Dilin Meziyetini Ve Kusurunu, Faydasını Ve Zararını Söyler

1. Til Erdemin Münin Asığın Yasın Ayur
   Dilin Meziyetini Ve Kusurunu, Faydasını Ve Zararını Söyler
2. Ukuşka biligke bu tılmaçı til, yaruttaçı erni yorık tilni bil
   Anlayış ve bilgiye tercüman olan dildir, insanı aydınlatan fasîh dilin kıymetini bil.
3. Kişig til ağırlar bulur kut kişi, kişig til uçuzlar barır er başı
   insanı dil kıymetlendirir ve insan onunla saadet bulur, insanı dil kıymetten düşürür ve insanın dili yüzünden başı gider.
4. Til arslanturur kür eşikte yatur, ayâ evlig er sak başıñnı yeyür
   Dil arslandır, bak, eşikte yatar, ey ev sahibi, dikkat et, senin başını yer.
5. Tilin emgemiş er negü ter eşit, bu söz işke tutğıl özüñe iş it
   Dilinden eziyet çeken adam ne der, dinle, bu söze göre hareket et, onu dâima hatırda bulundur.
6. Meni emgetür til idi ök telim, başım kesmesüni keseyin tilim
   Bana dilim pek çok eziyet çektiriyor, başımı kesmesinler de ben dilimi keseyim.
7. Sözüñni küdezgil başıñ barmasun, tiliñni küdezgil tişiñ sınmasun
   Sözüne dikkat et, başın gitmesin, dilini tut, dişin kırılmasın.
8. Biliglig bilig berdi tilke bışığ, ayâ til idisi küdezgil başığ
   Bilgili dil için özlü bir söz söyledi, ey dil sahibi, başını gözet.
9. Esenlik tilese seniñ bu özüñ, tiliñde çıkarma yarağsız sözüñ
   Sen kendi selâmetini istiyorsan, ağzından yakışıksız bir söz kaçırma.
10. Bilip sözlese söz biligke sanur, biligsiz sözi öz başını yeyür
    Söz, bilerek söylenirse, bilgi sayılır, bilgisizin sözü kendi başını yer.
11. Üküş sözde artuk asığ körmedim, yana sözlemişte asığ bulmadım
    Çok sözden fazla fayda görmedim, amma söylemek de faydasız değildir.
12. Üküş sözleme söz birer sözle az, tümen söz tügünin bu bir sözde yaz
    Sözü çok söyleme, sırasında ve az söyle, binlerce söz düğümünübu bir sözde çöz.
13. Kişi söz bile koptı boldı melik, üküş söz başığ yerke kıldı kölik
    İnsan söz ile yükseldi ve sultan oldu, çok söz başı, gölge gibi, yere serdi.
14. Üküş sözlese yañşadı ter bilig, yana sözlemese ağın ter tilig
    Çok konuşan kimseye bilgi "gevezelik etti" der, söylemezse de, ona "dilsiz" der.
15. Kalı mundağ erse yorık utru ur, yorık utru ursa kişig yoklatur
    Mademki böyledir, sen fasîh dil kullan, dil fasih olursa, insanı yükseltir.
16. Tilig ked küdezgil küdezildi baş, sözüñni kısurğıl uzatıldı yaş
    Dili iyi gözet, başın gözetilmiş olur, sözünü kısa kes, ömrün uzun olur.
17. Til asğı telim bar yası ma üküş, ara ögdilür til ara miñ söküş
    Dilin faydası çok olduğu gibi, zararı da çoktur, dil bâzan öğülür, bâzan da çok söğülür.
18. Kalı mundağ erse bilip sözle söz, sözüñ bolsu közsüz karağuka köz
    Mademki böyledir, sözü bilerek söyle, sözün gözsüzlere, körlere göz olsun.
19. Biligsiz karağu-turur belgülüg, yorı ay biligsiz bilig al ülüg
    Bilgisiz insan, şüphesiz, kördür, ey bilgisiz, yürü, bilgiden nasip al.
20. Toğuğlı ölür kör kalır belgü söz, sözüñ edgü sözle özüñ ölgüsüz
    Bak, doğan ölür, ondan, eser olarak, söz kalır, sözünü iyi söyle, ölümsüz olursun.
21. İki neñ bile er karımaz özi, bir edgü kılınçı bir edgü sözi
    İnsan iki şey ile kendisini ihtiyarlamaktan kurtarır : biri — iyi iş ve diğeri — iyi söz.
22. Kişi tuğdı öldi sözi kaldı kör, özi bardı yalñuk atı kaldı kör
    Bak, insan doğdu, öldü, sözü kaldı, insanın kendisi gitti, adı kaldı.
23. Tiriglik tilese özüñ ölmegü, kılınçıñ sözüñ edgü tut ay bügü
    Kendin ölümsüz bir hayat dilersen, ey hakîm, işin ve sözün iyi olsun.
24. Tilig ögdüm ança ara söktüküm, tilekim söz erdi saña yördüküm
    Dili bu kadar eğmekten ve arada bir söğmekten maksadım, sana sözün ne olduğunu anlatmak ıdı.
25. Kamuğ sözni yığsa ukuş taplamaz, kerek sözni sözler kişi kizlemez
    Her sözü saklamağı da anlayış hoş görmez, insan lüzumlu olan sözü söyler, gizlemez.
26. Sözüm oğluma sözledim men toña, oğul minde altın maña ne teñe
    Ey yiğit, ben bu sözü oğlum için söyledim, oğul benden aşağı derecededir ve bana nasıl denk olur.
27. Saña sözledim men sözüm ay oğul, saña berdi bu pend özüm ay oğul
    Ey oğul, bir sözümü sana söyledim, ey oğul, bu nasihatleri ben sana verdim.
28. Kümüş kalsa altun meniñdin saña, anı tutmağıl sen bu sözke teñe
    Benden sana gümüş ve altın kalırsa, sen onları bu söze denk tutma.
29. Kümüş işke tutsa tüker alkınur, sözüm işke tutsa kümüş kazğanur
    Gümüşü bir işe sarfedersen, biter, tükenir, sözümü işe sarfedersen, gümüş kazanılır.
30. Kişidin kişike kumaru söz ol, kumaru sözüg tutsa asğı yüz ol
    İnsandan insana, miras olarak, söz kalır, vasiyet edilen sözü tutmanın faydası çoktur.
31. Bu kün tügme kaşıñ ay bilge bügü, özüm udrin aysa yeme eymenü
    Ey âlim hakîm, bugün ürkerek, kendi özrümü söylersem, bana kaşını çatma.