Türk Bitig: Odgurmış'ın Öğdülmiş'e Nasîhat Ettiğini Söyler

Odgurmış'ın Öğdülmiş'e Nasîhat Ettiğini Söyler

	Eski Türkçe aslı	Günümüze aktarımı
81	Odgurmış Öğdülmişke Pend Bermişin Ayur	Odgurmış'ın Öğdülmiş'e Nasîhat Ettiğini Söyler
6087	Sözüm bu osal bolmağıl ay kadaş, isizke tiriglik yava kılma yaş	Sözüm şudur : Ey kardeş, gâfil olma, hayatı ve ömrü fenalıkla boşuna geçirme.
6088	Köni bol yitürme könilik yolın, bu yol eltse ârzû tilekke bilin	Dürüst ol, doğruluk yolundan ayrılma; bil ki, insanı dilek ve arzularına bu yol ulaştırır.
6089	Bağırsak bulun barça tınlığ öze, tapuğ kıl bayatka köñül til tüze	Her mahlûka karşı merhametli ol, gönülün ile dilini bir ederek, Tanrıya ihlâsla ibâdet kıl.
6090	Sakınç kısğa tutğıl tapuğ kıl uzun, iverde amul bol buşarda tüzün	Dünya düşüncesini kısa tut, ibâdeti uzun; acele ederken, sakin ve hiddetlenirken de, halîm ol.
6091	Ölümüg unıtma itigiñ kılın, özüñni unıtma tüp aslıñ bilin	Ölümü unutma, bunun hazırlığını gör; kendini unutma, aslını ve menşeini bil.
6092	Karağurma dünyâka sukluk kılıp, kalır bu barır sen ökünçün ulıp	Dünyaya tamah ederek, ruhunu karartma; dünya kalır, fakat sen peşimanlık ile inleyerek gidersin.
6093	Bayat hükmi tapla negü kelse yüd, bodunka asığ kıl bolu berse üd	Tanrı hükmüne razı ol; ne gelirse, ona tahammül et; sırası geldikçe, halka faydalı ol.
6094	Köni sözle kavliñ tükel kıl bütün, bolur kavli yalğan kişiler otun	Doğru söyle, sözün dürüst ve tam olsun; sözü yalan kimseler küstah olur.
6095	Küler yüz isig söz kılınç edgü tut, bolu berge üdlek kelü berge kut	Güler yüzlü, tatlı sözlü ol ve iyi hareket et; böylece devir döner ve sana saadet geliverir.
6096	Akı bolğıl alçak tuz etmek yetür, kişi aybı açma sen örtüp yitür	Cömert ve alçak gönüllü ol, tuz-ekmek yedir; başkalarının aybını görme, ört ve yok farzet.
6097	Havâ basğıl övkeñ kelir erse yığ, el öz egri yolka barır erse yığ	Arzularına hâkim ol; öfkelenirsen, kendini tut; nefsin eğri yola saparsa, ona mâni ol.
6098	Özüñ asğı kolma bodun asğı kol, yüdürme yük ilke özüñ yükçi bol	Kendi menfaatini düşünme, halkın menfaatini düşün; halka yük yükleme, yükü kendin taşı.
6099	Tavar neñ barın kıl özüñke yuluğ, bodunuğ sevindür ay bilgi uluğ	Malını, mülkünü, neyin varsa, günahlarının kefareti olarak dağıt; halkı sevindir, ey derin bilgili insan.
6100	Kişi üdrümi kör kişini yular, sevüg cân yuluğlap sevinçin tiler	İnsanların seçkini insanları kurtarır; onların sevinci uğrunda kendi sevgili canını feclâ eder.
6101	İdi yakşı aymış kör üdrüm talu, biliglig ukuşluğ meñesi tolu	Yüksek, seçkin, bilgili, akıllı ve çok iyi düşünen insan pek güzel söylemiştir.
6102	Asığlığ kişi ol kişi üdrümi, bağırsak kişi ol bodun ködrümi	insanların seçkini faydalı olan insandır; halk nazarında muteber kimse, merhametli olan insandır.
6103	Kişilik atı kör iki neñ-turur, bağırsak biri bir akı neñ berür	insanlık adını taşıyabilmek için, iki şey lâzımdır; biri merhametli olmak, biri de cömert olup, mal dağıtmaktır.
6104	Takı munda yegrek ayur kör ukuş, ukuş yolı tutsa asığlar üküş	Bak, akıl bundan daha güzel söyler; aklın yolunu tutmanın faydası çoktur.
6105	Akı tep ayurlar kayu ol akı, akı cân yuluğlap öter er hakı	Cömert derler, cömert kimdir; cömert canını feda ederek, insanın hakkını veren insandır.
6106	Akılık ol ermez ülese kümüş, akı cânı halkka kılur ol yuluş	Gümüş dağıtmak cömertlik değildir; cömert halk için canını feda eder.
6107	Akıtsa akı er bodunka tavar, aka yığlu tirlür añar halk avar	Cömert insan halka malını akıtırsa, halk da koşarak, onun etrafında toplanır.
6108	İki neñ-turur dünyâ atı çavı, biri neñ tavar ol biri yüz suvı	Dünyada şân ve şöhret iki şey ile kaimdir; biri mal, mülk sahibi, biri şerefli olmaktır.
6109	Bu iki bulup miñ yaşasa tükel, ölüm tutsa âhır adın bolğu hâl	Bu iki şeyi bulup, insan tam bin yıl yaşasa bile, sonunda ölüm gelince, durum değişir.
6110	Kara tapsa begler bedüyür kopar, üzeñü bar erse çigen berk kapar	Halk vazifesini yaparsa, beyler büyür, yükselir; üzengi varsa, insan yuları kuvvetli tutar.
6111	Bu ol dünyâ devlet karanıñ kurı, bulunmaz bulunsa bolur beg karı	Dünyanın, devletin ve halkın ahvâli budur; bunlar bulunmaz; bulununca da bey artık ihtiyarlamış olur.
6112	Özüñ köçgü atıñ seniñ köçkün ol, köçütçi ölüm kelgü âhır kün ol	Sen göçeceksin, senin adın geçecektir; son gününde seni göçüren ölüm gelecektir.
6113	Köçügli kişi itmez ordu saray, yorığlı kişi yolda kalmaz yıl ay	Göçecek olan kimse köşk ve saray yapmaz; gezgin kimse yolda aylar ve yıllarca kalmaz.
6114	Özüñni yol ötgen sakın ay kadaş, sevinç kılma artuk yazuk kılma kaş	Ey kardeş, kendini bu yolu geçmiş bil; bu dünyada fazla sevinip gülme.
6115	Keçigli-turur bu ajun kalğusuz, ölügli-turur öz küni belgüsüz	Bu dünya kalmaz geçicidir; insan ölecektir, bunun günü belli olmaz.
6116	Anunmış-turur bu ölüm tarmakı, usanıp yorırda iler karmakı	Ölümün pençesi hazırlanmıştır; gaflet içinde yürürken, onun çengeli insana saplanır.
6117	Bu dünyâ aş ol bir bu aş yegliniñ, atını sen ök ay şatım yok meniñ	Bu dünya bir yemektir; bu yemeği yiyenin adını sen söyle, ona benim cesaretim yok.
6118	Tilek ârzû sürme havâñnı yığın, kişig soñdamağıl tiliñ kıl ağın	Heva ve arzu peşinde koşma, nefsine mâni ol; başkalarını çekiştirme, dilini tut.
6119	Negü ter eşitgil ay köñli oduğ, bu söz işke tutsa tokınmaz yoduğ	Gönülü uyanık insan ne der, dinle; bu söze göre hareket edersen, sana zarar gelmez.
6120	Tilek ârzû sürmek idi ked tatığ, tatığ aytığı bar yarınlık katığ	Heva ve arzu peşinde koşmak çok zevklidir; fakat bu zevk için yarın ağır bir şekilde hesap sorulacaktır.
6121	Tatığka tatığsız süçigke açığ, ağışka eniş ol edizke batığ	Tatlıya karşı tatsız, lezzetliye karşı acı, çıkışa karşı iniş ve yüksekliğe karşı da derinlik vardır.
6122	Tükel kız kılınçlığ-turur bu ajun, seni armasunı ay kılkı tüzün	Bu dünya tam bir kıza benzer; ey yumuşak huylu insan, o seni aldatmasın.
6123	Telim yelke berdi seni teglerig, keçürdi ilig teg telim beglerig	O senin gibi bir çok insanları yele verdi; hükümdar gibi bir çok beyleri gördü-geçirdi.
6124	Köz açtı silerke bu berdi elig, osal bolmağıl sen ay kılkı silig	Bugün size baktı ve el uzattı, gâfıl olma, ey temiz yürekli insan.
6125	Negü berdi erse yana alğay ok, neçe terdi erse yana saçğay ok	Sana ne verdi ise, yine alacaktır; sende neler topladı ise, onları yine dağıtacaktır.
6126	Neçe külse âhır yana sığtatur, neçe itse evre buzar artatur	Ne kadar gülerse-gülsün, bir gün yine ağlatır; ne kadar düzeltirse düzeltsin, bir gün bozar, dağıtır.
6127	Kılıkı cefâ ol kılınçı otun, yaruklukı azrak üküşi tütün	Onun tabıati cefâcı ve küstahtır; aydınlığı az, tozu ve dumanı daha çoktur.
6128	Bezenür kişike özin körkitür, köñül berdiñ erse adak berkitür	Süslenir, insana kendini gösterir; gönül verirsen, senin elini-ayağını bağlar.
6129	Şeker birle igdür berür kin ağu, yayığ kut kılınçı bu ol ay bügü	Şeker ile besler, sonunda zehir verir; eyhakîm, dönek saadet böyledir.
6130	Negü ter eşitgil sakınuk başı, sakınğıl ay devlet idisi kişi	Takva sahibi insan ne der, dinle; ey saadete eren kimse, bunu iyice düşün.
6131	Kalır dünyâka berme saklan köñül, cefâçı-turur bu ay kılkı amul	Geriye bırakacağın bu dünyaya gönül verme, sakın; ey sakin tabiatlı insan, o cefa edicidir.
6132	İdi yakşı aymış kör üdrüm talu, biliglig ukuşluğ hiredi tolu	Bak, yüksek, seçkin, bilgili ve çok akıllı insan ne kadar güzel söylemiş.
6133	Yayığ kutka ilnıp yañılma yorık, ınançsız-turur kut kör evrer kılık	Dönek saadete kendini kaptırıp, yolunu şaşırma; saadete inanılmaz, bakarsın, değişiverir.
6134	Kölike-turur dünyâ devlet küni, kölike bir ök yerde turmaz köni	Dünya ve saadet günleri bir gölgedir; gölge dâima aynı yerde ve aynı şekilde kalmaz.
6135	Diniñni ağır tut bu dünyâñ uçuz, ağır kılğa diniñ ay bilgi ögüz	Dinine kıymet ver, bu dünyaya değer verme; ey bilgisi deniz gibi olan insan, sana dinin kıymet kazandırır.
6136	Erejke avınma sevinme sakın, bayat yadı birle tapuğ kıl bakın	Rahata erdim diye, avunma ve sevinme, kendini tut; Tanrıya zikret ve ibâdetle meşgul ol.
6137	Esürtmesü devlet seni ay kadaş, adıldukta şeksiz közüñ tolğa yaş	Ey kardeş, saadet seni sarhoş etmesin; ayılınca, hiç şüphe yok, gözün yaşla dolar.
6138	Negü ter eşitgil bu bodun begi, sınap sözlemiş sözni yetlip ögi	Akıllı, anlayışlı ve sözünü tecrübeye dayanarak söyleyen bey ne der, dinle.
6139	Kimi erse devlet esürtse kelip, yağız yerde yarlur yüreki ulıp	Saadet gelip, kimi sarhoş ederse, onun kara toprak altında inlemekten kalbi parçalanır.
6140	Uluğlukka esrüp kim ahsumlasa, kara yer katında kıyın yer basa	Kim büyüklükten sarhoş olup, kendini kaybederse, sonunda kara toprak altında bunun cezasını çeker.
6141	Yegitlik ya baylık bu kut esrüki, süçig esrükinde beter ay beki	Gençlik, zenginlik veya bu saadet sarhoşluğu, ey kudretli insan, şarap sarhoşluğundan beterdir.
6142	Esürse kalı borçı bornı içip, udıp kopsa adlur usında keçip	Eğer içki içen şaraptan sarhoş olursa, uyuyunca bu sarhoşluk geçer ve kalkınca ayılmış olur.
6143	Bu devlet esürtse adın adlumaz, ölüm tutmağınça udır odnumaz	Saadetin sarhoş ettiği kimse ise, bir daha ayılamaz; ölüm yakalayıncaya kadar uyur, uyanmaz.
6144	Atıñ boldı kul kılma begler işi, özüñ kullukı kıl ay edgü kişi	Adın kul oldu, sen beyler işi ile uğraşma; ey iyi insan, kendi kulluğun ile meşgul ol.
6145	Telim kalğu ermez tiriglik küni, uzun barğu ermez uluğluk üni	Hayat çok uzun sürecek değildir; büyüklük şöhreti pek uzaklara gidecek değildir.
6146	Neçe miñ yaşasa öz ölgü-turur, ulaşmış et özler üzülgü-turur	Binlerce yıl yaşasa bile, insan nihayet bir gün ölecektir; vücudda birleşmiş olan azalar birbirlerinden ayrılacaktır.
6147	Muñar meñzer emdi eşit bu sözüg, köñülke alınğıl evürme yüzüg	Şimdi buna benzer şu sözü dinle, onu benimse ve küçümseme.
6148	Tilek ârzû nimet tükel yese sen, tiriglik suvın sen bulup içse sen	Bütün arzularına ve dünya nimetlerine nail olsan, âb-ı hayatı bulup, ondan içsen,
6149	Sunup tutsa elgiñ eger kök közin, başıñ kökke tegse yana yerde sen	Elini uzatarak, gökteki yıldızları tutsan ve başın göğe değse bile, sonunda sen yine yerdesin.
6150	Köni sözleyin söz saña ay kadaş, negü kizleyin men ay köñli tüdeş	Ey kardeş, sana doğrusunu söyleyeyim; ey gönüldeş, senden niçin gizleyeyim.
6151	Kalı sevmez öz kör bu dünyâ neñin, tü nimet talu tüz kılınçın yañın	Bu dünya malını, türlü nimetini, güzel yüzlülerin nâz ve işvelerini insan nasıl sevmez.
6152	Erej ârzû nimet bu kodmak kamuğ, yayığ dünyâ yaptı maña bu kapuğ	Rahat, arzu ve bu nimetlerin hepsini terk edince, dönek dünya bana bu kapıyı kapadı.
6153	Bayattın yıratur bu dünyâ kişig, tıdar kıldru ıdmaz bu edgü işig	Bu dünya insanı Tanrıdan uzaklaştırır; iyi işlere mâni olur ve yapılmasına meydan vermez.
6154	Bu korkınç üçün bilge dünyâ kodup, ajun tezginü yügrür emgek yüdüp	Bundan korktuğu için, arif dünyayı bırakıp, zahmeti tercih ederek, dünyayı dolaşır-durur.
6155	Kayu tağda yügrür üñürde evi, yemi ot köki içgü yağmur suvı	Biri dağda koşar, evi mağaradır; onun yediği ot kökü, içtiği yağmur suyudur.
6156	Kayusı biyâbanda yügrür kezip, bayatka bu korku sakınçıñ sızıp	Biri Tanrıya karşı bu korku ve endişe ile, bitkin bir hâlde, çöllerde koşar.
6157	Kayusı örüm kedti bükri uça, kayu yer kezer bu közi yaş saça	Biri çullara bürünmüş, biri gözünden yaş dökerek, diyâr-diyâr dolaşır.
6158	Kayusı yemez aş özin sızğurur, kayu tünle yatmaz adakın turur	Biri yemek yemez, kendini zayıflatır; biri gece yatmaz, ayakta durur.
6159	Bu yañlığ yorırlar odunmış kişi, udımış-tururmız usayuk başı	Uyanmış insanlar böyle yaşarlar; gafillerin gafili biz ise, uykuya dalmışız.
6160	Sen emdi küdezgil özüñ ay kadaş, seniñ boldı dünyâ özüñ boldı baş	Ey kardeş, sen şimdi kendini koru; dünya senin oldu, sen baş oldun.
6161	Havâ bas ukuş birle nefs boynı sı, bu ol er nişânı ukuş belgüsi	Heva ve arzularına hâkim ol, akıl ile nefsin boynunu kır; insanlık nişanı ve akıllılık alâmeti budur.
6162	Bu iki bile er yokadur küçün, muñar kim bulun bolsa emger öçün	Bu ikisi ile insan zorla kendini mahveder; kim bunların esiri olursa, onu iztıraba sürükler.
6163	Munukı barır-men bu kün adrılıp, seniñ me yoluñ bu kel edgü kılıp	işte ben bugün ayrılıp gidiyorum; senin de yolun budur; iyilik yap da beni öyle takip et.
6164	İsizke katılma kılınç edgü tut, isiz iki ajun kılur özke yut	Kötülere katılma, her vakit iyi hareket et; kötü insan için, her iki dünya felâketler ile doludur.
6165	Negü ter eşit köñli bışmış kişi, ölümde oza işin itmiş kişi	Gönülü olgunlaşmış, ölmeden önce âhiret işini yoluna koymuş olan insan ne der, dinle.
6166	İsizke yüreklig ayâ buğrağu, isiz kılma isiz yemi ol ağu	Ey deve aygırı gibi, cesaretle kötülüğe koşan insan, kötülük etme, kötülüğü zehir besler.
6167	Ayâ keñ yorıklığ bodun öktemi, ölüm yetgelir terk otı kıl emi	Ey insanlara geniş bir salâhiyetle hüküm eden kimse, ölüm yetişmek üzeredir, çabuk bir çâresine bak.
6168	Ayâ men tegüçi meni sav meni, ölümke anunğıl yanur ked seni	Ey ben diyen insan, şu beni, beni bırak; ölüme hazırlan, o seni, seni diyor.
6169	Ayâ aç közi suk bu dünyâ kulı, ölüm suklanur kör seni tutğalı	Ey aç gözlü, tamahkâr, bu dünyanın kulu olan insan, ölüm seni tutmak için tamah ediyor.
6170	Ayur ay kadaşım barır-men muñun, iki neñke artuk açır-men bu kün	Odgurmış devam etti : — Ey kardeşim, keder içinde gidiyorum; bugün bilhassa şu iki şey için üzülüyorum.
6171	Biri bir bayat tapğı mendin kalır, ikinçi idim yadı tilde barır	Biri Tanrıya ibâdet edemeyeceğim, ikincisi de dilim Tanrıyı zikredemeyecektir.
6172	Bu kün ya yarın tut yumulsa bu köz, selerniñ duâka bolur muñluğ öz	Bugün veya yarın bu göz kapanınca, ben de sizin duanıza muhtaç olacağım.
6173	Duâda unıtma meni ay kadaş, meniñde kedin sen kelir sen ulaş	Ey kardeş, duada beni unutma; benden sonra sen geleceksin, yanaş.
6174	Munukı körür sen meniñ hâlimi, saña bolsu ibret otı kıl emi	Benim hâlimi işte görüyorsun, bu sana ibret olsun; buna göre bir çâre ve tedbir al.
6175	Ölüm keldi eltür barır-men muñun, saña kelge mende basa sen anun	Ölüm geldi, götürüyor, ben keder içinde gidiyorum; benden sonra sana gelecektir, sen hazırlıklı bulun.
6176	Bu kün adrılur-men muñun öz barır, kavuşğum kaçan erki teñri bilir	Bugün ben üzüntü içinde ayrılıp gidiyorum; bir daha ne zaman kavuşacağımızı ancak Tanrı bilir.
6177	Negü ter eşitgil ölügli kişi, ölürde ulıp yerke çalmış başı	Ölen ve ölürken inleyerek, başını yere vuran insan ne der, dinle.
6178	Ölür-men ökünçün akar köz yulum, tatığlar tatığsız kılur bu ölüm	Ölüyorum, peşimanlıktan iki gözüm iki çeşme oldu; bu ölüm tatlıları tatsızlaştırıyor.
6179	Ölümde basa kör iki yol küder, ikide kayu erki barğu yolum	Ölümden sonra insanı ıkı yol bekler; acaba bu ikisinden hangisi benim yolum olacaktır.
6180	Yana ok ayur ay bağırsak kadaş, meniñ kadğuma sen köñül kılma baş	Odgurmış devamla : — Ey merhametli kardeşim, benim kaygımla sen gönlünü yaralama— dedi —
6181	Ulıma köñül bertme mende basa, köñül bas duâ kıl katığlan usa	Benden sonra feryad etme ve gönlünü üzme; mümkün mertebe kendine hâkim olmağa çalış ve bana duâ et.
6182	Sığıt kılma artuk tıda tut özüñ, bu işni bayat ıdtı kesgil sözüg	Fazla ağlama, buna mâni olmağa gayret et; bu Tanrının emridir, işte bu kadar.
6183	Yorı yanğıl emdi yana evke bar, sakınç kadğu birle köñül kılma tar	Haydi, şimdi dön, tekrar evine git; bu keder ve kaygı ile canını sıkma.
6184	Kereklig tutuzdum saña barça söz, unıtma sözümni ayâ köñli tüz	Sana lüzumlu olan her sözü söyledim; ey temiz kalpli insan, sözümü unutma.
6185	İligke tegürgil meniñdin selâm, bu âhır selâm ol ay bilgi tamâm	Hükümdara benden selâm söyle; ey kemâl sahibi insan, bu artık son selâmımdır.
	Öğdülmiş cevabı Odgurmış ka	ÖĞDÜLMİŞ'İN ODGURMIŞ'A CEVABI
6186	Yanut berdi ögdülmiş aydı turup, negü teg barayın seni men kodup	Öğdülmiş bir az durup-düşündükten sonra, cevap verdi: —Ben seni böyle bırakıp, nasıl giderim — dedi —
6187	Ağır ig bile sen özüñ yalñuzun, negü teg kılur sen ay urğı tüzün	Sen tek başına bu ağır hasta hâlinde ne yaparsın, ey asîl insan.
	Odgurmış cevabı Öğdülmişke	ODGURMIŞ'IN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI
6188	Yana aydı odğırmış emdi yorı, meniñ kadğumı sen yeme ay urı	Odgurmış tekrar: — Oğlum, şimdi git; sen benim için hiç üzülme — dedi —
6189	İdim yadı tap ol avınğu işim, körü ıdmağay teñri itgey işim	Rabbimin zikri beni teselliye kâfidir; Tanrı beni bırakmaz; o benim işimi yoluna koyar.
6190	Kimi edgü tutsa bayat edlese, kamuğ edgü boldı anıñda basa	Tanrı kime lütuf etmiş ve onu aziz eylemiş ise, artık onun her işi iyi gider.
6191	İdi yakşı aymış köni sözlüg er, içig aşru körmiş yiti közlüg er	Doğru sözlü ve her işi önceden gören keskin görüşlü insan çok güzel söylemiş :
6192	Bayat kimke kılsa inâyet basut, anıñ boldı ajun bolu berdi kut	Tanrı kime inayet ve yardım ederse, dünya onun olur ve o saadete kavuşur.
6193	Bayat fazlı kimke yetilse tükel, bulur iki ajun bolur edgü hâl	Kim Tanrının fazlına tamamen mazhar olursa, o .her iki dünya saadetine nail olur.
6194	Kimi kodtı erse ay ersig urı, kerek bolsunı ıt kerek kök böri	Ey cesur oğul, Tanrı onu terk ettikten sonra, ister köpek olsun, ister boz-kurt, hepsi birdir.
6195	Sözin kesti odğırmış aydı kadaş, yorı bar esen tur közün tökme yaş	Odgurmış:—Kardeşim, haydi git, sağ ol, gözünden yaş dökme — dedi — ve sözünü kesti.
6196	Turup kuçtı ögdülmiş odğurmışığ, öpüp yığladı yerke tökti yaşığ	Öğdülmiş kalkıp, Odgurmış'ı kucakladı ve öpüp ağlayarak, göz yaşı döktü.
6197	Sığıt birle çıktı kör andın turup, atın mindi keldi yüz evke urup	Üzüntü ile oradan kalkıp çıktı; atına binip, evine doğru yola koyuldu.
6198	Tüşüp kirdi evke sakınçın tügük, sevinçi kitip köñli kadğun ükük	Gelip evine girdi; yüzü kederli, neş'esız ve gönülü hüzün ile dolmuş idi.
6199	Ne muñluğ-turur körse yalıñuk özi, sevinçi az ol barça kadğu tözi	însan oğlu, dikkat edersen, ne kadar zayıf bir mahlûktur; sevinci az ve her şey onun için bir kaygı kaynağıdır.
6200	Tilek barça bulsa sevinç küldürür, kalı kadğu kelse sakınç yığlatur	Bütün dileklerine kavuşursa, sevinç onu neş'elendirir; kaygı gelirse, keder onu ağlatır.
6201	Severin bulup körse sevnü küle, kalır adrılurda bu kadğu bile	Sevdiklerini bulunca, onlara sevinerek ve gülerek bakar; ayrıldığı zaman yine kederi ile baş-başa kalır.
6202	Arala avıtur sevinçin visâl, ara yığlatur kör firâkın tükel	Bir bakarsın, visal onu sevinçle oyalar; bir bakarsın, firak onu sonsuz bir kederle ağlatır.
6203	Negü bar ajunda firâkta katığ, firâk kadğuları teñizde batığ	Dünyada firaktan daha güç ne var; firakın kaygıları denizden daha derindir.
6204	Tirigle firâk bolsa kavşur yana, tilep irteşü yandru tapşur yana	Sağ iken, ayrılsalar bile, insanlar yine kavuşurlar; isteyip arayarak, tekrar birbiri ile buluşurlar.
6205	Kamuğda katığrak firâk bu ölüm, ölümke itig yok ya tutmaz tolum	Hepsinden güç olan ayrılış bu ölümdür; ölüme çâre yok, ona silâhla karşı konulmaz.
6206	Kamuğnuñ firâkı yakın ya yırak, ölümnüñ firâkı yırak bu firâk	Her şeyin firakı yakın veya uzak olabilir; ölümün firakı uzak bir firaktır.
6207	Muñar meñzer emdi bu beytig okı, okısa aça birge mani takı	Şimdi buna benzeyen şu beyti oku; okursan, mânasını da iyice anlarsın :
6208	Kamuğda katığrak ölüm ol firâk, firâkın töker yaş körügli karak	Her şeyden ağır olan firak ölümdür; şu gören göz firak yüzünden yaş döker.
6209	Tirigle firâkka visâl bar umınç, ölügli visâldın seziksiz yırak	Sağ iken, firaka karşı bir visal ümidi vardır; ölen ise, şüphesiz, visalden uzaktır.
6210	Yedi içti ögdülmiş az inçrünüp, namâzın yetürdi adakın turup	Öğdülmiş bir az teselli bularak, yedi içti ve kalkıp, namazını kıldı.
6211	Yaşık yerke endi yüzin kizledi, kalık karşu keldi izin izledi	Güneş yere indi ve yüzünü gizledi; gök yüzü karşısından yükselerek, onun izini takip etti.
6212	Töşek koldı yattı usı kelmedi, sakınç kadğu birle közin yummadı	Döşek istedi, yattı, uykusu gelmedi; keder ve kaygı içinde gözünü yummadı.
6213	Kopup çıktı ilke yuvuldı yaşı, ajun meñzi boldı habeş kırtışı	Kalkıp, kapıya çıktı, göz yaşı döktü; dünyanın rengi habeş derisine benzemişti.
6214	Yana yandı evke töşekke kirip, yatıp bardı bir az sakınçın serip	Tekrar odasına dönüp, yatağına girdi; kederine hâkim olarak, bir az teselli buldu.
6215	Yüzin kizledi yerke rûmi kızı, ajun meñzi boldı bu zengi yüzi	Rûmî kızı yüzünü yere gizledi; dünyanın rengi zenci yüzüne döndü.
6216	Usı kelmedi turdı baktı yana, kör ülker savulmış uçukmış tün e	Uykusu gelmedi, kalktı, tekrar baktı; Ülker yıldızı aşağıya inmiş ve gece sonuna yaklaşmıştı.
6217	Közin kökke tikti baka turdı keç, kara tün tünerdi yarumadı hiç	Gözlerini göğe dikerek, uzun müddet seyre daldı; karanlık gece olduğu gibi devam etti ve bir türlü aydınlanmak bilmedi.
6218	Yatıp bardı azrak odundı turup, yaşıl kökke baktı yokaru körüp	Bir az yattı, uyudu; tekrar uyanıp, kalktı; başını kaldırıp, mavi göğe baktı.
6219	Toğardın kara kuş kopup örledi, yağı ot kötürmiş teg ot yıldradı	Doğudan Kara-Kuş yıldızı çıktı, yükseldi; düşman meş'alelerini yakmış gibi, ateş parladı.
6220	Yetiken kötürdi yana baş örü, tüñitti yana yıldrık adğır naru	Yedi-Kardeşler başını yukarı kaldırdı; Yıldırık yıldızı Aygır burcuna doğru eğildi.
6221	Erentir başı endi yerke yağuk, yaşık baş kötürdi yüz açtı yaruk	Erentir'in başı yere yakın bir noktaya kadar indi; güneş başını kaldırdı ve parlak yüzünü açtı.
6222	Yana koptı yundı tarandı arığ, namâz kıldı virdin okıdı arığ	Öğdülmiş tekrar kalktı, âbdest aldı, temizlendi, tarandı; namaz kıldı, evradını okudu.
6223	Ajun kırtışı boldı altun öñi, yalın teg bolup dünyâ kızdı eñi	Dünya altın rengine büründü, gök yüzü alev gibi kızardı.
6224	Tonın kedti terkin atını tutup, yana karşıka bardı evdin turup	Elbiselerini giyip, derhâl atına bindi ve evinden çıkıp, tekrar saraya geldi.
6225	Tüşüp kirdi karşıka terkin yorıp, okıdı ilig kirdi köñlin terip	inip, yürüyerek, doğruca saraya girdi; hükümdar çağırınca, kendisini toparladı, huzura çıktı.
6226	Baka kördi ilig kör ögdülmişig, tüşük kördi köñlin ol edgü kişig	Hükümdar Öğdülmiş'e dikkatle baktı ve bu iyi insanın gönlünü kederli gördü.
	İlig suali Öğdülmişke	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E SUÂLİ
6227	Ayıttı ilig emdi hâliñ ne ol, sakınçlık körür-men özüñ ay amul	Hükümdar sordu : — Bu hâlin nedir, ey sakin huylu insan, ben seni düşünceli buluyorum.
6228	Negü yük kötürdüñ köñülke bu kün, nişânın körür-men alında tügün	Gönlüne bugün nasıl bir derd yüklendi; alnındaki düğümde bunun alâmetini görüyorum.
6229	Nelük al boduduñ kızıl meñziñi, negü berdi dünyâ saña öz öñi	Kırmızı yüzün neden bugün solmuş? dünya başka ne endişeler çıkardı ?
6230	Takı kut evürmedi sendin yüzin, yayığ dünyâ devlet yarutur közin	Henüz saadet senden yüz çevirmedi; bu dönek dünya ve saadet henüz sana tebessüm ediyor.
6231	Oñay evrilür emdi evren saña, tilekçe tuğar ay kün üdlek toña	Felek henüz senin muradınca devrediyor; ey kahraman, ay, güneş, zaman arzu ettiğin gibi doğuyor.
6232	Saña tügmedim men bu kaşım közüm, küler yüz tutar-men sevinçlig özüm	Ben sana karşı henüz kaşımı çatmış değilim; senden çok memnunum, sana hep iltifat ediyorum.
6233	Saña kim tegürdi bu kadğu sakınç, negü erki hâliñ sözüg ne erinç	seni bu kaygı ve kedere düşürdü; bu hâlin nedir; cevâbını öğrenmek isterim.
6234	Negü kadğu vaktı-turur ay oğul, maña ay bileyin ay kılkı amul	Ey oğul, böyle bir zamanda bu nasıl bir derddir; bana söyle, ey sakin tab-atli insan, ben de bileyim.
6235	Saña tegse emgek ya kadğu sakınç, maña ma kaçan bolğa anda sevinç	Sen zahmet çekerken veya endişe içinde iken, ben nasıl sevinç duyabilirim.
	Öğdülmiş cevabı İligke	ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA CEVABI
6236	Yanut berdi ögdülmiş açtı sözin, kadaşı igi hâli ne erdükin	Öğdülmiş cevap verdi; söze başlayarak, kardeşinin hastalığını ve durumunun nasıl olduğunu,
6237	Özi barmışın hem neteg körmişin, ayu berdi öt sav negü aymışın	Kendisinin oraya gittiğini ve onu nasıl bulduğunu, onun nasıl öğüt ve nasihatte bulunduğunu birer-birer anlattı.
	İlig suali Öğdülmişke	HÜKÜMDARIN ÖGDİLMİŞ'E SUÂLİ
6238	Köñül bertti ilig yuvuldı yaşı, ayur ay diriğâ ol edgü kişi	Hükümdar çok müteessir oldu, ağlamağa başladı ve:—O iyi insana çok yazık — dedi —
6239	Bağışlasu teñri anıñ cânını, koratmasu andın eti kanını	Tanrı onun canını bağışlasın, onun etine ve kanına bir halel getirmesin.
6240	Yana aydı hâli negü ol anıñ, negü teg kodup keldi köñlüñ seniñ	Devamla : — Onun hâli nasıldır; onu bırakıp gelmeğe gönlün nasıl razı oldu — dedi —
6241	Anı kim küdezür igin kim körür, ol ig birle yalñuz negü teg yatur	Ona kim hizmet eder, hastalığına kim bakar; o hasta-hasta yalnız başına nasıl orada kalır.
6242	Nelük sermediñ anda ança turup, anı kimke kodtuñ bu yañlığ körüp	Niçin orada bir müddet kalmadın; onu kime emânet ettin de, bu hâlde bıraktın, geldin.
	Öğdülmiş cevabı İligke	ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA CEVABI
6243	Yanut berdi ögdülmiş aydı bu söz, añar sözledim men ay bilgi ögüz	Ögdilmiş cevap verdi : — Ey deniz gibi derin bilgili insan, bu sözleri ona ben de söyledim — dedi -—
6244	Meni evre sürdi sözüm tutmadı, sözin kadra kördüm küçüm yetmedi	Bana itiraz etti, sözümü dinlemedi; sözüne karşı koymağı denedim, fakat gücüm yetmedi.
	İlig cevabı Öğdülmişke	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI
6245	İlig aydı teñri küdezgey anı, şifâ birge kolsa kopurğay anı	Hükümdar : — Onu Tanrı korusun; o isterse, şifa ihsan ederek, onu ayağa kaldırır — dedi —
6246	Bayatka ulamış-turur ög köñül, yava kılmağay bir bayat ay oğul	O gönlünü, fikrini Tanrıya bağlamıştır; ey oğul, bir olan Tanrı onu elbette boş bırakmayacaktır.
6247	Kayu kul kamuğdın evürse yüzi, yaratmış idike sığınsa özi	Hangi kul her keşten yüz çevirip, yaratan rabbine sığınırsa,
6248	Seziksiz küdezür anı bir bayat, tilekin berür hem bulur edgü at	Bir olan Tanrı onu, şüphesiz, korur, onun arzularını yerine getirir ve o da iyi nâm kazanır.
6249	Muñar meñzer emdi bu sözni eşit, köñülke alın ötrü özke iş it	Şimdi buna benzeyen şu sözü dinle; bu senin gönlünde bulunsun, her işinde onu hatırla :
6250	Bayatka sığınğıl kamuğdın üzül, köñül til arığ tut kılınçın süzül	Her şeyi terk et, Tanrıya sığın; gönül ve dilini temiz tut; hareketini düzelt.
6251	Bayat birge barça tilekiñ tükel, yekig ked yağıla bayatka tüzül	Bütün arzularını Tanrı verecektir; şeytana karşı iyice mücâdele et; Tanrıya karşı da ihlâsını bozma.
6252	Yana aydı ilig ay ögdülmiş e, sakınç kadğu birle yorıma buş a	Hükümdar devamla:—Ey Öğdülmiş, fazla keder ve endişe edip, üzülme — dedi —
6253	Ol edgü kişi erdi edgü başı, kalı ölse itgey bayatım işi	O iyilerin başında gelen iyi bir insan idi; ölünce de Tanrı onun işini kolaylaştıracaktır.
6254	Biziñe-turur iş yarın ay bügü, ne erki tiriglik ne erki tigü	Ey hakîm, bu iş yarın bize de gelecektir; acaba hayatımız nasıl geçecek ve bunda bizler ne kazanacağız.
6255	İsiz öz yegitlik yava kıldımız, isiz kep köñül ög isizde isiz	Yazık, biz gençliğimizi boşuna geçirdik; yazık, vücûdumuz, kalbimiz ve fikrimiz hep kötüden de kötüdür.
6256	Keçürmiş tiriglik bu kün boldı tüş, neteg keçti erse yanut kelge tuş	Hayat bugün rüya gibi oldu; o nasıl geçti ise, mükâfatı da öyle olacaktır.
6257	Bu kalmış tiriglik yava kılmağu, havâ ârzûlarka köñül bermegü	Bu kalan ömrü artık heder etmemeli, heva ve arzulara gönül vermemelidir.
6258	Neçe kılsa âhır öz ölgü-turur, ölümde kedin miñ öküñü-turur	Nasıl olsa sonunda bu vücud ölecektir ve ölümden sonra da bin peşimanlık vardır.
6259	Bu künde naru sen taşırtı turup, bodun küçlerin kör bağırsak bolup	Bugünden itibaren sen dışarıda halka şefkat göster ve onun derdleri ile meşgul ol.
6260	Meni kutaru bir özüñni bile, yanutı bayat birge edgü yola	Beni ve kendini böylece kurtarmağa çalış, bunun karşılığında Tanrı bize iyi yol gösterecektir.
6261	Negü ter eşitgil ay kılkı amul, bayat kullarıña bağırsak köñül	Sakin tabiatlı olan ve Tanrı kullarına karşı merhametle hareket eden insan ne der, dinle.
6262	Kim edgü kılınsa hem edgü yanut, bayat ok berür edgü közni yarut	Kim iyilik ederse.Tanrı bunun karşılığında ona da iyilik verir; ey iyi insan, sen müsterih ol.
6263	Kim isiz kılınsa öziñe kılur, ol isiz yanutı hem isiz bolur	Kim kötülük ederse, kendisine eder; o kütülüğün karşılığı da kötü olur.
6264	İsizlik tilese bar isiz kılın, ol isiz yanutı ulıtğay bilin	Kötülük istersen, git, kötülük yap; fakat şunu da bil ki, bu kötülüğün karşılığı seni bir gün inletecektir.
	Öğdülmiş cevabı İligke	ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA CEVABI
6265	Yanut berdi ögdülmiş aydı ilig, bu yarlığ berü tursa öt sav erig	Öğdülmiş cevap verdi: — Hükümdar bu şekilde öğüt ve nasihatleri ile beni desteklemekte devam ettiği müddetçe,
6266	Kamuğ edgü bolğay bodunka törü, tuta birge teñri bu beglik örü	Halka tatbik edilen kanunlar dâima iyi olur; Tanrı da bu beyliği her vakit ayakta tutar — dedi —
6267	İlig ked yaşasu kutadsu kutun, yuluğ bolsu cânım tenim öz bütün	Hükümdar çok yaşasın, saadeti ve kudreti dâim olsun; benim canım, tenim ve bütün varlığım ona feda olsun.
6268	Ölür özke tegmez meger edgü at, bu atın tirig tutsu erklig bayat	Ölümlü insan için, iyi addan başka, hiç bir şeyin değeri yoktur; kudretli Tanrım iyi ad ile ömür sürdürsün.
6269	Anunmış-turur bu ölüm tutğalı, özüñ ıdmağıl sen udıp yatğalı	Bu ölüm seni yakalamak üzere hazırlanmış bulunmaktadır; kendini gaflet uykusuna bırakma.
6270	İdi yakşı aymış biliglig tili, bu yañlığ bolur kör sakınuk yolı	Bilgili insan çok güzel söylemiş; takva sahibi olan insan bu yoldan yürür.
6271	Busuğda küder bu körünmez ecel, osalın basıkur umınçın amel	Görünmez ecel pusuda bekler, ümit peşinde koşan gafil insanları ansızın yakalayıverir.
6272	İsiz edgü barça kara yer bolur, bitilmiş ecelke yetilse ezel	Ezelden yazılmış olan ecel erişince, iyi veya kötü, her kes kara toprak olur.
	İlig cevabı Öğdülmişke	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI
6273	İlig aydı teñri bu künde naru, maña bersü tevfik kılayın törü	Hükümdar: —Bugünden itibaren Tanrı bana tevfik versin de ben bu yolda hukümü yürüteyim — dedi.
6274	Sözin kesti ilig özi amrulup, yorıp çıktı ögdülmiş andın turup	Hükümdar durdu ve sözünü kesti; Öğdülmiş kalkıp, huzurdan çıktı.
6275	Yeme serdi kaç kün bu ögdülmiş e, sakınç kadğu birle yorıdı tuş a	Öğdülmiş yine bir kaç gün sabır etti; keder ve endişesini içine akıttı.
6276	Sakınçın kadaşı üçün kadğurup, sarığ kıldı meñzin özin sızğurup	Kardeşi için üzüntü içinde idi; gittikçe sarardı, kederden adetâ eridi.
6277	Turup sernümedi kadaşı üçün, yana barğusı keldi evre küçün	Fakat fazla tahammül edemedi; tekrar gidip, kardeşini görmek istedi.
6278	Turup bardı ilig taparu yorıp, okıdı ilig bu köründi kirip	Kalkıp saraya gitti, hükümdarın daveti üzerine, huzura çıktı.
	Öğdülmiş suali İligke	ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA SUÂLİ
6279	Ötündi iligke ayur-men bu kün, barayın kadaşım taparu yodun	Hükümdara mâruzâtta bulundu ve : — Ben bugün kardeşimi yoklamak üzere, onu ziyaret etmek istiyorum—dedi —
6280	Negü erki hâli köreyin anıñ, tirig barmu erki kadaşım meniñ	Acaba ne hâldedir, onu bir göreyim; hayatta olup-olmadığını bir öğreneyim.
	İlig cevabı Öğdülmişke	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI
6281	İlig aydı barsa yarağlığ-turur, kadaşlık yakınlık ulaşu bolur	Hükümdar: — Gidersen, çok iyi edersin; kardeşlik ve yakınlık karşılıklı ziyaretler ile yerine getirilir — dedi —
6282	Yorı bar meniñdin yeme ök ayıt, negü ol igin kör me köñlin avıt	Git, benim tarafımdan da hatırını sor; hastalığına bak, nasıldır; kendisini teselli et.
6283	İlel tep turup çıktı andın yana, eviñe kelip tüşti aldı tına	Öğdülmiş "baş üstüne" diyerek, oradan kalkıp çıktı; evine gelip, bir az dinlendi.
6284	Aş içgü yedi az yana at tutup, kadaşı tapa bardı kadğu yüdüp	Bir az yedi, içti; tekrar atına binip, mahzûn-mahzûn, kardeşinin bulunduğu yere doğru yola çıktı.
6285	Yakın tegdi tüşti yorıp bardı ol, kapuğka tegip ündedi koldı yol	Yaklaşınca, atından inip, yayan yürüdü; kapıya gelip, seslendi ve girmek için izin istedi.