Hükümdarın Öğdülmiş'e Baş-Sağlığı Dilediğini Söyler

Kutadgu Bilig Metni

	Eski Türkçe aslı	Günümüze aktarımı
85	İlig Öğdülmişke Taziyet Kılmışın Ayur	Hükümdarın Öğdülmiş'e Baş-Sağlığı Dilediğini Söyler
6304	Eşitti ilig keldi evdin turup,  añar taziyet kıldı köñlin urup	Hükümdar bunu haber alınca, saraydan kalkıp, Öğdülmiş'in yanına geldi; ona gönülden baş-sağlığı diledi.
6305	İlig aydı öglen ay ögdülmiş e,  duâ birle itgil añar sen iş e	Hükümdar : — Ey Öğdülmiş, mâkûl ol; sen duâ ile ona yardım etmeğe çalış — dedi —
6306	Bayat yarlıkasu ol odğurmışığ,  keçürsü anıñdın yazuk kılmışığ	Odgurmış'a Tanrı rahmet eylesin ve onun bütün günahlarını affetsin.
6307	Bu kadğu üçün bersü teñri muyan,  bayattın sevinç bul tamudın emân	Tanrı sana bu felâketin ecrini versin; Tanrı senden razı olsun ve cehennemden korusun.
6308	Kapuğ beklemiş sen yeme yol kesip,  yüzüñ kizlemiş sen tilin söz basıp	Sen yolunu kesmiş ve kapını kapamışsın; yüzünü gizlemiş, ağzını kilitlemişsin.
6309	Seniñdin yaramaz bu yañlığ kılık,  ukuşluğ yorımaz bu yolça yorık	Böyle bir hareket sana yakışmaz; akıllı insan böyle bir yolu ihtiyar etmez.
6310	Saña kim tegürdi maña ay bu küç,  ya kim övkeledi ya kim kıldı öç	Bana söyle, seni kim bu sıkıntıya düşürdü; kim sana kızdı veya kim sana kin bağladı.
6311	Bayat hükmi erdi kadaşıñ öze,  yorıttı kazâsın sen öz kılk tüze	Kardeşinin başına gelen Tanrının hükmüdür, o kazâ-i ilâhîyi yerine getirdi; sen kendine bak ve nefsini İslah et.
6312	Negüke ulır sen negü bu sığıt,  bu kılk edgü ermez munı sen ağıt	Neye ağlayıp, feryad ediyorsun; bu şekilde hareket etmek iyi değildir; sen böyle yapma.
6313	Toğuğlı ölür ol ağığlı ilür,  yorığlı tınur ol berigli alur	Doğan ölür, yükselen iner; yürüyen durur ve veren alır.
6314	Kadaşıñ ölümi saña bolsu pend,  seriñil muyan ur şeker bolsu kand	Kardeşinin ölümü sana ibret olsun; sabır et, ecrine nâıl olursun, şekerin kand olur.
6315	Ölürüg körügli tirig kalğuçı,  kerek pend tutunsa kanı tutğuçı	Ölümü görünce, hayatta kalanların bundan ibret almaları lâzım idi; alan hâni.
6316	Ölüg pendini bak ayur kör meni,  ölüm tuttı bardım tutar uş seni	Ölenin nasihatine dikkat et, ne der:— Bana bak, beni ölüm yakaladı, gittim; şimdi seni de yakalar.
6317	Muñar meñzer emdi bu beytig okı,  okıp ked köñülke alınğıl takı	Şimdi buna benzeyen şu beyti oku; okuyup, iyice gönülüne yerleştir.
6318	Seniñde ozakı ölügli miñe,  berür pend ayur uş maña kör maña	Senden evvel binlerce ölüp-gidenler sana nasihat verirler ve derler ki, işte bana bak, bana.
6319	Usanıp yorıdım avındım üküş,  ölüm tuttı bardım kelir uş saña	Gaflet içinde yaşadım, uzun zaman oyalandım; beni ölüm yakaladı, gittim; sıra sana da gelir.
6320	Ayıttı ilig evre odğurmışığ,  neteg ölmişin hâl negü bilmişig	Hükümdar sonra Odgurmış'ı, onun nasıl öldüğünü ve bu hususta neler bildiğini soruşturdu.
	Öğdülmiş cevabı İligke	ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA CEVABI
6321	Ötündi iligke negü körmişin,  ölürde vasiyyet itip kodmışın	Öğdülmiş neler gördüğünü ve ölürken vasiyet edip, bırakmış olduğu mirası hükümdara arzetti.
6322	Turup rekve birle tayakın alıp,  ilig utru urdı kumaru kılıp	Kalkıp, kardeşinden yadigâr kalan çanak ile değneği alıp, hükümdarın önüne koydu. —
6323	Ayur uş kadaşım maña kodmışı,  bu erdi neñi uş turu kalmışı	îşte kardeşimin bana bırakmış olduğu miras bunlardır—dedi —
6324	İlig me kötürsü kumaru birin,  kutadğay bu kün hem tusulğay yarın	Hükümdar bunlardan birini, yadigâr olarak, kendine alsın; bu yadigâr dünyada uğur getireceği gibi, âhirette de faydalı olur.
	İlig cevabı Öğdülmişke	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI
6325	İlig sundı aldı tayak elgiñe,  ayur bu kumaru kutadsu maña	Hükümdar uzanıp, değneği eline aldı : — Bu yadigâr bana uğurlu olsun — dedi —
6326	Sen alğıl bu rekve kadaşıñ özin,  munıñ birle üşgür tilese yüzin	Sen bu çanağı al, kardeşini özlediğin zaman, onu bununla hatırlarsın.
6327	Sunup aldı rekve kör ögdülmişe,  köñül bertti közde yuvuldı yaşa	Öğdülmiş çanağı aldı; gönülü sızladı, gözünden yaşlar boşaldı.
6328	İlig aydı körgil bu ibret bu kün,  biriñe tap emdi sakınsa ögün	Hükümdar : — Bak şimdi bugün âkil ve düşünen bir insan için, bu ibret kâfidir — dedi —
6329	Ol andağ tirildi tükedi ajun,  takı kaldı artıp ay kılkı tüzün	O öyle yaşadı, hayatı sona erdi; ondan dünya ve bir de bunlar kaldı, ey temiz kalpli insan.
6330	Negü ter eşitgil kılınçı silig,  ukuş birle işke yetürmiş elig	Tavrı, hareketi temiz ve her işe akıl ile el uzatan insan ne der dinle.
6331	Üküş bolsa artmaz bu dünyâ neñi,  neçe me az erse yeter öz teñi	Bu dünya malı ne kadar çok olursa-olsun, fazla gelmez; ne kadar az olsa bile, yerine göre kâfi gelir.
6332	Bu dünyâ müni miñ bir ol erdemi,  negü teg keçürse keçer âdemi	Bu dünyanın kusuru bin, meziyeti ise, birdir; insan bunu nasıl geçirirse, o öyle geçer.
6333	Üküşlük ne asğı ölümde kedin,  anı yegli sevnür seniñde adın	Ölümden sonra bolluğun faydası nedir; senden sonra ancak onu yiyen sevinir.
6334	Kadaşıñ kodup kaçtı dünyâ neñin,  örüm kedti arpa yedi öz teñin	Kardeşin dünya malını bırakıp kaçtı; kendi seviyesine göre, çul giydi ve arpa yedi.
6335	Keçürdi tiriglik toru ölmedi,  anuk yeglilerke neñin kodmadı	Ömrünü geçirdi ve bu vaziyetten dolayı ölmedi; hazır yiyicilere de mal bırakmadı.
6336	Katığlandı tün kün yinitti yüki,  keçip bardı andın ajun emgeki	Gece-gündüz gayret etti, yükünü hafifletti; bu yolda çektiği dünya zahmetleri de geçti-gitti.
6337	Ol itti işin kör kutuldı bu kün,  biziñ iş ne erki yazılmaz tügün	O işini yoluna koydu, bugün artık kurtuldu; bizim hâlimiz acaba nasıl olacak, bu düğüm hâlâ çözülmedi.
6338	İlig ötledi kör miñ edgü sözün,  köñül hem karın urdı ötlep uzun	Hükümdar bir çok iyi sözle öğüt ve nasihatte bulundu; öğütler vererek, içini boşaltıp, rahatladı.
6339	Yana karşıka bardı ilig turup,  tüşüp kirdi evke sakınçlığ bolup	Hükümdar kalkıp, tekrar saraya döndü; inip, düşünceli bir hâlde, odasına girdi.
6340	Sakınç kıldı kaç kün bu ögdülmişe,  keçürdi bu kadğu yazıldı kaşa	Öğdülmiş bir kaç gün yas tuttu; matem günleri geçince, nihayet bir az kendine geldi.
6341	Unıttı bu kadğu sakınçığ yeme,  yedi içti küldi sevindi yana	Bu kaygı ve kederleri de unuttu, tekrar yedi, içti, sevindi ve yüzü güldü.
6342	İdi yakşı aymış bodun başlar er,  bilig birle el kün işin işler er	Halkın başında bulunan ve halkın işini bilgi ile idare eden insan çok güzel söylemiş.
6343	Neçe kadğu sakınç seni bulnasa,  yana ok küler köz neçe yığlasa	Kaygı ve keder seni ne kadar esir ederse-etsin, ne kadar ağlatırsaağlatsın, bir gün yüzün tekrar gülecektir.
6344	Ajun öñdisi bu telimde berü,  isiz edgü erter neçe yıllasa	Bu dünyanın çok eski bir kanunudur; kötülük veya iyilik ne kadar uzun sürerse-sürsün, bir gün geçer.
6345	Sakınçın keçürdi kör ögdülmiş e,  tapuğka baka turdı itti iş e	Öğdülmiş de yasını geçirdi; vazifesine başlayarak, işine devam etti.
6346	Harislık bile ol tapuğ başladı,  keçe tañda bardı işin işledi	Büyük bir gayret ile işe sarıldı, sabah erkenden, akşam geç vakte kadar işi ile meşgul oldu.
	İlig suali Öğdülmişke	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E SUÂLİ
6347	Okıdı ilig bir kün ögdülmişig,  ayıttı bodun hâli el kün işig	Hükümdar bir gün Öğdülmiş'i çağırdı, halkın durumunu ve memleket ahvâlini sordu. —
6348	Ayur el hâli ne bodun hâli ne,  negü teg keçer emdi üdlek kün e	Memleket ve halkın hâli nasıl, şimdi günler ve zaman nasıl geçiyor — dedi —
6349	Maña köz kulak sen işimni kamuğ,  seniñdin tiler-men aça bir kapuğ	Sen benim gözüm ve kulağımsın; her işle senin meşgul olmanı istiyorum, bütün işleri sen hallet.
6350	Saña tegdi kaç kün bu kadğu sakınç,  tegümediñ işke işiñ ne erinç	Bu bir kaç gün kaygı ve keder içinde kaldığın için, sen de işle pek meşgul olamadın; acaba işler nasıl gidiyor.
	Öğdülmiş cevabı İligke	ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA CEVABI
6351	Yanut berdi ögdülmiş aydı ay beg,  bodun hâli edgü duâ artğu teg	Oğdülmış cevap verdi ve: — Ey beyim, halkın hâli çok iyidir; halk durmadan sana hayır-duâ ediyor — dédi — [Metin eksik]
	Öğdülmiş cevabı İligke	ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA CEVABI
6352	Biri söz boğuz köz bu şehvet otı,  bular ol kişike bu tâat yutı	Bir de söz, boğaz, göz ve bu şehvet âteşidir; bunlar ibâdete manî olur ve insan için bir felâkettir. [Metin eksik]
6353	Biri boğuzı tıdsa bir az sözlese,  yırak tutsa özdin yarağsız usa	Kim boğazının arzularına ram olmaz, az söyler ve yakışmayan şeylerden kendisini uzak tutarsa,
6354	Havâ ârzûlarka bolur erse erk,  buşup övke kelse özin tutsa berk	Kim heves ve arzularına hâkim olur, gazaba gelip, hiddetlendiği vakit, onu yenebilirse,
6355	Ukuşluğ bu ol hem biliglig bu ol,  munı alsa bolğay ukuşluğ amul	Akıllı ve bilgili insan odur; akıllı ve sakin tabiatlı olan kimse buna muvaffak olur.
6356	Ukuşluğ kişiler sözi öggü teg,  köni tüz bolur ol özi belgü teg	Akıllı insanların sözü öğülecek sözlerdir; o doğru ve dürüst olur ve kendisini her vakit belli eder.
6357	Yarağsızka yakmaz yıratur özin,  kereksizni körmez yumıtur közin	Onlar yakışmayanlara yaklaşmaz ve kendilerini bu gibi şeylerden uzak tutarlar; lüzumsuz şeyleri görmezler, ona göz yumarlar.
	İlig cevabı Öğdülmişke	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI
6358	İlig aydı körklüg ayur sen bu söz,  asığlığ-turur bu sözüg artuk öz	Hükümdar:—Çok güzel söylüyorsun, bu çok samimî ve fevkalâde faydalı bir sözdür—dedi —[Metin eksik]
	Öğdülmiş cevabı İligke	ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA CEVABI
6359	Sefâcı-turur bu et öz me otun,  cefâka cefâ kıl özüñni tutun	Bu vücûd cefakâr ve küstahtır; cefacıya karşı cefâ kıl ve kendine hâkim ol. [Metin eksik]
6360	Neçe edgü kılsa et özke seve,  añar ança yavlak kılur bu cefâ	Bir kimse ne kadar vücûdu sever ve ona iyilik ederse, o da ona o kadar cefa ve kötülük eder.
6361	Yeme yakşı aymış kişi üdrümi,  cefâçı et özke otı hem emi	İnsanların seçkini çok güzel söylemiş; onun sözü cefâcı vücûda karşı bir çâre ve tedbirdir.
6362	Vefâ kimke kıldıñ cefâka anun,  cefâçı cefâsın tegürgey künün	Birine vefa gösterdi isen, ondan cefâ görmeğe hazırlan; cefakâr nefsin seni bir gün cefâya duçar edecektir.
6363	Kimi edgü tuttuñ añar korku tur,  seni isizin ol ulıtğay ünün	Kime iyi muamele ettinse, ondan kork; onun kötülüğü bir gün seni inletecektir.
6364	Ay ilig bu üç ara semzi yavuz,  biri ıt biri kuş birisi et öz	Ey hükümdar, şu üç şeyin semizi fenadır; biri köpek, bir av-kuşu, biri de vücûttur.
6365	Açurğu bularığ yolın tutsa ked,  anın yolka kirse boyun egse ked	İyice yola gelmeleri için, bunları aç bırakmak lâzımdır; bunlar ancak böylelikle yola gelir ve boyun eğerler.
6366	Yolın kısmasa kuş meñin edlemez,  semiz bolsa ıt tok avın avlamaz	Yolunu sıkı bir murakabe altında bulundurmazsan, kuş avını yakalamaz; köpek tok ve semiz olursa, av peşinden koşmaz.
6367	Et öz todsa kansa bolur buğrağu,  kaçar edgülerin süre ıdmağu	Vücût doyar ve kanarsa, deve-aygırı gibi olur; yaptığın iyilikleri önüne katarak sürer ve götürür, onu bırakmamalıdır.
6368	Kuşuñ avlamasa bir ördek yas ol,  ıtu kodsa avın yası bir as ol	Kuşun avlamazsa, bunun zararı bir ördektir; köpeğin avını bırakırsa, zararı nihayet bir kakımdır.
6369	Özüñ buğrağursa bedütse boyun,  seni otka tartar ulıtur ünün	Vücûdun deve-aygırına döner ve enseni kalınlaştırırsa, seni ateşe sürükler ve acı-acı feryad ettirir.
6370	Meñilig-turur kör meñi yok çığay,  barın tap kılıp ol yorır köñli bay	Yiyeceği olmayan fakir de huzur içindedir; o eline geçene kanâat eder ve gönül zenginliği içinde yaşar.
6371	Egin bütse boğuzın todursa aşın,  kılur teñri tapğı iter ol işin	Sırtına bir şey geçirip, boğazını doyurunca, Tanrıya ibâdet kılar ve âhiret' işini yoluna koyar.
6372	Uluğluk bu devlet bu kut kıv kişig,  küvezlikke tartar kodup öz işig	Büyüklük, bu devlet ve bu saadet insanı, yapmakla mükellef olduğu işleri bırakıp, kibirli olmağa sürükler.
6373	Küvezlik bayattın yıratur kuluğ,  ukuşluğ yorımaz bu yañlığ yoluğ	Gurur kulu Tanrıdan uzaklaştırır; akıllı insan böyle bir yolu ihtiyar etmez.
6374	Çığay ma ölür ök yeme bay ölür,  iki böz iletür kara yer bolur	Fakir de ölür, zengin de; bunların ikisinin de götürecekleri şey ancak bir kefenden ibarettir ve nihayet kara toprak olurlar.
6375	Çığay ölse kutlur kiter emgeki,  bay ölse kalur neñ iletür yüki	Fakir ölürse, zahmetlerinden kurtulur; zengin ölürse, malını bırakır, fakat onun vebalini birlikte götürür.
6376	Muñar meñzer emdi bu söz belgülüg,  bu sözde özüñke kötürgil ülüg	Gerçekten buna benzeyen bir söz vardır; bu sözden kendine bir hisse al.
6377	Ay nimet idisi ölüm mihnetiñ,  ay mihnet idisi ölüm nimetiñ	Ey nimet sahibi, ölüm senin mihnetindir; ey mihnet sahibi, ölüm senin nimetindir.
6378	Çığay ölse kutlur kiter emgeki,  ölüm tutsa ay bay sakış bermekiñ	Fakir ölürse, zahmetlerinden kurtulur; ey zengin ölüm yakalarsa, senin bir de hesap vermen vardır.
	İlig sözi Öğdülmişke	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E SÖZÜ
6379	Yana aydı ilig bu dünyâ içi,  yılanı çadanı telim tikgüçi	Hükümdar devamla :— Bu dünya bir çok zehirli yılan ve çıyanlar ile doludur — dedi —
6380	Aşı az yegüke ağusı üküş,  yana öñdisi az üküşi söküş	Yiyecek nimeti az, zehiri çok olduğu gibi, medhedılecek şeyi az, nefret edilecek şeyi de çoktur.
6381	Ukuşluğ sunup alğusı az neñi,  biliglig açıp az yegüsi meñi	Bu dünyada akıllı insanın elini uzatıp, alacağı şey azdır; bilgilinin iştiha ile yiyeceği nimet de azdır.
6382	Biligsizke uçmak-turur bu ajun,  erej birle avnur yorır muñsuzun	Bilgisiz için bu dünya cennettir; o huzur içinde avunur ve hiç bir şeye ihtiyaç hissetmeden yaşar.
6383	Tiken ol ukuşluğka dünyâ tolu,  adak ursa yerke kirür saklağu	Akıllı insan için dünya dikenler ile doludur; yere basınca, ayağına batar, dikkat etmek lâzımdır.
6384	Ağu ol biligligke dünyâ içi,  anın aş yeyümez üzer öz küçi	Bilgili insan için dünya zehir ile doludur; bundan dolayı o yemek yemez, güçten-kuvvetten kesilir.
6385	Anın kaçtı zâhid oğul kız kodup,  munın kodtı âbid tapuğka udup	Zâhid bundan dolayı çoluk-çocuğunu bırakıp kaçtı; âbid onun için dünyayı bırakıp, kendini ibâdete verdi.
6386	Bu kün biz ilinmiş-tururmız muñar,  küdezsün bayat bu belâdin sıñar	Biz bugün buna kendimizi kaptırmış bulunuyoruz; Tanrı bu belâdan bizi korusun.
	Öğdülmiş cevabı İligke	ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA CEVABI
6387	Yanut berdi ögdülmiş aydı bu söz,  tükel söz çını ol ukuş birle tüz	Öğdülmiş cevap verdi : — Bu söz sözlerin en doğrusu ve akla en yakın olanıdır — dedi —
6388	Körü barsa dünyâ kılınçı teñi,  yegen yel büke teg bu kılkı yañı	Dikkat edersen, dünyanın, tabiati gibi, tavrı ve hareketi de doymak bilmez bir ejderhaya benzer.
6389	Özi igdür ök san özi semritür,  özi ök etin yer özi yavrıtur	însanı, san ki, kendisi bizzat besler ve kendisi semirtir; sonra kendisi onun etini yer ve onu zayıflatır.
6390	Baka barsa yetrü ajun hâlini,  eñip kalğu tañlap kör uksa anı	Dünyanın hâline iyice dikkat eder ve onun mâhiyetini anlarsa, insan hayretler içinde kalır.
6391	Apalı havâlı ajunka ilip,  uruğ yadtı dünyâ içinde kelip	Adem ve Havva yer yüzüne inip, dünya içinde insan neslini çoğalttı.
6392	Olarda berü tut bu üdke tegi,  ne yañlığ eren koptı begler begi	Onlardan itibaren bugüne kadar dünyaya ne türlü insanlar ve ne kadar beyler beyi geldi.
6393	Kayu bilge tuğdı kayu alp atım,  kayu kür küvez er kaya teg yalım	Kimi âlim doğdu, kimi cesur, kahraman; kimi yalçın kaya gibi, mağrur ve kabadayı.
6394	Kayusı ukuşluğ kayusı bügü,  kayu tilve munduz kayu ermegü	Kimi akıllı, kimi hakîm; kimi deli ve ahmak ıdı; kimi de tenbel idi.
6395	Neçe savçı tuğdı okıtçı amul,  bayat hükmi birle ayu berdi yol	Kaç peygamber, kemâl sahibi kaç elçi geldi ve Tanrı hükmü ile bize yol gösterdi.
6396	Kayu az yaşadı kayusı uzun,  kayu baş kötürdi bedükrek sözün	Kimi az yaşadı, kimi çok; kimi hakimane sözleri ile yüksek makama erişti.
6397	Kayusı törütmiş idike turup,  yağı teg ok attı yasını kurup	Kimi yaratan Tanrıya karşı, düşman gibi, yayını kurup, ok attı.
6398	Okığıl bu beytig negü ter eşit,  uka barğıl emdi özüñ kılkı it	Şu beyti oku, dinle, ne der; iyice anla ve kendi tabiatini ona göre düzelt.
6399	Kerek bilge bolğıl kerek miñ yaşa,  tutup bütrü ajun erejin aşa	İster âlim ol, ister bin yaşa, ister bütün dünyayı ele geçir ve bütün nimetlerine nail ol.
6400	Âhır ölgü özüñ kara yer bolup,  ölüm tutsa eltür ökünçün yaşa	Sonunda sen de öleceksin ve kara toprak olacaksın; ölüm yakalayınca götürür; sonra peşiman olursun.
6401	Neçe edgü koptı bu bilge bügü,  tilep bulmadılar tiriglik yegü	Bu dünyaya ne kadar iyi insanlar, âlim ve hakimler geldi; bütün arzularına rağmen, ebedî hayata nail olamadılar.
6402	Bu kün kör neçe toğmaduk teg bolup,  kara yer katında yaturlar ölüp	Bugün bak, nasıl dünyaya hiç gelmemiş gibi olup, kara toprak altında yatarlar.
6403	Ne törlüg ne yañlığ kişi koptı kör,  yağız yer olarığ yedi optı kör	Ne türlü ve ne çeşit insanlar bu dünyaya geldi; bak, kara toprak hepsini yedi ve yuttu.
6404	İtiglig sarây ordu karşı kodup,  yağız yer töşenip yaturlar küdüp	Süslü saray, köşk ve evlerini bırakıp, kara toprağı döşenerek, bekleyip yatarlar.
6405	Udırmu üni yok ya tınmaz tını,  negü erki hâli biligli kanı	Uyurlar mı, sesleri yok ve nefes almazlar; hâlleri acaba nasıldır, bunu bilen hani.
6406	Olar barça muñluğ bu kün edgüke,  eligleri yetmez yegü kedgüke	Onların hepsi bugün iyiliğe muhtacdır; elleri yiyecek ve giyeceğe erişmez.
6407	Ökünçün yaturlar kör ınçıklayu,  küsep edgülükni miñ ârzû yeyü	Bak, peşimanlıkla inleyip yatarlar; bin iştiyak ile iyilik isterler.
6408	Bayat berdi bizke bu kün bu künüg,  yava kılsa bolmaz bu bulmış üdüg	Tanrı bize bugün bu günü verdi; ele geçen bu fırsatı heder etmemelidir.
6409	Bayat bersü tevfik bu künde naru,  kamuğ edgülükke ay edgü törü	Tanrı bize bugünden sonra her türlü iyilik için tevfik versin, ey mülkün iyi nizâmı.
6410	Tilin berdi alkış kör ögdülmişe,  ayur ay bügü beg uzun keç yaşa	Öğdülmiş hükümdarı öğdü ve : — Ey hakîm hükümdar, ömrün uzun olsun — dedi —
6411	Ajun kalmasunı seniñsiz kuruğ,  bayat kesmesüni seniñdin uruğ	Dünya sensiz kalmasın, sensiz âlem pek boş olur; Tanrı senin neslini kesmesin.
6412	Negü erse ârzû tilekiñ kamuğ,  aça bersü teñri saña ol kapuğ	Ne gibi arzu ve dileğin var ise, Tanrı sana bunların kapılarını dâima açık tutsun.
6413	Negü erse ârzû tilekiñ takı,  tükel bersü teñri saña ay akı	Daha ne gibi arzu ve dileğin olursa, ey cömert, Tanrı bunları da sana ihsan etsin.
6414	Sevinçin avınçın tirilgil uzun,  erejlengil ança ay kılkı tüzün	Sevinerek, avunarak, uzun ömür sür ve huzur içinde yaşa, ey halîm, selîm insan.
6415	Diriğâ seniñ teg kişiler ölüp,  kara yerde yatsa süñüki ulup	Senin gibi insanlar ölür ve kemikleri toprak altında dağılmış yatarsa, çok yazık olur.
6416	Negü kılğu teñri bu dünyâ işi,  bu yañlığ törütmiş ay ilçi başı	Ne yapalım, Tanrı bu dünyayı böyle yaratmış ey büyük hükümdar.
6417	Neçe ölse bolmaz seni teg ölüg,  özüñ edgülerdin ilindi ülüg	Senin gibi, iyilikler yapan bir hükümdar ölse bile, ölü sayılmaz.
6418	Kerek öl kerek keç yaşağıl uzun,  atıñ edgü birle yadıldı sözün	Gerek öl, gerek uzun ömürlü ol, adın artık iyilik ile dünyaya yayılmıştır.
6419	Severiñ üküş bolsu sevmezleriñ,  saçılsu birerin keñüsü yeriñ	Dostların çok olsun, düşmanların perişan olsun, memleketin genişlesin.
6420	Yer öpti turup çıktı kesti sözin,  atın mindi urdı eviñe yüzin	Öğdülmiş sözünü kesti, yer öptü ve kalkıp, dışarı çıktı; atına binip, evine doğru gitti.
6421	Kelip tüşti kirdi eviñe yorıp,  yedi içti yattı bir ança serip	Gelince, atından inip, evine girdi; yedi, içti, bir müddet yatıp, istirahat etti.
6422	Yana koptı erte işin başladı,  ayu berdi kördi özi işledi	Sabah tekrar kalktı ve işine başladı; emirler verdi, işleri gözden geçirdi, kendisi de çalıştı.
6423	Köñül til köni tuttı tüzdi yorık,  kamuğ egriler köndi itti kılık	Sadâkat ve hulûs ile hareketlerini tanzim etti; bütün eğriler onu görerek, doğru yola girdi ve huylarını düzelttiler.
6424	İtildi ajun arttı ed kü duâ,  kutadtı küni künde edgü duâ	Dünya düzene girdi; hayır-duâ çoğaldı; bunun bereketi ile memlekette günden-güne saadet arttı.
6425	Olar bardı kaldı ol edgü atı,  yitip barğu ermez atı hürmeti	Onlar gitti, fakat iyi adları kaldı; onların adı dâima hürmetle yâd edilecektir.
6426	Körü barğıl emdi bu yañlığ kişi,  kişimü bolur bu firişte işi	Dikkat et, imdi böyle insanlar insan mı olur; onların yaptıkları işler meleklere yakışacak işlerdir.
6427	Kişi erdi erse olar ne üdün,  negü ol ayu ber bu künki bodun	Eğer o vakit bunlar insan idi iseler, söyle bakayım, bugünkü insanlar nedir.
6428	Kalı biz kişi ersemiz ay bügü,  olarığ seziksiz firişte tigü	Ey hakîm, eğer biz insan isek, onlara, şüphesiz, melek demek lâzımdır.
6429	Olarnıñ kılınçı ne kılkı sözi,  eşitip kutadğu ol edgü izi	Onların tavrı, hareketi ve sözü ile bıraktıları iyi izler hakkında söylenenleri duymak da bir saadettir.
6430	Ukuşluğ ukar ol biliglig bilir,  ölür öz bu dünyâ seziksiz kalır	Akıllı anlar ve bilgili bilir; hiç şüphesiz, insan ölür ve bu dünya kalır.
6431	Bulunmış bu üd kün yava kılmadın,  tapuğ kılğu tegmez munıñda adın	Ele geçen bu zamanı boşuna geçirmeden, ibâdet kılmalıdır; insanın bu dünyadan elde edebileceği menfaat ancak budur.
6432	Munıñda uluğ pend takı ne bolur,  seniñde ozakı ölür köz körür	Senden öncekiler ölür, sen de görürsün, bundan daha büyük nasihat ne olabilir.
6433	Kalır karşı ordu saraylar kamuğ,  anı bend tutumaz bu öz ay uluğ	Bütün saray, köşk ve konakların hepsi kalır; ey büyük, insan bunlara devamlı olarak tasarruf edemez.
6434	Neçe karşı ordu neçe berk tura,  ölüm buzdı kıldı kara yer kör e	Nice saray ve köşkleri, nice sağlam kaleleri ölüm bozdu ve kara toprağa çevirdi, bak.
6435	Neçe kend uluş bağ çeçekliklerig,  kuruğ kodtı kör bu ölüm ay tirig	Nice şehir ve memleketleri, bağ ve bahçeleri bu ölüm ıssız bıraktı, ey diri.
6436	Kalır karşı ordu saray pâk saña,  alıp sen tutar sen bu bend tep maña	Saray, köşk ve konaklar boşalır, sana kalır; sen alır ve kendine bend ettim zannı ile, onları kullanırsın.
6437	Kalın sü idisi ajunçı kanı,  süsin kodtı boldı kara yer sanı	Kalabalık bir orduya sahip olan o cihan beyi hani; ordusunu bıraktı, kendisi kara toprak oldu.
6438	Kanı ol suk ilçi ilim az tedi,  üküş el küçedi yeyü bilmedi	Hani o memleketim az diyen haris hükümdar; bir çok memleketleri hâkimiyeti altına aldı, fakat elinde tutamadı.
6439	Kanı ol küçegli kişiler yerin,  kulaç yer alındı yatur ınçıkın	Hani o başkalarının memleketine göz diken kimse; şimdi bir kulaç yerde ıztırap çekip yatar.
6440	Kanı ol müsülmân kanı tökgüçi,  nelük kirdi yerke kanı ol küçi	Hani o müslümanların kanını döken insan, niye toprağa girdi, onun gücü, kuvveti ne oldu.
6441	Kanı ol kişig satğağuçı kişi,  nelük boldı satğağ kara yer tuşı	Hani o başkalarına iftira eden adam, bu müfteri nasıl toprağa kalboldu.
6442	Kanı ol tütüşügli dünyâ üçün,  turu kaldı dünyâ ol öldi küçün	Hani o dünya için mücâdele eden insan, dünya yerinde kaldı, o ise, ölüme karşı koyamadı.
6443	Kanı ol tirigli tavar kodmadın,  iki böz iletti tilemez adın	Hani o mal, mülk, ne varsa kendinin olmasını isteyen insan; o beraberinde ancak iki bez götürebildi.
6444	Kanı ol üküş yer tilegli kişi,  kara yer töşendi itildi işi	Hani o çok yer isteyen adam, kendisi kara toprağa döşendi ve dâva bitti.
6445	Bu yañlığ-turur dünyâ hâli kamuğ,  ukuş birle körgil açılğay kapuğ	Bütün dünyanın hâli böyledir; anlayış ile bakarsan, idrâk kapılan açılır.
6446	Erejleri emgek sevinçi sakınç,  ağırı uçuzluk avınçı irinç	Onun huzuru zahmet, sevinci keder, izzeti zillet ve rahatı mihnettir.
6447	Negü kelse yüdgil sen ınçıklama,  erej erse erter ne emgek yeme	Ne gelirse; yüklen, şikâyet etme; huzur olsun-zahmet olsun, ikisi de geçer.
6448	Eşitgil negü ter bilig bergüçi,  ay emgek bile sen sabır kılğuçı	Ey felâketler karşısında sabreden insan, bilgi veren insan ne der, dinle.
6449	Ay nimet idisi şükür kıl yegil,  ay mihnet idisi habır kıl egil	Ey nîmet sahibi, bundan şükür ederek istifâde et; ey mihnet sahibi, kaderine boyun eğ, tahammül et.
6450	Sabır kılsa mihnet bolur nimetiñ,  şükür kılsa nimetka artar tigil	Sabır edersen, mihnet senin için nîmet olur; nîmet için şükür edersen, bu nîmet daha da artar, bunu böyle bil.
6451	Körü bar ay bilge bu künki üdüg,  öñin boldı barça kamuğ iş küdüg	Ey âlim, bugünkü zamana dikkat et, işler tamamen değişti.
6452	Biliglig uçuz boldı tutnur özin,  ukuşluğ ağın boldı açmaz sözin	Bilgili hakir oldu, bir tarafa sinip kalıyor; akıllı dilsiz oldu, ağzını açmıyor.
6453	Telim boldı elde bu yavlak kişi,  yavaş boldı satğağ kötürmez başı	Memlekette fena adamlar çoğaldı; halîm insanlar ayak altında kaldı, başlarını kaldıramıyorlar.
6454	Borun yüz yuğuçı namâz kodğuçı,  kür ersig atandı yorıtur küçi	Şarap ile yüzlerini yıkayan ve ibâdeti bırakanlar şimdi yiğit sayılıyor ve istediklerini yapıyorlar.
6455	Fesâd fisk idisi atandı eren,  bor içmez kişi atı boldı saran	Fesat ve fısk yapanlar merd sayıldı; şarap içmeyen kimseler hasis sayıldı.
6456	Namâz rûza birle yorığlı kişi,  munâfik atandı ay elçi başı	Namazına ve orucuna devam eden insanlar münafık sayıldı, ey memleketin başında bulunan insan.
6457	Halâl yitti barça haram üstedi,  harâm yegli köñlin kara kir tudı	Halâl büs-bütün ortadan kalktı, haram çoğaldı; haram yiyenin gönlü kara kirle kaplandı.
6458	Halâl atı kaldı körüglisi yok,  harâm karma boldı toduğlısı yok	Halâlin ancak adı kaldı, onu gören yok; haram kapışıldı, hâlâ ona doyan yok.
6459	Kanı bu harâmıñ haram tegüçi,  harâmığ kodup bir halâl yegüçi	Hani bu harama haram diyen, haramı bırakıp, halâl yiyen insan nerede.
6460	Sakınuk tegüçi kim ol çın köni,  könilik küni bar yarutur küni	Gerçekten dürüst ve takva sahibi denilecek kim kaldı; fakat güneşi parlayan bir kıyamet günü vardır.
6461	Harâm birle artuk karardı köñül,  halâl kayda bulğu tilep ay oğul	Kalpler haram ile çok fazla karardı; ey oğul, halâli nerede arayıp bulmalı.
6462	Muñar meñzetü keldi emdi bu söz,  munı yakşı tıñla ayâ köñli tüz	Buna benzer şöyle bir söz vardır, bunu iyice dinle, ey temiz kalpli insan.
6463	Harâm birle köñlüm kara boldı kir,  bilig işke tutmaz özüm yüzde bir	Gönlüm haram ile karardı ve kirlendi; ben bilgiyi yüzde bir işte dahi kullanmam.
6464	Et öz eglü bilmez havâ bulnadı,  tapuğka tegümez özüm açtı sır	Vücût artık eğilmez, hevâ ve heves onu esir etti; ben artık ibâdetle meşgul olamıyorum; işte sırrımı açtım.
6465	Ajun kılkı barça adın boldı kör,  kişi köñli tilde öñin boldı kör	Dünyanın tabiati tamamen değişti, insanların gönlü ile dilleri birbirine uymuyor.
6466	Vefâ kitti halkta cefâ üstedi,  tilep bir ınanğu kişi kalmadı	Halktan vefa gitti, cefâ çoğaldı; itimad edilecek bir kimse ararsan, bulamazsın.
6467	Vefâ ketti halkta cefâ urdı iz,  ınanğu tayanğu kişi boldı kız	Halktan vefa gitti, yerini cefâ aldı; itimad edilecek, inanılacak kimse pek nâdir.
6468	Yakınlık yağukluk yırattı kadaş,  bağırsaklıkın kodtı edgü adaş	Akrabalar arasından yakınlık ve kardeşlik uzaklaştı; artık candan arkadaşlık kalmadı.
6469	Kiçigde edeb yok uluğda bilig,  otunlar üküş boldı yitti silig	Küçüklerde terbiye, büyüklerde bilgi yok; kaba insanlar çoğaldı, nâzik insanlar ortadan kalktı.
6470	Yakınlık neçe boldı yarmak üçün,  kanı iş kılığlı köni hak üçün	İnsanlar para uğrunda birbirlerine yakmlaştılar; doğruluk ve hakikat yolunda iş gören nerede.
6471	Emanet atı bar kanı kıldaçı,  nasihat sözi bar kanı tuttaçı	Emânetin adı var, onu yerme getiren nerede; nasihatin sözü var, onu tutan nerede.
6472	Kanı emr-ü marûf kılığlı kişi,  kanı nehy-ü münker tıdığlı kişi	Mârufu emreden kim, münkeri nehyeden kim.
6473	Satığçı kötürdi emânetlerin,  bu uzlar kötürdi nasihatlerin	Satıcılar emânet vasfını kaybettiler, ustalar artık nasihatten vazgeçtiler.
6474	Biliglig köni sözleyümez sözin,  tişide uvut kitti örtmez yüzin	Bilgili sözünü dos-doğru söyleyemez oldu; kadınlardan haya gitti, yüzlerini örtmezler.
6475	Köni bardı keldi neçe egrilik,  kanı kalmadı bir kişi teñrilik	Doğruluk gitti, yerine nice eğrilik geldi; Allah için iş gören tek bir insan kalmadı.
6476	Kişi barça yarmak kulı boldılar,  kümüş kimde erse boyun berdiler	insanların hepsi para kulu oldu; gümüş kimde ise, ona boyun eğdiler.
6477	Cemâat köp erdi bu mescidler az,  kalın boldı mescid cemâatler az	Cemâatler çok, camiler az idi; şimdi camiler çoğaldı, cemâatler azaldı.
6478	Negü ter eşitgil sakınuk kişi,  köñülke alın sen ay edgü başı	Dinle, takva sahibi insan ne der; ey iyi insan, sen bunu gönlüne yerleştir.
6479	Kanı bir könilik kılığlı kanı,  kanı teñilik iş yorığlı kanı	Hani, doğruluk ile hareket eden kim var; hani Allah rızâsı için iş gören kim var.
6480	Ajun barça bütrü tükel artadı,  körüp tañladaçı kanı bir munı	Dünyanın her tarafı baştan-başa bozuldu; buna bakıp, hayret eden bir kimse varmı.
6481	Müsülmân karıştı için et yeşür,  tükel inçke tegdi bu kâfir yatur	Müslümanlar karıştı, birbirlerinin etlerini yiyorlar; kâfirler ise, tam bir huzur içinde yaşıyorlar.
6482	Kapuş karma boldı müsülmân neñi,  kanı adra tutğan harâmığ öñi	Müslümanların malı çalındı, yağma edildi; haramı halâlden ayıran ve buna riâyet eden nerede.
6483	Fesâd fisk üni kör udıtmaz keçe,  kanı ilm ü kur’ân üni az çıça	Fesad ve fısk o kadar sesini yükseltti ki, insan geceleri uyuyamıyor; ilim ve Kur'an sesi hiç duyulmuyor bile.
6484	Köñüller katığ boldı til yumşadı,  könilik özi bardı kaldı yıdı	Gönüller katılaştı, diller yumuşadı, doğruluğun kendisi gitti, ancak kokusu kaldı.
6485	Atalık kılur kör ataka oğul,  oğul beg bolup kör ata boldı kul	Oğul babaya babalık eder, oğul bey ve baba ise, kul oldu.
6486	Tiriglik kısıldı uzadı sakınç,  baru arttı sukluk koradı sevinç	Hayat zorlaştı, endişe çoğaldı; hırs ve tamah gittikçe arttı, huzur azaldı
6487	Çığay tul yetimig suyurkağlı yok,  ajun tegşürüldi tañırkağlı yok	Fakir, dul ve yetimlere şefkat gösteren yok; dünyayı başka bir kalıba koydular da hayrete düşen kimse yok.
6488	İdi yakşı aymış bügü bilgi keñ,  ajunuğ sınağlı akı elgi keñ	Hakîm, bilgisi geniş, dünyayı tecrübe etmiş, cömert ve eli açık olan insan çok güzel söylemiş.
6489	Ajun boldı âhır törü artadı,  isizlerig edgü körü artadı	Dünyanın sonu geldi; nizam bozuldu; iyiler kötülere bakarak, değiştiler.
6490	Ukuşluğ ukar ol biliglig bilir,  yıl ay kün küniñe baru artadı	Akıllı anlar, bilgili bilir; yıl, ay, gün geçtikçe dünya günden-güne bozuldu.
6491	Oğul kız kemişti ata hürmeti,  söküş boldı erke avuçğa atı	Oğul-kız babaya hürmetini bıraktı; ihtiyar kelimesi insana bir hakaret sözü oldu.
6492	Kamuğ tegşürüldi törü öñdiler,  karalı ürüñli bir ök boldılar	Nizâm ve kanunların hepsi değişti; ak ve kara birbirinden farksız oldu.
6493	Bu barça uluğ kün nişânı-turur,  nişânı körünse keligli kelür	Bunlar hep kıyamet gününün alâmetidir; alâmeti görünürse, gelecek olan gelir.
6494	Küdezsü uğan teñri imânımız,  kötürsü bu fıtne belâ isiz iz	Kadir Tanrı encamımızı hayretsin; bu fitne, belâ ve kötü âdetleri ortadan kaldırsın.
6495	Yıl altmış iki erdi tört yüz altmış iki bile,  bitiyü tükettim bu söz ülgüle	Yıl dört yüz altmış iki idi, bu eseri yazıp, tamamladım.
6496	Ögüm yetmişi söz bitirdim tükel,  okığlı ukuğlı özüñ ülgi al	Aklımın erdiği sözlerin hepsini yazdım, ey okuyan ve anlayan insan, bundan hisse al.
6497	Kayu törlüg erse yorıkıñ yoluñ,  ayu berdim azrak bekütgil uluñ	Nasıl hareket edeceğini ve hangi yola gideceğini bir parça izah ettim; sen buna göre hareket ederek, hayatına esaslı bir temel kur.
6498	Bu ol din yolı hem bu dünyâ yolı,  bu yolça yorı yolda azma ulı	Bunlardan biri din yolu, biri de dünya yoludur; bu esaslı yoldan şaşma.
6499	Kalı dünyâ kolsa yolı uş unu,  apañ ukbi kolsa izi uş munu	Eğer dünya istersen, onun yolu işte bu; eğer âhiret istersen, onun da yolu işte budur.
6500	Özüñ kullukı kıl bayat birge küç,  kayusın tilese tile kılma üç	Sen kendi kulluğunu yerine getir; Tanrı sana kuvvet verir; bunlardan hangisini istersen, onu seç, fakat üçüncü bir yol arama.
6501	İlâhi özüm bu sözüg başladı,  tilekim ne erdi bilir sen idi	Ben bu söze başlarken, kasdimin ne olduğunu sen biliyordun, ey rabbim!
6502	Tilemedim özke kü çav edgü at,  kişi asğı koldum öz erse ya yat	Ben kendime şan ve şöhret veya iyi ad dilemedim; yakın olsun uzak olsun, ben her kesin iyiliğini istedim.
6503	Okığlı okısa meni üşgürüp,  duâ kılğamu tep maña bir turup	Bunu okuyan okudukça, beni hatırlayıp, belki bana da bir duâ eder diye düşündüm.
6504	Tilekim bu erdi umınçım bu ok,  okığlı maña bir duâ ıdğa uk	Dileğim bu idi, ümidim de budur; okuyan bana her hâlde bir duâ edecektir.
6505	Tilim sözledi söz bitidi elig,  ölür bu elig til ay kılkı silig	Dilim söyledi, elim de bunu yazdı, ey temiz kalpli insan, benim bu dilim ve elim fânidir.
6506	Elig til nişânı munu bu bitig,  saña kodtum emdi bitip ay tetig	Ey zeki insan, dilden ve elden kalan nişane, işte sana yazıp bırakmış olduğum bu kitaptır.
6507	Unıtma meni ay okığlı tirig,  özüm dünyâ kodsa töşense yirig	Ey bunu okuyan canlı, ben dünyayı bırakıp, toprağa düşünce, beni unutma.
6508	Ayâ meñü muñsuz idim sen uluğ,  sen ök yarlıkağıl bu muñluğ kuluğ	Ey ebedî ve ihtiyacdan vareste olan rabbım, sen büyüksün, bu muhtaç kulunun günahlarını sen bağışla.
6509	Küremiş kul erdim yazukum telim,  yazuk yarlıkağıl sen ök sen idim	Ben yolunu kaybetmiş bir kul idim, günahım çoktur; günahlarımı affet, sen benim rabbimsın.
6510	Kuluñ men idim sen kul atı kul ok,  idim sen tüzün sen idilik kıl ok	Ben kulunum, sen rabbimsin, kulun adı kuldur; sen rabbimsin, merhametlisin, sen efendiliğini göster.
6511	Kuluñ men idim sen maña ay ğafûr,  meni yarlıkağıl yazukum keçür	Ben kulunum, sen benim rabbimsın; ey gafur, beni affet, günahlarımı bağışla.
6512	Yeme yarlıkağıl kamuğ mü’minığ,  toğardın batarka tegi ay arığ	Bir de, doğudan batıya kadar, bütün müminlerin günahlarını bağışla.
6513	Otun men otundın otunluk kelir,  tüzün sen yazukum keçür ay bilir	Ben bir küstahım, küstah insandan küstahlık gelir; sen merhametlisin; ey her şeyi bilen Tanrım, günahlarımı sen affet.
6514	Yıpardın yıpar ok yıdır ol ıdı,  peliddin kelir ol arığsız yıdı	Miskten ancak misk kokusu gelir; fena koku murdar şeyden çıkar.
6515	Umınçım sen ök sen maña ay umınç,  umınç kesmegey men saña ay umınç	Ey ümidim, bana ümit bizzat sensin; ey ümidim, senden ümidimi kesmeyeceğim.
6516	Yazukluğ kulur-men kılınçım cefâ,  vefâlığ idim sen maña kıl vefâ	Ben günahkâr kulunum, yaptığım cefâdır; sen benim vefalı rabbimsin, bana vefa göster.
6517	Cefâdın cefâ ok kelir ay idim,  vefâda vefâdın adın bilmedim	Ey Rabbim, cefadan yine cefâ gelir; vefada vefadan başka bir şey görmedim.
6518	Tüzü yarlıkağıl kamuğ mü’minığ,  yazukum olarka bağışla arığ	Bütün müminleri affet; onların hürmetine bütün günahlarımı bağışla.
6519	Tümen miñ selâmım tegür savçıka,  ol edgü kulavuz köni yolçıka	Tanrım, iyi kılavuz olan ve doğru yolu gösteren Peygamber'e binlerce selamımı ulaştır.
6520	Tüzü tört eşiñe meniñdin selâm,  tegür ay bayatım tutaşı ulam	onun dört arkadaşına benden durmadan ve dâima binlerce selâm eriştir.