Türk Bitig: Hizmetçilere Nasıl Muamele Edileceğini Söyler

Çocukların Nasıl Terbiye Edileceğini Söyler

	Eski Türkçe aslı	Günümüze aktarımı
LXIV	Elig Asrakılarığ Negü Teg Tutğusın Ayur	Hizmetçilere Nasıl Muamele Edileceğini Söyler
4527	Yeme edgü tutğıl elig asrakığ, yegü içgü bergil bütür oprakığ	Bir de hizmetçilere iyi muamele et; onlara yiyecek, içecek ver ve giyeceklerini eksik etme.
4528	Küçiñe teñeşi yüdürgil yükin, ayıtğay seniñdin bayat erkligin	Onlara kudretleri nisbetinde iş ver; kadir Tanrı bunların hesabını senden soracaktır.
4529	Ayı artuk emgek tegürme añar, bayat ol saña hasmı andın sıñar	Onlara kudretlerinin fevkinde işler yaptırıp, eziyet etme; aksi hâlde karşında Tanrıyı bulursun.
4530	Olar ma bayat kulları ol kamuğ, añar küç kılıp özke alma tamuğ	Onlar da Allahın kuludur; onlara zulüm ederek, kendine cehennemi satın alma.
4531	Uluğ sen olar boldı sende kiçig, kiçigke uluğ boldı açığ süçig	Sen büyüksün, onlar senden küçüktür; büyük küçüğe karşı dâima lütufkâr ve müşfik olur.
4532	Uluğ bolduñ erse kiçig tut köñül, uluğka kiçiglik yaraşur oğul	Ne kadar büyük olsan da, alçak gönüllü ol; ey oğul, büyüğe tevâzû yakışır.
4533	Negü ter eşitgil ukuşluğ saña, bu söz işke tutğıl ay bilgi keñ e	Dinle, akıl sahibi sana ne der, ey geniş bilgili insan, bu söze göre hareket et.
4534	Kalı bolsa sen beg bodunka uluğ, köñül til kiçig tut özüñke yuluğ	Eğer sen bey ve halkın büyüğü olursan, buna karşı tevâzû ve nezâket fedakârlığını göze al.
4535	Özüñni unıtma yañılma yorık, kelir kutka yapma selâmet yoluğ	Kendini unutma, hareketlerinde doğru yoldan şaşma; saadetin yolunu kapama ki, o sana sağ-sâlim erişebilsin.
4536	Eviñ barkıñ ked arığ tut silig, saña kelge devlet akı keñ elig	Evini-barkını çok temiz ve pâk tut; ey cömert ve açık elli insan, bu sana saadet getirir.
4537	Aş içgü tuz etmek yeme keñrü tut, atıñ edgü bolğay kelü berge kut	Bir de yiyeceği, içeceği ve tuz-ekmeği bol tut; iyi nâm kazanırsın ve saadet sana yâr olur.
4538	Kirişke yaraşı çıkış kıl yakın, çıkış bolsa terkin kirişke bakın	iradına göre masrafını ayarla; masrafına göre de derhâl iradını tanzim et.
4539	Alımka berimke oñay edgü bol, kayu üdte kılsa açuk bolğa yol	Alırken-verirken kolaylık göster ve dürüst hareket et; böyle yaparsan, yolun her vakit açık olur.
4540	Elig tarlıkı tegse emdi saña, kişike muñadma ay ersig toña	Eğer elin dara girerse, ey mert yiğit, başkalarına bundan sızlanma
4541	Severiñ eşitgey elig tutmağay, sini sevmegüçi küle tınmağay	Sevenlerin duyar, fakat yardımına koşmazlar; seni sevmeyenler ise gülmek için bir fırsat bulurlar.
4542	Uçuz tutğa koldaş adaş ya kadaş, anıñ ağrığında köñül bolğa baş	Arkadaş, dost veya kardeş nazarında itibârın kalmaz ve bunun acısından gönülün yaralanır.
4543	Kişi edgüsiñe katılğıl karıl, kişi bol kişiler arala tiril	iyi insanlara katıl ve onlarla münâsebette bulun; insan ol ve insanlar arasında yaşa.
4544	Ülüşlerde turma ya tutma neñiñ, ökünçün sarığ bolğa kızğu eñiñ	Hisseli işlere girişme ve böyle işe mal yatırma; al yanağın peşimanlıktan sararır.
4545	Uluğ yolka tutma sen ev bark yakın, tokığay yoduğ sen munı ked sakın	Evin-barkın büyük ve işlek yollara yakın olmasın, sana zararı dokunur; bunu iyice düşün.
4546	Begig koşnı kılma ya yadğun ögüz, hisârka yakın turma ay köñli tüz	Beye veya taşan nehre komşu olma; hisara yakın durma, ey dürüst kalpli insan.
4547	Bu üç koşnılıktın saña asğı yok, anıñ yası tegse añar osğı yok	Bu üç komşuluktan sana bir fayda olmadığı gibi, bunlardan gelecek zarar da önlenemez.
4548	Ev almak tilese ayıt koşnısın, yer almak tilese ayıtğıl suvın	Ev almak istersen, komşusunu sor; yer almak istersen, suyunu sor.
4549	İsizke katılma selâmet yorı, kılınçıñ köni tut kevel teg küri	Kötüye katılma, selâmetle yürü, dâima doğru ve dürüst ol; küheylân gibi, meydanda cevelân et.
4550	Barığ tapkıl emdi beg atın alın, sakınç kısğa tutğıl sevinçin salın	Ne varsa, ona kanâat et, bey adını al; hırsına hâkim ol ve huzur içinde yaşa.
4551	Ölümüg unıtma odulğay özüñ, idiñni unıtma açılğay közüñ	Ölümü unutma, gaflete düşmezsin; rabbini unutma, gözün kapalı kalmaz.
4552	Sözüñ saknu sözle sakınç kelmegey, yava kılma üd kün ökünç bolmağay	Sözünü düşünerek söyle, sana keder gelmez; hayatını boşuna geçirme, peşiman olmazsın.
4553	Küvezlenme artuk turı bolğa sen, saran bolma artuk söküş bulğa sen	Çok gururlanma, her kes senden tiksinir; çok hasis de olma, sana söğerler.
4554	Negü ter eşit köñli alçak kişi, kişilik kılığlı kişilik tuşı	Alçak gönüllü ve insanlığa karşı insanlık gösteren adam ne der, dinle.
4555	Özüñ edgü atlığ bolayın tese, akı bolğıl artuk katığlan usa	İyi nâm kazanmak istersen gayret et, çok cömert olmağa çalış.
4556	Boşuğ kul kılayın tese belgülüg, akı bol üle neñ kötürdüñ ülüg	Hür insanı gerçekten kul etmek istersen, cömert ol, mal dağıt; karşılığını görürsün.
4557	Başım kökke tegsün tese sen turup, bilig birle işle kamuğ iş körüp	Bir gün başının göklere ermesini istersen, her işi dikkatle ve bilgi ileyap.
4558	Ajunka yadılmak tilese atıñ, ümeg edgü tutğıl yügürdi atıñ	Adının dünyaya yayılmasını istersen, yolcuya iyi muamele et, adın dünyayı dolaşır.
4559	Erejlig bolayın tese sen özün, osallıknı kodğıl ay kılkı tüzün	Huzur içinde yaşamak istersen, ey yumuşak huylu insan, ihmalkârlığı bir tarafa bırak.
4560	Kılayın tese sen bayatka tapuğ, et özke ömiş berme yapğıl kapuğ	Tanrıya kulluk etmek istersen, vücûda arzuladığı şeyleri verme ve bunun kapısını kapat.
4561	Kamuğ edgülükke tegeyin tese, et özni kısa tut havânı basa	Her türlü iyiliğe erişmek istersen, vücûdu zapt ve rapt altına al ve nefsine hâkim ol.
4562	İdi yakşı aymış sakınuk kişi, bu söz işke tutğıl ay kılkı saşı	Takva sahibi çok güzel söylemiş, ey ürkek ve mütereddit insan, buna göre hareket et.
4563	Bu et özke berme tilek ârzûsın, tilek bulsa yeyür idisi başın	Bu vücûdun dilek ve arzusunu yerine getirme; dileğine kavuşursa, sahibinin başını yer.
4564	Muñar edgü kılsa bu isiz kılur, isiz kılsa boynın eger erksizin	Ona iyilik yaparsan, o sana kötülük eder; ona kötülük yaparsan, çaresiz, sana karşı boyun eğer.
4565	Sözin kesti ögdülmiş aydı kadaş, bu yañlığ-turur âm yorıkı adaş	Öğdülmiş sözünü bitirdi ve:-— Ey kardeş avamın tavır ve hareketi böyledir — dedi —
4566	Ayu berdim emdi eşitti özüñ, munı uktuñ erse kesildi sözüg	işte, duyduğun gibi, sana izah ettim; bunları anladınsa, artık soracak bir şeyin kalmamıştır.
	Odgurmış suali Öğdülmişke	ODGURMIŞ'IN ÖĞDÜLMİŞ'E SUÂLİ
4567	Yanut berdi odğurmış aydı bu söz, eşittim tükel-men ayâ kılkı tüz	Odgurmış cevap verdi ve:—Ben bu sözlerin hepsini dinledim, ey dürüst tabiatli insan — dedi —
4568	Takı bir sözüm bar ayıtğu saña, anı ma ayu ber aça sen maña	Sana soracak bir şeyim daha var, onu da bana izah et.
4569	Katılsa özüm men kişiler bile, barışğu kelişgü kerek-men küle	Ben insanlara karışırsam, onlara gidip-gelirken, bunu endişesiz ve huzur ile yapmam lâzımdır.
4570	Seziksiz meni aşka ündegeler, men ündep olar ma maña kelgeler	Şüphesiz, beni yemeğe çağıracaklar ve ben çağırınca, onlar da bana geleceklerdir.
4571	Neteg barğu aşka neteg yegü aş, okısa negü teg okığu adaş	Yemeğe nasıl gitmeli ve yemeği nasıl yemeli; çağırırken de nasıl çağırmalı, ey kardeş.
4572	Munı ma ayu ber maña belgülüg, bu iştin yeme ök alayın ülüg	Bunu da bana açık olarak söyle, bu hususta da bir az malûmatım olsun.