış kişi,  isizke katıldı buzuldı işi	îyi nâm ile tanınmış bir çok kimseleri gördüm; kötü insanlar ile karışınca, işleri bozuldu.
4245	Telim kördüm edgüg isiz iş üçün,  yoduğka ilindi yokadlı küçün	Kötü arkadaş yüzünden zarar gören ve zorla adı-sanı silinip-giden iyiler çok gördüm.
4246	Bu begler evi atı karşı-turur,  bu karşı içindeki karşı-turur	Bu beyler evine saray ( karşı ) derler; bu saray içindekiler her vakit birbirlerine karşı gelirler.
4247	Tepizlik bolur bu kapuğda üküş,  tepiz kayda erse tütüş ol uruş	Bu saray kapısında birbirini çekememek çok olur; nerede çekememek olursa, orada kavga eksik olmaz.
4248	Seniñde uluğuñ seni tepsegey,  uçuz bolğa özüñ ökünçler yegey	Senden büyükler seni çekemezler; sen de itibardan düşer ve peşiman olursun.
4249	Yeme tepsegey kör saña teñ tuşuñ,  körülmege edgüñ tünergey künüñ	Seninle müsâvî derecede olanlar da seni çekemezler; yapmış olduğun iyilikler görülmez ve günün geceye döner.
4250	Seniñde kiçigiñ saña tapsula,  tilemegey edgüñ tepizlik bile	Senden küçükler sana haset ederler; çekememezlik yüzünden, senin iyiliğini istemezler.
4251	Bu yañlığ üçün karşı karşı bolur,  ikigün karışsa birisi ölür	Böyle olduğu için saraydaki insanlar birbirine karşı olurlar; bunlardan ikisi birbirlerine karşı gelirse, biri ölür.
4252	Katığlan sen emdi ay köñlüm küni,  kişig tepsemegil yorığıl köni	Ey gönülümün güneşi, sen şimdi insanlara karşı hasûd olmamağa ve doğruluktan ayrılmamağa çalış.
4253	Tepizlik ig ol bir otatğu uzun,  yemişi anı yer sızar bu özün	Çekememek bir hastalıktır ve uzun bir tedaviye muhtacdır; onun yediği kendisini yer ve o kendi-kendisini eritir.
4254	Bayat hükmi ol barça edgü isiz,  bayat berse tepsep tıdumaz tepiz	iyilik ve kötülük hep Tanrı hükmüdür; Tanrı verirse, çekemeyen insan hased ile ona mâni olamaz.
4255	Negü asğı ötrü kişig tepsemek,  kişig tepsegüçi soñı iglemek	Böyle olunca, insanları çekememenin ne faydası var; insanları çekemeyen kimsenin sonu hastalıktır.
4256	Uğınça kamuğka özüñ edgü kıl,  saña edgü bolğay sezik tutmağıl	Gücün yettiği kadar her kese iyilik et; hiç şüphe etme, sana bundan ancak iyilik gelir.
4257	Sevinç bolsa kimke özüñ sevnü ber,  sakınç kadğu tegse yeme saknu ber	Birinin sevinci varsa, buna sen de sevin; o keder ve kaygıya düşerse, sen de kederlen.
4258	Atıñ edgü bolğay seni sevgeler,  saña katlayın tep tüzü ivgeler	Böylece adın iyi olur; insanlar da seni severler ve her kes seninle dost olmağa can atar.
4259	Yağı kılma özke katığlan kadaş,  neçe tutğıl emdi kadaş ya adaş	Kardeşim, ne kadar çok kardeş veya dost edinirsen-edin, yalnız kendine düşman edinmemeğe gayret et.
4260	Kalı bolsa emdi saña bir yağı,  osal bolmağıl sen anuk tut ağı	Eğer sana biri düşman olursa, gafil olma; sen de ona karşı ağını hazır tut.
4261	Negü ter eşitgil yağılamış er,  yağısı özele elig bulmış er	Düşmanla çarpışmış ve düşmanını alt etmiş olan insan ne der, dinle.
4262	Usanma yağıka yakın turma kit,  yağığ sen usandur anı torka yet	Gâfıl olma, düşmana yakın durma, uzaklaş; düşmanı sen gafil avla ve onu tuzağa düşürmeğe bak.
4263	Sınama yağığ sen bedük bil uluğ,  tayaklık yağıka temür kalkan et	Düşmanı deneme, sen onu büyük ve kuvvetli bil; elinde sopa olan düşmana karşı sen demir kalkan hazırla.
4264	Bu iş tuş yükin yüd sıma köñlini,  sözümni unıtma küdezgil munı	Eş ve arkadaşlarının yükünü yüklen, gönüllerini kırma; sözünü unutma, bunu dâima göz önünde tut.
4265	Yağı bolsa işiñ öñer cânıña,  ya tirmiş yumıtmış anuk mâlıña	Eğer arkadaşın sana düşman olursa, o senin canına yahut toplayıp biriktirdığin malına kasdeder.
4266	İçiñni taşıñnı adaşıñ bilir,  bu iç taş biligli kişi neñ alır	Arkadaşın senin içini-dışını bilir; bu içi-dışı bilen insan senden bir çok şeyler koparır.
4267	Tilese neñiñe tegürgey elig,  tilese cânıñka yetürgey yilig	O isterse, senin malına el uzatır; isterse, canını ilik ile besler.
4268	Özüñni negü teg küdezse özüñ,  işiñni anı teg küdez kes sözüg	Sen kendini nasıl gözetirsen, arkadaşını da öyle gözet; sözü uzatma.
4269	Adaş tutmak âsân küdezmeki sarp,  yağı bolmak âsân yaraşmakı sarp	Dost edinmek kolay, fakat dostluğu muhafaza etmek güç; düşman olmak kolay, fakat barışmak güçtür.
4270	Yağıñ boldı erse et öz cân küdez,  yağılığ kişiler kutulmakı az	Düşmanın varsa, canını ve tenini koru; düşmanı olan insanların kurtulması güçtür.
4271	İki törlüg erke katılma yıra,  katıldıñmu bulğak kopurğay kör e	Şu iki türlü kimse ile münâsebette bulunma, onlardan uzak dur; eğer onlara karışırsan, bakarsın, karışıklık çıkarırlar.
4272	Birisi ozunçı yoñağ kılğuçı,  biri iki yüzlüg kişi umduçı	Biri müfteridir, gammazlık eden adamdır; biri iki yüzlü, menfaatperest kimsedir.
4273	Yeme tutma borçı kişig sen adaş,  vefâ kılmağay ol köñül kılğa baş	Bir de içkiye düşkün kimseyi kendine arkadaş edinme; o sana vefa göstermez, ancak kalbini kırar.
4274	Öz asğı tiler dôstka berme köñül,  asığ bulmasa boldı düşmân tüñül	Yalnız kendi menfaatini gözeten dosta gönül bağlama; fayda görmezse, sana düşman olur; ondan vaz geç.
4275	Yakınlık kılu tursu tese özün,  bulıp koltğu kolma bolu bir sözün	İnsanların sana her vakit yakınlık göstermelerini istersen, onlardan hiç bir istekte bulunma ve onların suyuna git.
4276	Sevinçin tiriglik bulayın tese,  kişig tepsemegil katığlan usa	Hayatını sevinç içinde geçirmek istersen, mümkünse, insanlara hased etmemeğe gayret et.
4277	Yağığ kul kılayın tese sen tükel,  töküp ıd sav altun sunup tut sakal	Düşmanlarını kendine râm etmek istersen, saf altın dök ve onların sakalını eline al.
4278	Yakınığ yıratmak tilese özüñ,  negü kolsa berme irig tut sözüg	Yanındakini kendinden uzaklaştırmak istersen, ona istediğini verme ve onunla bir az kaba konuş.
4279	Tiriglik uzunın tiler erse sen,  akı bol tuz etmek yetür usa sen	Eğer uzun ömür dilersen, cömert ol; başkalarından mümkün mertebe tuz-ekmeği esirgeme.
4280	Kamuğka sevitmek tilese özüñ,  köñül til biriktür süçig tut sözüg	Kendini her kese sevdirmek istersen, sözün ve fikrin birbirine uygun ve dilin tatlı olsun.
4281	Ağırlık bulayın tese sen özün,  ağırla kişig sen ay kılkı tüzün	Sen kendine hürmet edilmesini istersen, başkalarına hürmet et, ey yumuşak huylu insan.
4282	Tükel bay bolayın tese belgülüg,  barıña tapı bol kötürdüñ ülüg	Her bakımdan tam zengin olmak istersen, kanaatkar ol; böylece kendi nasibini elde etmiş olursun.
4283	Kişi tutçı ögmek tilese özüñ,  kılınç edgü tutğıl yaruk tut yüzüñ	İnsanların seni her vakit eğmelerini istersen, onlara karşı iyi ol ve güler yüzle muamele et.
4284	Bu yañlığ bolur ol kişi aslısı,  kişike kişilik kişi belgüsi	Asıl insan böyle olur; insana karşı insanlık göstermek insanlık şiarıdır.
4285	Kişi aslı bilmek tilese özüñ,  kılınçında körgil açılğay sözüg	Bir kimsenin aslını öğrenmek istersen, onun hareketine bak, hemen anlaşılır.
4286	İdi yakşı aymış bu beyt ayğuçı,  sözin mani birle tanuk kılğuçı	Şu beyti söyleyen, sözü ve mânasını birbirine şahit gösteren insan çok güzel söylemiş.
4287	Kişi aslı bilmek tilese açuk,  köñül til kılınçı bu işke tanuk	İnsanın aslını açık olarak bilmek istersen, dikkat et, onun düşüncesi, sözü ve hareketi buna şahittir.
4288	Kılınç edgü bolsa köñül til köni,  tüpi aslıña bu tanuk ol anuk	Hareketi iyi, düşüncesi ve sözü doğru ise, bu onun aslına-esâsına derhâl şehâdet eder.
4289	Otunka katılma ay aslı arığ,  yüzüñnüñ suvın eltge sendin arığ	Adî kimselere katılma, ey temiz asıllı insan, onlar sende hiç yüz suyu bırakmazlar.
4290	Negü ter eşitgil törülüg kişi,  otundın yıramış ukuşluğ başı	Kendisini bu nevi âdî ve küstah kimselerden uzak tutan, akıl ye terbiye bakımından ileri gelen insan ne der, dinle.
4291	Otunka katılma silig bol amul,  tütüş aslı barça otundın oğul	Küstah kimselere katılma, temiz ve halım ol; ey oğul, bütün kavgalara bu küstahlar sebep olurlar.
4292	Buşı birle bolma yeme ked yakın,  kalı buşsa buzğay yakınlık hakın	Bir de celalli kimse ile pek yakın olma; eğer hiddetlenirse, yakınlık hakkını ayak altına alır.
4293	Köñül sırrı açma sözüg tegmeke,  kalı açtıñ erse özüñ emgek e	Gönül sırrını ve sözünü her kese açma; eğer açarsan, kendin zahmete düşersin.
4294	Yakınlık tilese tuçı üstikü,  kötürgil tamanı tirilgil bökü	Dâima artan bir yakınlık görmek istersen, tamahkârlığı ortadan kaldır; ona her yerde manî ol.
4295	Kalı kolsa sen tutçı meñziñ kızıl,  köni bol kutulduñ sen inçin tiril	Eğer yüzünün dâima gülmesini istersen, doğru ol; endişesiz ve huzur içinde yaşa.
4296	Uzunluk tilese özüñ hem sözüg,  elig kısğa tutğıl kutuldı özüñ	Hem kendinin hem sözünün nüfuzunu kırmamak istersen, her işe müdâhale etme; bu suretle onu te'min etmiş olursun.
4297	Yüzüñ tutçı suvluğ tutayın tese,  tilin sözleme sözni yalğan usa	Her vakit şeref ve itibarını muhafaza etmek istersen, ağzından yalan söz çıkarmamağa gayret et.
4298	Kayu yerde devlet kötürse başı,  bolu ber añar sen ay edgü kişi	Nerede ikbâl başını yükseltirse, ey iyi insan, sen derhâl onun suyuna git.
4299	Öçeşme bu devlet bile sen yaraş,  yaraşmazsa devlet ağu kılğa aş	Sen ikbâl ile mücâdeleye kalkma, onunla anlaş; anlaşamazsan, o sana yediğin yemeği zehir eder.
4300	Kalı kolsa sen söz yorık bolğusın,  ayıttukta sözle köni bolsu çın	Eğer sözünün dâima nafiz ve müessir olmasını istiyorsan, sordukları vakit söyle ve sözün doğru, dürüst olsun.
4301	Kuruğ sözleme sen kişig soñdama,  uşak söz ederme yeme kikneme	Boş söz konuşma, insanları çekiştirme; dedi-koduya uyma ve kendin de dedi-kodu yaparak, fitne uyandırma.
4302	Tüpi yıl-turur söz köñül ağrıtur,  köñül ağrısa er seni yavrıtur	Söz her şeyi alt-üst eden bir rüzgârdır, kalbi sızlatır; kalbi sızlayan kimse seni mahvedebilir.
4303	Özüñde uluğka tilin özneme,  cevâb kılğu yerde irig sözleme	Kendinden büyüklerin sözüne karşı gelme; cevap vermek icap ettiği zaman, kaba söz söyleme.
4304	Uluğuğ ağırla küdez hürmeti,  uluğluk saña kelgey yukğay kutı	Büyüklere saygı göster, hürmette kusur etme; böylece sen de yükselirsin, onların saadeti sana da bulaşır.
4305	Saña teñ tuşuñ birle eltiş barış,  katılğıl karılğıl alış hem beriş	Sen kendi akranlarını sık-sık ziyaret et; onlara katıl ve onlar ile münâsebetini kesme.
4306	Ağırla seni ol ağırlasa çın,  uçuzla uçuzlasa barma yakın	Sana gerçekten hürmet gösterenlere sen de hürmet et; saygısızları sen de sayma ve onlara yakın durma.
4307	Negü teg kılınsa sen andağ kılın,  süçig sözlese söz süçig bol tilin	Onlar nasıl hareket ederlerse, sen de öyle yap; tatlı söz söyleyenlere sen de tatlı dil ile mukabele et.
4308	Kamuğ edgüke bol sen edgü kişi,  isizke isiz bol ol isiz tuşı	İyilere karşı dâima iyi insan ol; kötülere karşı da, kötülükleri derecesinde, kötü ol.
4309	İdi yakşı aymış törü bilmiş er,  törü öñdi birle bodun tüzmiş er	Töreyi bilen, töre ve kanun ile halkı idare eden insan çok iyi söylemiş.
4310	Seni siz teseler anı siz tegil,  takı anda yegrek yanut sözlegil	Sana "siz" diyenlere sen de "siz" tâbirini kullan; mukabelede dâima karşındakinden daha nâzik davran.
4311	Kaya yañkusındın kodı bolmağıl,  seni sen teseler anı senlegil	Kaya yankısından daha aşağı kalma; sana "sen" diyenleri sen de senle.
4312	Bu yañlığ bolur kör er at suhbeti,  katılmak tilese emi bu otı	Hizmetkârlar ile münâsebet böyle olur; onlar arasında yaşamak istersen, devası ve çâresi budur.
4313	Ayu berdim emdi eşitti özüñ,  köñülke alınğıl uzatma sözüg	İşte ben söyledim, sen dinledin; bunlar hatırında bulunsun; işte bu kadar.
	Odgurmış suali Öğdülmişke	ODGURMIŞ'IN ÖĞDÜLMİŞ'E SUÂLİ
4314	Yanut berdi odğırmış aydı bu söz,  eşittim men emdi ayâ köñli tüz	Odgurmış cevap verdi ve:— Bu sözleri dinledim, ey temiz kalpli insan — dedi —
4315	Munıñda adın ma takı bar sözüm,  anı ma ayu ber ay körklüg yüzüm	Bundan başka bir sözüm daha var; ey güzel yüzlüm, onu da bana söyleyiver.
4316	Bu kün bu özüm kend uluşka kirip,  katılğu karılğu bodunka yorıp	Bugün kendim kasaba ve şehre gidersem, halk arasına karışmak ve onlar ile birlikte yaşamak icap eder.
4317	Negü teg yorığu olarnıñ bile,  munı ma ayu ber maña söz ula	Onlar ile nasıl bir münâsebet kurmalıyım; söz açılmışken, bunu da bana anlat.
	Öğdülmiş cevabı Odgurmışka	ÖĞDÜLMİŞ'İN ODGURMIŞ'A CEVABI
4318	Yanut berdi ögdülmiş aydı bu söz,  kereklig erür çın ayâ kılkı tüz	Öğdülmiş cevap verdi:— Bu söz, ey temiz kalpli insan, gerçekten lüzumlu bir sözdür — dedi —
4319	Kerek bolğu sözni ayıttıñ maña,  ayayın eşitgil munı men saña	İleride sana lüzumlu olacak bir meseleyi bana sordun; dinle, ben şimdi sana söyleyeyim.