Orhun Yazıtları Sözlüğü

Bu mini sözlük, Orhun Yazıtları metinleri'nde geçen kelimelerin bir kısmını içerir.

1. AÇ : aç, karnı aç, acıkmak
2. ADRIL > AYRIL : ayrılmak
3. AGI, AĞI : ipek, ipekli kumaş giysiler
4. ALKINMAK : eriyip tükenmek, yok olmak
5. ALTMAK : alta (aşağıya) inmek
6. AMTI : imdi > şimdi
7. ANCA : anca, öyle, böyle
8. ANDA : o anda, oracıkta
9. AÑIG > ANYI : kötü, fena
10. ANTAG : On[un]dek, o gibi, öyle, öylece
11. ANTAGININ : öyle olduğun için
12. APA : ata, ecdat
13. AR- : aldatmak ARTUR- : aldanmak
14. ARTI : artı, fazla, çok
15. ARILMAK : tükenmek, yok olmak, mahvolmak
16. ARKIŞ : mal kervanı
17. ARKUK : aksi, inatçı
18. ARMAKÇI : aldatıcı, hileci
19. ASRA : ast, alt, altta, aşağıda
20. AŞSIZ : aşsız, aç, yiyeceği olmayan
21. AT : ad, isim
22. ATEŞ-SU : ateş-su gibi, zıt, birbirine düşman, hasım
23. ATI : yeğen, kardeş çocuğu
24. ATLIG : atlı, süvari
25. AYMAK : söylemek, demek
26. AYGIÇ > AYGUÇ : sözcü, danışman, vezir
27. AZKIÑA : az, azıcık
28. AZU : acaba
29. BALIK : şehir
30. BAR : var, mevcut
31. BARMAK : varmak, gitmek
32. BARK : Anıt, anıt mezar
33. BAY : zengin, varlıklı kişi
34. BAZ : alt, altta, altında BAZ KILMAK : kendine bağlamak, emrine bağlamak
35. BEG : bey BEGLİK : bey olacak, bey olmaya lâyık
36. BENGÜ : sonsuz, ebedi
37. BERİ : Güney, sağ taraf
38. BEZE, BEZECİ : süs, süsleyici
39. BİRİ : beri, güney, sağ taraf
40. BİŞÜK : beşik, aynı beşikte yatan, akraba
41. BİTİG : yazı BİTİMEK : Yazmak
42. BOD : boy, kavim
43. BODUN > BOYUN : boy, halk, millet
44. BOLUNG : yan, taraf
45. BOŞGURMAK : öğretmek, eğitmek, tembihlemek, akıl vermek
46. BÖRİ > BÖRÜ : kurt, canavar
47. BÖDGE : bu çağda (bu ödge)
48. BUÇEGÜ : bu üçü (bu üçegü)
49. BUŊ > BUNG : tasa, dert, sıkıntı BUŊSUZ : dertsiz
50. BUŊALMIŞ : bunalmış, dertli
51. BUYRUK : buyuran kişi, komutan
52. ÇABIŞ : çavuş, komutan
53. ÇIGANY : yoksul, fakir
54. DEMİRKAPI : Özbekistan'da Derbent geçidi
55. DİRİLMEK : derilmek, toplanmak
56. DORUK : ince, zayıf
57. EÇİ : ağabey, büyük erkek kardeş
58. EÇÜ : amca, baba kardeşi
59. EDGÜ > EYGÜ : iyi EDGÜTİ : iyice
60. ERİNÇ : gerçek, doğru, şüphesiz, belli
61. ERK, ERKLİ : güç, güçlü, hür
62. ERMEK : yaşamak, var olmak
63. GERİ > KİRÜ : geri, arka, batı, güneşin battığı yön
64. IÇGIN ETMEK : bırakmak, kaybetmek, terketmek
65. IBRIK : bir ırmak
66. ID- : göndermek
67. IDUK : kutsal
68. IGAR : güçlü, kudretli
69. İÇGER : bağımlı kılmak
70. İÇİKMEK : bağlanmak, teba olmak
71. İÇRE : içte, içerde
72. İDİ : hiç, hiç etmek, yok etmek, asla
73. İGİD : besleyip doyurmak
74. İL, EL : yurt, ülke, vatan, toprak
75. İLBAŞI : ilbaşı, yönetici, idareci, vali
76. İLGERÜ : ileri, doğu, güneşin doğduğu yön, ön taraf
77. İLLİ : illi, vatan sahibi
78. İLSİREMEK : ilsiz, yurtsuz, vatansız kalmak
79. İNİ : küçük erkek kardeş
80. İŞGİTİ : ipek, ipekli kumaş
81. İŞİLİK, EŞİLİK : eşlik, hanımlık, eş olacak kız
82. İTMEK, İTİNMEK : etmek, düzen etmek
83. KABIŞMAK > KAVUŞMAK : kavuşmak, birleşmek, bir araya gelmek
84. KADIRKAN YIŞ : Çin'in kuzeyinde İç Moğolistan vilayetinin Hingan (Khingan) dağları bölgesi.
85. KAGAN : kağan, han, hükümdar
86. KAĞANSIRAMAK : kağansız kalmak
87. KALISIZ : kalısız, eksiksiz, geride kimse kalmadan
88. KAMAG > KAMU : tümü, hepsi, herkes
89. KAMŞAMAK : kamşamak, titremek, gevşemek
90. KAN : han, kağan
91. KAŊ > KANGIM : baba, babam
92. KATIGDI : katıca, sağlamca
93. KATUN : kadın, hatun
94. KEREKÜLÜG : çadırlı, otağlı
95. KERGEK : gerek, ihtiyaç, yok olmak
96. KEYİK : geyik, yaban hayvanı
97. KİÇİG : küçük, az, pek az
98. KID > KIY : kıymak, acımak
99. KİKŞÜR- : kışkırtmak, birbirine düşürmek, arayı açmak
100. KILINMAK : yapılmak, yaratılmak, doğurulmak
101. KIŞ- : kılmak, yapmak, yaratmak
102. KİSRE : sonra
103. KITAY : Çin, Çinliler
104. KIYMAK : emretmek, orduyu komuta etmek
105. KOD > KOY : koymak, bırakmak, terketmek
106. KÖLEK : gölek, gölet, küçük göl
107. KOÑ > KONY : koyun
108. KONÇUY : Kağan kızı, sultan
109. KONTUR > KONDUR : konmak, kondurmak, yerleştirmek
110. KÖR- : gör, görmek, başkasına görmek, bağımlı olmak, teba olmak
111. KÖTÜR- : götürmek, kaldırmak, yükseltmek
112. KUBRATMAK : derleyip toparlamak, bir araya getirmek
113. KÜ > KÜLÜG > KÜLÜ : ün, ünlü, namlı, şanlı, şöhretli
114. KÜNG : Cariye
115. KÜREG : kaçak
116. KÜRLÜG : aldatıcı, aldatan
117. KUT : baht, talih
118. KUTAY : ipekli kumaş, atlas kumaş
119. KUZ : kuzey
120. LAĞZIN : domuz
121. MEN : ben
122. NEŊ > MENG : hiç, hiç de
123. OÇUK : ocak
124. ÖD : zaman
125. ÖG > ÖK : ana, anne ÖKSÜZ : anasız, annesiz
126. ÖĞİRMEK : mutlu, memnun olmak
127. OĞLAN : evlat, çocuk (erkek-kız ayırmaz)
128. ÖĞLEŞMEK : Anlaşmak, sözleşmek
129. OĞUŞ : soy, evlatların soyu
130. ÖGÜZ : nehir, ırmak
131. ÖK : hep, pekiştirme edatı
132. OKSUZ : örgütsüz, teşkilatsız, düzensiz
133. ÖKÜNMEK : pişman olmak, uyanmak, yanlıştan dönmek
134. ÖKÜŞ : epey, pek çok, fazla
135. OLUR > OTUR : oturmak, tahta oturmak
136. ÖLÜR- : öldür, öldürmek
137. ÖMEZ : umursamaz
138. ÖŊDÜN : ön, önden, doğu, doğudan
139. ÖŊRE : ön, önde, doğu, doğuda
140. ORTU : orta
141. OT > OD : ateş (od, odun, odcak>ocak, otaş>ateş
142. ÖTÜNÇ : rica, talep
143. ÖTÜNMEK : söylemek, anlatmak, rica etmek
144. ÖYÜR > ÖYMEK : anlatmak, öğretmek, tembih etmek.
145. ÖZ, ÖZÜM : özüm, kendim
146. SAB > SAV : söz, sav, haber
147. ŞAD : yüksek bir unvan
148. SAKINMAK : sakınmak, düşünmek
149. SANÇMAK : savaşta yenmek, bozguna uğratmak
150. ŞANTUNG : Şantung ovası, Çin - Pekin'in güneyindeki çok geniş ova
151. SAV : sav, söz SAVÇI : savcı, sözcü
152. SAYU : her
153. SEMİZ : semiz, iri, acar
154. SENGÜN : paşa, ordu komutanı
155. SIGIT > SIĞITÇI : yas, ağlayıcı, yasçı, ölü için yas tutanlar
156. SIGTAMAK : ağlamak, göz yaşı dökmek, yas tutmak
157. SIMAK : kırmak, söz kırmak, gönül kırmak
158. SINGAR : kez, defa, kat
159. SİNGİLİ : kızkardeş
160. SUB > SUV : su
161. SÖKÜR- : çöktürmek, diz çöktürmek
162. SÜ : asker, ordu
163. SÜÇ, SÜÇİ : hoş tatlı [sözler]
164. SÜÇİG : tatlı, hoş
165. SÜLE > SÜLEMEK : ordu / asker sürmek, sefer etmek
166. SÜŊÜŞ > SÜNGÜ[Ş] : süngüşmek, savaşmak, savaş
167. TABGAÇ : Tavgaç halkı, Çinliler
168. TABIŞGAN : tavşan
169. TAGIK- : dağa çıkmak
170. TALUY : deniz, okyanus
171. TAP, TAPA : yana, tarafa
172. TAŞ (I) : dış, dışarı TAŞ (II) : taş, mezar taşı
173. TAŞIKMAK : dışarı çıkmak, yola çıkmak, orduyu sefere çıkarmak
174. TAŞRA : dışı, dışarı, dışarıda
175. TE > Tİ > DE : demek, söylemek, anlatmak
176. TEBLİG : aldatıcı, hilekâr
177. TEG > DEK, TEGİ > DEĞİN : dek, değin, gibi, kadar, değmek, düşman ordusuna temas etmek
178. TEGRE : daire, çevre, çepeçevre
179. TEŊRİ > TANRI : Tanrı, gökler, sema
180. TEZMEK : kaçmak
181. TIŊLA > DİNLE : dinlemek, kulak vermek
182. TİRGÜR- : yaşatmak, canlandırmak
183. TİRİL > DERİL : derilmek, toplanmak
184. TİRKİŞ : kervan, kafile
185. TİZLİG : dizli (sağlam, dirençli, dayanıklı)
186. TOD > DOY : doymak
187. TONGTAMIŞ : yerebakan, başı eğik, ezik hal.
188. TÖPÜ : tepe
189. TOPUL- : delmek
190. TOR- : açlıktan ölmek
191. TÖRÜ : töre, yasa
192. TÖRÜMEK : türemek
193. TORUK > DORUK : zayıf, cılız
194. TUG- : doğmak
195. TÜKETİ : tüketmek, bitirmek, baştan sona, tamamıyla
196. TÜMEN : onbin, orduda tümen
197. TÜN > DÜN : gece, geceleyin (tünemek)
198. TÜZ : düz, denk, uyumlu, barışık
199. TÜZSÜZ : düz olmayan, uyumsuz
200. TÜZÜL > DÜZÜLMEK : düzleşmek, denkleşmek, anlaşmak, barışmak
201. UÇMAK / UÇA VARMAK : [ruhu] uçmak, uçuvermek, ölmek, ölüvermek
202. ÜÇÜN : için
203. UÇUZ : kolay
204. UDI > UYU : uyumak
205. UDMAK > UYMAK : uymak, izlemek, ardından gitmek
206. UDUZ- : sevk etmek
207. UDUZMAK > UYUZMAK : [Orduyu] yönlendirmek, yönetmek
208. UGUŞ : soy-sop, kabile, kavim
209. ÜGÜZ : ırmak
210. ÜKÜŞ : çok
211. ULAYU : önce; ve
212. ULUG : ulu, büyük, lider
213. ÜLÜG > ÜLÜĞÜM : bölük, ordu bölüğü
214. URI : erkek evlat, soy, erkek soyu
215. URUGSIRATMAK : erkek evlatsız, soysuz bırakmak, soyunu kurutmak
216. ÜZ > ÜZMEK : kırmak, kesmek, koparmak
217. ÜZE : üzerine, üzerinde
218. VURMAK : vurmak, taşa vurmak, taşa yazmak
219. YABGU : idareci, yönetici, vali
220. YABIZ-YAVUZ : kötü, berbat
221. YABLAK-YAVLAK : kötü, fena, sefil
222. YADAG : yaya, piyade
223. YAĞI : güşman, düşman ordusu, hasımlar
224. YAĞILMAK : katılmak, dahil olmak (yığılmak)
225. YAGIZ : kara
226. YAGUK : yakın
227. YAGUT- : yaklaştırmak
228. YALAŊ : çıplak
229. YAÑ > YANY : yaymak, dağıtmak, bozguna uğratmak
230. YAN : yan, taraf
231. YANA : yine, yeniden
232. YANMAK : yoldan geri dönmek
233. YARAK : yarıcı, kesici şey, kılıç, silah.
234. YARAKLI : kılıçlı, eli kılıçlı asker, düşman askeri.
235. YARLIKAMAK : [Tanrı] buyurmak
236. YAZI : yazı, ova
237. YAZINMAK : Yabancılaşmak, düşmanlaşmak
238. YEGİRMİ : yirmi
239. YELMEK, YELİVERMEK : hızlanmak, koşmak, acelece gitmek
240. YEME : yine, da / de
241. YETİ YEGİRMİ : on yedi, (17)
242. YETİ YÜZ : yedi yüz, (700)
243. YİG : yeğ, daha iyisi YEĞLEMEK daha iyisini seçmek
244. YILKI : atlar, at sürüsü
245. YIRI : kuzey, sol taraf
246. YIŞ > YAŞ : Otlak, yurt tutulan topraklar
247. YIŞ : yayla, dağ
248. YİME : Yine
249. YİMŞAK : yumuşak
250. YİNÇGE : ince
251. YİT- : kaybolmak, yitmek
252. YİTÜR- : yitirmek, kaybetmek
253. YOG > YUĞ : yok olmak, ölüm
254. YOGÇI > YUĞCU : yuğ töreni yapan, ölen kişi için yas tutanlar, yasçı
255. YOGLA > YUĞLAMAK : yuğ (ölüm) töreni yapmak, ölen için yas tutmak
256. YOGUR- : nehir geçmek, aşmak
257. YOL- : yol, kez, defa
258. YONGŞURMAK > YOŊAŞUR : çekiştirmek, kışkırtmak, kavga ettirmek
259. YORI > YÜRÜ : yürümek, gitmek, yaşamak, var olmak, hayatta olmak, ilerlemek
260. YÜGERÜ : yukarı, yukarıya
261. YÜĞÜRMEK : kanı veya teri akmak
262. YÜKÜNDÜRMEK : eğdirmek, baş eğdirmek, secde ettirmek
263. YUTUZ : eş, karı
264. YUYKA : yufka, ince