Öğdülmiş İn Geçen Hayatına Acıyarak Tövbe Ettiğini Söyler

Baş Kutadgu Bilig

---

Öğdülmiş İn Geçen Hayatına Acıyarak Tövbe Ettiğini Söyler

1. Öğdülmiş Keçmiş Tiriglikke Açip Tevbeka Oğramışın Ayur
   Öğdülmiş İn Geçen Hayatına Acıyarak Tövbe Ettiğini Söyler
2. Ayur-men yorıdım osalın küle, tiriglik yava boldı ğaflet bile
   Öğdülmiş : — Ben gaflet içinde kendimi mes'üd sandım, bu gaflet içinde hayatım heder oldu — dedi —
3. Tiriglik küçi bardı mendin kitip, tayak tuttı elgim bu tirgin atıp
   Yaşama kudreti beni terketti, uzaklaştı, ben bu zindeliği bırakıp, elime deynek aldım.
4. Ökündi ayur bardı isiz künüm, tiriglik tükedi kararur tünüm
   Peşıman oldu ve : — Ah, ne yazık ki, günlerim geçti, ömrüm tükendi, gecem artık kararmaktadır — dedi —
5. Yedi ârzû nimet özüm udlayu, tirildim hem ud teg bilü bilmeyü
   Ben, öküz gibi, heves ve nimet yedim, bilerek-bilmeyerek, bir öküz gibi yaşadım — dedi.
6. Ayur-men yorıdım osalın küle, künümni keçürdüm yavalık bile
   Sonra devam etti: — Ben gaflet içinde kendimi bahtiyar zannettim, günlerimi boşu-boşuna geçirdim.
7. Yegitlik küçi bardı mendin kite, açır-men yegitlikke küyüp tüte
   Gençlik kuvveti beni terkederek, uzaklaştı, bu giden gençliğime acıyor ve yanıp-tutuşuyorum.
8. Tiriglik uçuktı yağudı ölüm, ölümke itig yok ya ötkü yolum
   Hayat nihayet sonuna geldi, ölüm yaklaştı, ölüme karşı bir çâre olmadığı gibi, ondan kurtulacak bir yol da yoktur.
9. Saçım boldı suñkur tüsi teg şeşüt, sakal boldı yazkı kelef teg orut
   Saçım, sungur rengi gibi, kır oldu, sakalım yazdan kalmış kuru ota döndü.
10. Otuz iki tişim ürüñ yinçüler, üzüldi yipi kör saçıldı birer
    Otuz iki dişimin, bu beyaz incilerimin, ipi koptu ve onlar da birer birer döküldü.
11. Körür erdi közler bu künlük yerig, tünerdi körümez katında erig
    Gözlerim bu güneşli yer yüzünde her şeyi görürdü, şimdi gözlerime karanlık çöktü, önündeki insanları bile göremez oldu.
12. Yırak eştür erdi kulak tutsa ma, bu kün boldı elgin özüm imleme
    İyice dinlersem, uzaklardan duyardım, bugün ben artık insanlar ile ancak işaretle anlaşır oldum.
13. Kara erdi kuzğun tüsi teg başım, kuğu kondı başka yetildi yaşım
    Başım, kuzgun gibi, siyah idi, şimdi başıma kuğu kondu, yaşım da çok ileriledi.
14. Özüm yanğu boldı bayatka bu kün, yazuklar üçün yığlasa-men ünün
    Bugün artık Tanrıya rücû edecek zamanım geldi, günahlarım için, feryâd ederek, ağlamalıyım.
15. Özüm yanğu boldı bayatka turup, yazuklarka udri tilese kolup
    Artık kalkıp, Tanrıya dönmeliyim, günahlarım için, tövbe ve istiğfar etmeliyim.
16. Özüm kodsa emdi yarağsızlarığ, körigül bulğanuktın süzülse arığ
    Benim artık faydasız şeyleri bırakmam ve gönlümü mâsivadan temizlemem lâzımdır.
17. Özi tevbekılmak tiledi turup, bayatka sığınsa yazukın kolup
    Öğdülmiş böylece tövbe ve istiğfar ederek, Tanrıya sığınmak istedi.
18. Yana saknu aldı ayur ivmeyin, iveklikte yas ol anı kılmayın
    Fakat birden bire durup, düşündü ve : — Acele hareket etmemeliyim, çünkü acele etmek zararlıdır, bunu yapmamalıyım — dedi —
19. Eñ aşnu bu işke keñeşgü kerek, yarağsıznı özdin kemişgü kerek
    ilk önce bu iş için istişare etmem ve zararlı olan şeylerden vaz geçmem lâzımdır.
20. Keñeş birle kılğu kerek iş bilip, ökündi keñeşmegli işte ulıp
    Her işi bilerek ve danışarak yapmalıdır, danışmayan her kes işinde zarar görmüş ve sonunda peşiman olup, inlemiştir.
21. Negü ter eşitgil kişi tildemi, kamuğ kılğu işke keñeş ol emi
    Dinle, Tanrıdan insanlara haber getiren nebine der: her yapılacak işe meşveret ile çâre bulunur.
22. Keñeşgü kerek öz yakınka keñeş, keñeş birle itlür kamuğ törlüg iş
    insan her işini yakını ile danışmalıdır, her türlü iş danışma yolu ile halledilir.
23. Keñeşse oñarur kişi öz işi, ökünçlüg bolur kin keñeşmez kişi
    insanisinde ancak danışmak suretiyle muvaffak olur, danışmayan kimse sonunda peşiman olur.
24. Barayın-men emdi kadaşım tapa, keñeyin añar-men bu iş ay apa
    Ben şimdi kardeşimin yanına gideyim ve bu işi onunla istişare edeyim.
25. Yarağlığ tese-men kılayın bu iş, yarağsız tese kalsunı bu keñeş
    O da mâkûl görürse, ben bu işi yaparım, eğer mâkûl görmezse, bu işten vaz geçerim.
26. Kişi öz işin öz bilümez körüp, adınka ayıtğu kerek eştürüp
    İnsan kendisi kendi işini iyice bilemez, onu başkasına danışarak yapmak faydalı olur.
27. Keñeşse keñür ol kişike bilig, keñeşke bilig kirse yetlür elig
    Danışırsa, insanın bilgisi genişler, eğer bu danışmaya bilgi de katılırsa, o iş, tereddütsüz, elde edilir.
28. Negü ter eşitgil keñeşür kişi, keñeşin eter ol kişi öz işi
    İstişare eden insan ne der, dinle, insan kendi işini istişare ile yoluna koyar.
29. Negü iş kıluruñ kişike keñeş, keñeşmez kişini adaş tutma eş
    Ne gibi bir iş yapmak istersen, onu başkalarına danış, danışmayan kimseye karışma, ondan uzak dur.
30. Kayu işke tegse keñeş ötrü kıl, tilemiş tilekke keñeşin teñeş
    Her hangi bir işe girişmek istersen, önce istişare et, dilek ve arzularını istişâre ile yerine getir.
31. Keçe yattı erte turup yundı kör, atın mindi ilig tapa bardı kör
    Gece yattı, sabah kalkıp, âbdest aldı, atına binip, saraya gitti.
32. Yorıp kirdi ilig tapa yol kolup, orun berdi ilig ağırlap körüp
    Müsâade isteyip, hükümdarın huzuruna girdi, hükümdar ona iltifat ederek, yer gösterdi.
    
    Öğdülmiş suali İligke
    ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA SUÂLİ
33. İligke ötündi ayur-men bu kün, kadaşımka barğum kelir örtügün
    Hükümdara arzetti ve: —Ben bugün kardeşimi şöyle bir ziyaret etmek istiyorum — dedi —
34. Kalı yarlıkasa barayın naru, ziyâret kılıp terk yanayın berü
    Müsade ederseniz, oraya gideyim, ziyaret edip, çabucak buraya dönerim.
    
    İlig cevabı Öğdülmişke
    HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI
35. İlig aydı barıl meniñdin selâm, tegürgil añar sen ay bilgi tamâm
    Hükümdar : — Git, ona benden de selâm götür, ey bilgisi kâmil insan — dedi —
36. Unıtmasunı ol duâda meni, bayatka uladukta sırrın köni
    Sırrını doğruca Tanrıya ulaştırdığı vakit, duada beni de unutmasın.
37. Bayattın kolu bersü yazuklarım, duâ birle bolğay keçürgey kerim
    Günahlarımın affını Tanrıdan niyaz eylesin, belki kerîm rabbim beni duâ sayesinde beni affeder.
38. İlel tep turup çıktı ögdülmişe, eviñe kelip tüşti yazdı kaşa
    Öğdülmiş "baş üstüne!" diyerek, kalkıp çıktı ve sevinç içinde evine döndü.
39. Ajun kırtışı boldı altun öñi, yaşık zaferân kıldı yâkût öñi
    Dünya yüzü altın rengine girdi, güneş yakut rengini safrana çevirdi.
40. Kalık tügdi kaşın tünertti yüzin, tutup badı barça kişiler közin
    Gök kaşlarını çattı, yüzünü kararttı, bütün insanların gözünü tutup bağladı.
41. Namâz kıldı yattı töşekke kirip, bir ança udıdı ol ança erip
    Öğdülmiş namazını kıldıktan sonra, yatağa, girdi, bir müddet düşünerek, uyanık kaldı, sonra bir parça daldı.
42. Bir ança udıdı bir ança oduğ, kopa keldi saknu toğa keldi toğ
    Bir az uyudu, tekrar bir müddet uyanık yattı, düşünceleri onu bırakmadı, tekrar kalktı.
43. Töşek koldı yattı udıdı uzun, beliñlep odundı özi yalñuzun
    Tekrar yattı ve uzun bir müddet uyudu, kendi-kendine ürkerek, birden uyandı.
44. Yumulmadı yandru ikile közi, oduğ yattı saknu irikti özi
    Düşünceler içinde bir daha gözlerini kapatamadı, uyuyamadı ve kendisini çok yalnız hissetti.
45. Baka kördi öñdün kara kuş toğup, kopa keldi yerdin yalın teg bolup
    Dikkat etti, önce Müşteri yıldızı kalkıp, alev gibi, yerden yükselmeğe başladı.
46. Yarudı basa yıldrık adğır bile, tizildi erentir özin belgüle
    Sonra Aygır ile Yıldırık yıldızları parladı, bunlara bir de Erentir katıldı, bu yıldızları kendine işaret bil.
47. Sükiç koptı örlep kalıkka ağip, ünün sumlıdı sûri ibri okıp
    Seher kuşu kalktı ve göğe doğru yükseldi, Mezamir okur gibi, yabancı bir dilde ötmeğe başladı.
48. Kötürdi yaşık baktı maşrık tapa, körür ağdı yerdin yokarı kopa
    Başını kaldırdı ve şarka doğru baktı, güneşin yerinden kopup, yükselmeğe başladığını gördü.
49. Butıklandı yerde yokaru sata, kalık meñzi boldı yalın teg ota
    Yerden yukarıya doğru mızraklar budaklandı, gök yüzü ateş ve alev hâline geldi.
50. Sevüg külçirer teg yarudı ajun, sakınç kısğa boldı sevinçler uzun
    Dünyanın yüzü, sevgilinin gülümsemesi gibi, parladı, kederler dağıldı ve sevinçler başladı.
51. Yana turdı yundı namâzın kılıp, atın mindi tağka yüz urdı yelip
    Öğdülmiş yerinden kalktı, âbdest aldı ve namazını kıldı, atına binip koşturarak, dağa doğru koyuldu.
52. Tekip tüşti akru tokıdı kapuğ, kadaşı kapuğ açtı kodtı tapuğ
    Oraya varınca, atından indi ve yavaşça kapıyı vurdu, kardeşi ibâdeti bırakıp, kapıyı açtı
53. Selâm kıldı ötrü kör ögdülmişe, yanut berdi yandru kör odğurmışa
    Öğdülmiş ona selâm verdi, Odgurmış da buna mukabelede bulundu.
54. Turup kirdiler evke alşıp elig, kadaşı ayıttı kör açtı tilig
    Müsâfaha ederek, birlikte eve girdiler, kardeşi söz açarak, ona sordu.
    
    Odgurmış suali Öğdülmişke
    ODGURMIŞ'IN ÖĞDÜLMİŞ'E SUÂLİ
55. Ayur ay kadaşım kalı keldiñ ay, saña tuşğalı men takı keçmez ay
    Ey kardeşim, niçin geldin, söyle, seninle buluşalı henüz bir ay bile geçmedi — dedi —
56. Tüşükrek körür-men seniñ köñlüñi, sarığrak körür-men kızıl meñziñi
    Senin gönülünü bir az düşük gürüyorum, penbe yüzünü de daha sararmış buldum.
57. Negü kadğu tegdi ne erki hâlıñ, maña sözlegil söz sen açğıl tiliñ
    Başına ne gibi bir derd geldi, neyin var, bana" söyle, izah et.
    
    Ödgülmiş cevabı Odgurmışka
    ÖĞDÜLMİŞ'İN ODGURMIŞ'A CEVABI
58. Yanut berdi ögdülmiş aydı kadaş, okun urdı üdlek köñül kıldı baş
    Öğdülmiş cevap verdi ve : — Kardeşim zemâne ok ile beni vurdu, gönlümü yaraladı — dedi —
59. Üd üdlek yarutsa berip öt erig, köñül ölmiş erse bolur tep tirig
    Eğer zemâne öğüt ve nasihati ile gönülü aydınlatırsa, o gönül ölmüş olsa bile, yeniden dip-diri olur.
60. Udımış bu köñlüm özüm ğafleti, meni odğuru berdi üdlek öti
    Gaflet yüzünden bu gönlüm uyumuş idi, bu zemâne nasihati beni uyandırdı.
61. Köñül közi birle bakıp teñledim, özüm yolda azmış turup tañladım
    Gönül gözü ile bakarak, şöyle bir denedim ve doğru yoldan ayrılmış olduğumu hayretle gördüm.
62. Tiriglik uçuktı yüküm ağrudı, yazuktın özüm boldı yanğu üdi
    Hayat sonuna geldi, yüküm ağırlaştı, benim artık günahlardan tövbe etme zamanım geldi.
63. Kişi tapğı kıldım tiriglik ıdıp, bayat tapğı kaldı usandım udıp
    Hayatım boyunca insanlara hizmet ettim, bu ihmâl ve gaflet uykusu içinde Tanrıya ibâdet geri kaldı.
64. Kelü berdi dünyâ tiriglik barır, tiriglik tüker kör bu dünyâ kalır
    Mâsivâ karşıma çıktı, hayat ise, gitmektedir, hayat tükenir, fakat bu dünya kalır.
65. Tiriglik üçün men tiledim ajun, tiriglik tükedi nerek bu otun
    Ben dünyayı hayat için arzulamıştım, hayat tükendi, bu değersiz dünyanın şimdi ne lüzumu var.
66. Keçer uş munukı bu künki künüm, bulurmu özüm bu keligli tünüm
    İşte bu bugünkü günüm geçmektedir, acaba ben o gelecek gecemi kazanabilecekmiyim.
67. Saçım boldı yazkı kelef teg orut, sakal boldı suñkur tüsi teg şeşüt
    Saçım, bahar kelef otu gibi, kurulaştı, sakal ise, sungur tüyü gibi, alaca oldu.
68. İtiñü kerek-men yarınkı itig, itilse yarınkı işim ay tetig
    Ey zeki insan, yarınki işimin arzu ettiğim şekilde olması için, benim bugünden hazırlık yapmam lâzımdır.
69. Muñar meñzetü keldi emdi bu söz, bu söz işke tutğıl ayâ köñli tüz
    Buna benzer şöyle bir söz vardır, ey temiz kalpli insan, bu söze göre hareket et.
70. Bu keçmiş tiriglikke öknür özüm, neçe erki kalmış künüm ay yüzüm
    Ben bu geçmiş hayata peşımanım, ey güzel yüzlüm, acaba bundan sonraki günlerim nasıl geçecektir.
71. Yava bardı isiz yegitlik küni, yava barmasu bu keligli tünüm
    Gençlik günlerim boşuna geçti ve yazık oldu, bari o gelecek gecelerim heder olmasın.
72. Yarın bolğu işke bu kün it itig, maña mundağ aydı biliglig tetig
    Yarın için bugünden hazırlık gör, bilgili ve zeki insan bana böyle söyledi.
73. Bu kün it usanma bu tapğun işig, bu kün itse itlür yarınkı itig
    Gafil olma, bu ibâdet işini bugün yap, bu işi bugün yaparsan, yarın için hazırlık görülmüş olur.
74. Yedim içtim ud teg yorıdım yava, açıp suvsatayın munı men eve
    Öküz gibi yedim, içtim ve ömrümü boşuna geçirdim, vakit geçmeden, vücûdu riyâzâta çekmeliyim.
75. Üküş ârzû nimet yeyü semridi, bu kün arğurayın yetildi üdi
    O pek çok arzu ve nimetlere nail oldu ve semirdi, artık vakti geldi, bugün onu zayıflatmalıyım.
76. Telim yattı inçin tilekçe turu, bu kün tursu emdi adakın örü
    istediği gibi hareket ederek, huzur içinde çok yattı, bugünden itibaren artık ayak üzere dursun.
77. Hasım kıldı özke kalın köp kişig, sevinçlig kılayın iteyin işig
    O bir çok insanları kendisine düşman etti, ben artık iyilikler yaparak, onları tekrar memnun etmeliyim.
78. Elig til uzattım kişike telim, anıñ udri kılsu bu kün bu tilim
    insanlara karşı pek çok el ve dil uzattım, bugün dilim bunlardan istiğfar etmelidir.
79. Kişig satğayu men yorıdım üküş, özüñ satğayın men ay erde küsüş
    Ben insanları çiğneyerek, çok dolaştım, ey insanların azizi, artık kendimi ayak altına almalıyım.
80. Kürek men idimdin küremiş otun, kamuğ öz yazukka kömüldi bütün
    Ben bir kaçağım, rabbimden kaçmış bir âsîyim, bütün varlığım boyunca günâha batmıştır.
81. Bu kün tevbe birle yanayın mene, idimdin bu udruğ kolayın mene
    Bugün ben tövbe ederek, ona rücû ve rabbimden bunun affını niyaz etmeliyim.
82. Ölüm tutmaz erken kılayın tapuğ, ölüm tutsa kalgay tapuğlar kuruğ
    Ölüm henüz yakama yapışmadan, ibâdet ile meşgul olmalıyım, ölüm bir kere yakaladı mı, artık ibâdet mümkün olmaz.
83. Negü ter eşit tıñla bilgi batığ, saña ötler emdi ay köñli katığ
    işit, derin bilgili insan ne der, dinle, ey haşîn gönüllü insan, işte sana nasihat veriyor.
84. Ölümde oza yan özüñni yığ a, ölüm tutsa öknüp asığ kılmağ a
    Ölüm gelmeden Allaha yönel, kendini topla, ölüm yakalayınca, peşimanlık fayda etmez.
85. Ölümüg unıtma anun tevbeka, usanma ölüm kelge tutğa yaka
    Ölümü unutma, tövbeye hazırlan, gafil olma, ölüm gelir ve yakana yapışır.
86. Yegitlik üdinde yetürgil tapuğ, karılık yetilse barır küç kamuğ
    İbâdeti gençlik çağında yerine getir, ihtiyarlık gelince, insanın kuvveti kalmaz.
87. Tiriglik küsüş tut eve kıl tapuğ, ölüm tutmaz erken baka tur oduğ
    Hayatı aziz bil, ibâdete acele et, ölüm henüz yakalamadan, uyanık dur ve dikkatli ol.
88. Ölüm tutmaz erken oduğ bol sakın, ölüm tutsa asğı bulumaz bakın
    Ölüm henüz yakalamadan, uyanık ol, dikkat et, ölüm yakalayınca, bak, bundan bir fayda gelmez.
89. Men emdi saña keldim andın turup, bu işke keñeş ber idi ked körüp
    Ben şimdi oradan kalkıp, sana geldim, iyice düşünerek, bu hususta bana yol göster.
90. Bağırsak kadaşım sen emdi maña, yarağı negü ol ayu ber toña
    Sen benim candan bağlı kardeşimsin, ey kahraman, söyle, ne yapmak lâzımdır.